Freyr - 01.12.1954, Síða 22

370
FREYR
stóð í tvo daga. Fjölmenn nefnd hafði ver-
koma þar, en koma sín þangað í dag væri
með nokkuð sérstæðum hætti, og þætti sér
gott að hafa ekki þurft að láta þá ferð und-
ir höfuð leggjast. Hann kvað liðin 20 ár frá
því, að hann hefði sett Hólaskóla í síðasta
sinn, og væri hann því með vissum hætti að
minnast veru sinnar á Hólum í dag og tíma-
móta í starfi sínu. Og þætti sér nokkurs
vert að geta átt þátt í því, með mörgum
öðrum unnendum Hóla, að nú væri skólan-
um fært listaverk af einum merkasta bún-
aðarfrömuði landsins, sem einnig hefði
verið forráðamaður Hóla um skeið, við
mjög góðan orðstír. Þótti ráðherra sem fátt
eða ekkeft væri betur til þess kjörið að
hefja og göfga hugi ungra manna en saga
ágætismanna þjóðar sinnar, en hana mættu
málverk og myndir bezt skýra.
Þá gat ráðherra um 50 ára afmæli skól-
ans. Mót það var fjölmenn samkoma, sem
ið kosin fyrir afmælið, og var ráðherra, sem
þá var skólastjóri á Hólum, formaður þeirr-
ar nefndar. Á vegum nefndarinnar varð
það að ráði, meðal annars, að gerðar skyldu
myndir af þeim skólastjórunum Jósef og
Hermanni og gefnar skólanum. Samið var
við Gunnlaug Blöndal listmálara um, að
hann málaði myndirnar. Kennarar og nem-
endur skólans, bæði eldri og yngri, greiddu
myndirnar. Ráðherra taldi, að ekki hefði
liðið langt um, áður en listamaðurinn lauk
verki sínu, enda var málverkið af Jósef fært
skólanum þegar til var ætlazt.
Ekkert gat ráðherrann um, hvað valdið
hefði því, að það dróst nærri 20 ár, að
myndin af Hermanni kæmi heim að Hól-
um. En kunnugir þykjast vita, að saga
myndarinnar sé þegar orðin all ævintýra-
rík. Ef til vill er þetta táknrænt og lær-
dómsríkt. Listaverkin eiga sér líka sögu,
sem minnir á örlög þeirra, sem þau eru eft-
ir gerð.
Ráðherrann drap nokkuð á þróun stofn-
unarinnar á Hólum, bæði skólann og búið.
Hann minnti á, að oft sprytti kjarnagróður í
harðærum. Hólaskóli hafði verið stofnaður
árið, sem ekkert sumar kom á Norðurlandi,
en reyndir og dugandi hugsjónamenn stóðu
að stofnuninni og því hélt hún velli. Það
var aldrei ætlunin að byggja það allt á ein-
um degi. Máttur hugsjóna og samtaka gaf
stofnuninni líf og þroska, þó að oft hafi
skipzt á skin og skúrir, líkt og gerist um
allt það, sem þroskast með eðlilegum hætti.
Ráðherranum þótti, sem seint mundu talin
nöfn allra þeirra, sem að því hefðu unnið
að prýða staðinn og gera garðinn frægan.
En af félagssamtökum mætti fyrst nefna
Skagafjarðar- og Húnavatnssýslur, síðar
Norðlendingafjórðung allan, og loks alþjóð,
allt frá því að Hólaskóli varð ríkisstofnun,
enda væri nú svo komið, að fegurð og þroski
hins íslenzka landbúnaðar sæist óvíða, eða
hvergi, betur en heima á Hólum, gilti þar
eitt um, hvort sem litið væri til búrekstrar,
bygginga eða ræktunar. Ráðherrann taldi,
að margt mættu nemendur og aðrir af þessu
læra. Hefði og svo verið til ætlazt, bæði af
hálfu ríkisins og einstaklingum.
Ráðherrann gat þess, að Hjaltadalur væri
mild sveit og unaðssæl. Fyrir því hlyti svo
flestum að fara, sem dveldu í dalnum að
nokkru ráði, að þeir ynnu honum eins og
fæðingar- og fóstursveit sinni.
*
Að lokum óskaði ráðherra skólanum allr-
ar blessunar.
Margir menn fleiri en þeir, sem hér eru
nefndir, tóku til máls á móti þessu. Þar töl-
uðu þeir Stefán Stefánsson, bóndi á Sval-
barði, Kolbeinn Kristinsson, bóndi á
Skriðulundi, Sigurður Sigurðsson, sýslu-
maður Skagfirðinga, Ólafur Sigurðsson,
bóndi á Hellulandi, Hafsteinn Pétursson,
bóndi á Gunnsteinsstöðum, formaður bún-
aðarsambands Húnvetninga, Jón Jónsson,
bóndi að Hofi á Höfðaströnd og Jón Björns-
son, bóndi á Bakka.
Ýmsir af mönnum þessum höfðu haft
persónuleg kynni af Hermanni skólastjóra
og fóru lofsamlegum orðum um hann. Aðr-
ir ræddu um ýmis atriði úr sögu Hóla og
lýstu ánægju sinni yfir því, sem unnizt
hafði heima þar á staðnum.
Skólastjóri þakkaði ræðumönnum góð og
hlý orð í garð skólans og kvað aldrei of
metið gagn það og menningargróða, sem
skólanum mætti verða af listaverkum þeim,