Freyr - 01.11.1960, Page 18

346
FREYR
A vetrum var geitum gefið flesta daga,
og var kofi þeirra gjarnan nokkurn spöl
frá bænum. Var talið, að með þvi héldu
þær sig betur að beitinni. Ekki dugði að
gefa þeim heyið á jötuna og hlaupa síðan
frá þeim. Nei! Það varð að standa yfir
þeim á meðan þær voru að eta og gæta
þess, að þær gerðu ekki hver annari mein.
Væru þær látnar afskiptalausar, börðust
þær um fóðrið af mikilli grimmd og
slæddu þá fóðrinu á gólfið. Einnig ráku
þær hornin hver í aðra, og gat það valdið
tjóni. Oftast voru unglingar látnir standa
yfir geitum á meðan þær voru að eta, þar
til ný uppfinning leysti þá frá þessum
vanda. Um 1920 fann einhver upp á því,
að loka geiturnar á jötunni með þar til
gerðum útbúnaði á meðan þær voru að eta.
Breiddist þessi nýjung svo fljótt út, að
undrun sætti. En ekki er mér kunnugfc um
hver átti heiðurinn af því, að finna þetta
upp.
Að vorinu var geitum fært frá og þær
mjólkaðar heima, eins og ærnar áður. En
sá var aðeins munurinn, að þarna þurfti
engar kvíar. Geiturnar komu sjálfar til
mjaltakonunnar, ef þær voru vel vandar,
sem oftast var. Kiðlingum, veturgömlum
geitum og höfrum, var sleppt í afréttina.
Aldrei fór þetta langt frá byggðinni, en
hélt sig í fjöllunum ofan við skóginn, eða
þar sem skógur og lyng mætast ofarlega
í fjöllum. Svo hagaði til, þar sem ég átti
heima lengst af, að þessi geitpeningur hélt
sig í fjöllum beint á móti bænum og hélt
ætíð hópinn. Þarna var saman kominn
geitpeningur frá flestum bæjum í mið-
sveitinni, oft upp undir 200 að tölu, þegar
geiturnar voru flestar í sveitinni (1924—
1935). Um þetta á ég hinar ánægjulegustu
minningar frá þessum árum. Einkum hafði
ég gaman að því, hvað veðurglöggur geita-
hópurinn var. Þar var aldrei um ranga
veðurspá að ræða. Ef norðan átt var í að-
sigi, hélt hópurinn norður og staðnæmdist
í svonefndri Gilsbakkahæð, eða í námunda
við Hrossadal. En er sunnanátt var í að-
sigi (en sunnanáttinni fylgir oftast góð-
viðri á Norðurlandi) þá tók hópurinn að
færa sig suður. Fyrst hélt hópurinn suður
Geiíur á Stóruvöllum i Bár'öardal.
svonefnda Flekahæð, þá suður í Ketileyri.
Þaðan suður í Höfða og Mundlaugarhól
og síðan suður allt Jónsstaðafjall og suður
í Hrafnakletta. Aldrei varð ég var við, að
hóurinn færi lengra. Ekki man ég eftir
því, að hópurinn kæmi saman við hinar
mjólkandi geitur á næstu bæjum eða
skiptu sér neitt af þeim. Ekki blandaði
hann sér heldur saman við sauðfé — að
jafnaði. Þó kom það aðeins fyrir, að einn
og einn kiðlingur kom með sauðfénu til
réttar á haustin. En þeir kiðlingar munu
aldrei hafa komizt saman við aðalhópinn
að vorinu, heldur villzt saman við sauðféð.
Haustsmölun geitfjár gekk venjulega
tíðindalaust. En þó kom það fyrir, að það
gat valdið miklum erfiðleikum, ef lands-
lagi var þannig háttað, að geitur gætu
varið sig í klettum og björgum. Heyrði ég
þess getið, að orðið hefði að skjóta geitur,
sem vörðu sig á erfiðum stöðum. En slíkt
kom aldrei fyrir í mínu umhverfi.
Ef sú tilgáta mín er rétt, að Papar hafi
komiö með geitur til landsins, er það ærið
skiljanlegt, að þeir hafi átt erfitt með að
handsama óþægar geitur eða elta þær um
snarbrött fjöll og hættulega gilskorninga.
Það var þvi ekkert eðlilegra en að þær geit-
ur, sem ekki náðust með góðu móti, gerð-
ust villtar, og dreifðust víða um land.
Geitur eru afar vatnshræddar og veit ég
ekki til að þær leggi nokkurn tíma í vatns-