Freyr - 01.01.1964, Blaðsíða 16

SIGURÐUR JONSSON
frá Brún:
HROSSARÆKT
eða
GÖNUSKEIÐ
Til er sú fræðigrein, sem
búnaðarsaga nefnist. Hún ætti
að vera vel stunduð hér á
landi, þar sem bæði er hér
nokkuð búið og svo er sæmd þjóðarinnar
mjög kennd við sagnamennt. En þótt fræði-
greinin sé góð ein er hún svo bezt, að vís-
indin séu notuð til þarfa. Hér skulu dregin
fram dæmi til hliðsjónar við deilumál yf-
irstandandi tíma.
í einni af hrossasveitum landsins skreið
úr karinu hestfolald leirljóst, en það var
fáséður litur. Foli þessi varð fljótvaxinn og
náði ungur þeim þroska að vekja eftirtekt
fyrir fleira en litinn, en ekki var eftirtekt
sú öll bundin við vænleik hans eða lit né
eiginlegt vonarefni eiganda og granna
hans.
Hesturinn stampaðist áfram á ljótu belju-
brokki fáskiptinn oftast og aftarlega, jafn-
vel hestvönum mönnum þótti hann hið
mesta meindýr í stóðinu, þar sem eigand-
inn annað hvort af stríðni og stífni eða
sökum annarra orsaka, sem hann þá lét
óskýrðar fyrir öðrum, hafði hann óvanaðan.
Var þá hermt eftir bóndasyni á næsta bæ,
nauðakunnugum og hestvönum, það eitt álit
á folanum:
„Mér er nú illa við þann djöful.“
Einn af nágrönnum vék þó jafnan öðru
vísi orðum að hestinum og taldi hann
kunna að sýna annað og betra. Hvort sem
sú orðhlýja hefur ráðið, eða eiganda hefur
aðeins þótt þann manninn skárst að biðja,
fékk hann þennan umtalsgóða mann til að
temja folann sinn.
Sú tamning stóð í þrjár vikur. Klárinn
Gráskjóni, Magnúsar Aðalsteinssonar
frá Grund, tygjaður á túni.
var ekki torsóttari en svo, að hann kom
heim að þeim tíma liðnum nægilega gerð-
ur snillingur til þess að halda kostum og
kunnáttu til dauðadags í elli.
Við eftirgrennslun hafðist það upp hjá
tamningamanninum, að hann hafði fengið
hugmynd um gæði tryppisins fyrir það, að
hann hafði séð folann prjóna sig áfram á
brunandi tölti eitt sinn þegar hann var í
graddalátum að rexa í hópi sínum.
Þar birtist sá fimleiki og það ganglag,
sem skar úr um eðli og getu. Ein skyndi-
sjón af hendingu á fimm ára ævi hests,
sem aldrei hafði farið úr heimalöndum
næstu bæja, réði örlögum, annars biðu ak-
tygin og óheppileg vinna ásamt — senni-
lega -— óvinsæld til dauðadags fyrir við-
brigðni eða óþægð og að öllu sjálfráðu
verri tamningamaður og vitlausari.
Vandinn aff velja
Þessi litla saga bregður ljósi yfir vand-
ann við íslenzkt hrossaval. Úr kynjum, sem
eiga sér ólík svipmót og skortir — enn að
minnsta kosti — ótvíræð auðkenni, eiga
skólasveinar —- vegna bóknáms og innisetu
— hálfu óvanari hrossum en fermingar-
bræður þeirra ólærðir, — að velja undan-
eldisgrip handa heilum héruðum og hafa
til þess eina andartaksstund á sýningu, þar
sem allt kallar að. Þeir eiga, út frá reynslu