Freyr - 15.08.1968, Blaðsíða 11

hvítuefni — protein — eða jafnvel köfn-
unarefni, hins vegar. Einnig er skortur á
steinefnum eða óheppilegt hlutfall milli
þeirra algengt.
Auk þess sem vitneskja um næringarefni
og fóðurþörf er til leiðbeiningar um fóðrun,
þá er ýmislegt annað, sem taka verður til-
lit til, svo sem þróun framleiðsluhátta og
hvaða tegundir eru framleiddar eða fáan-
legar. Hlutfall milli fóðurkostnaðar og bú-
vöruverðs hefur einnig áhrif í þessu sam-
bandi og síðast, en ekki sízt, þekking og
leikni þeirra, sem búféð hirða.
Síðasta aldarfjórðunginn hafa miklar
rannsóknir farið fram á því, sem gerist í
vömb jórturdýra við meltinguna. Starfsemi
gerlagróðurs þar gerir það kleift að fóðra
kýr og önnur jórturdýr á gróffóðri, sem í
er of mikið af torleystum kolvetnum svo
sem cellulosi og tréni til þess, að hægt sé að
nota það fyrir annað arðgæft búfé. Því
meir, sem í fóðrinu er af tréni, því tormelt-
aðra verður það hlutfallslega, og er þetta
annmarki, þegar um er að ræða fóðrun af-
urðamikilla gripa. Með því að nota til við-
bótar kjarnfóður og rófur, sem er orkumik-
ið fóður, má komast hjá þessum vandkvæð-
um, og gras í sprettu og snemmslegið, vel
verkað hey hefur áhrif í sömu átt. Sést það
t. d. á því, að á góðu, vel hirtu ræktuðu
landi, geta kýr hér á landi mjólkað allt að
20 kg á dag án kjarnfóðurgjafar.
Gerlar og örverur breyta þessum kol-
vetnum í vömbinni í rokgjarnar fitusýrur,
svo sem ediksýru, propionsýru og smjör-
sýru, en í þessum sýrum sameiginlega er
um 60-70% af orkugildinu í fóðri jórtur-
dýra. Gagnsemi þessara fitusýrutegunda
sem orkugjafa er komin undir innbyrðis
hlutfalli þeirra og að hverju er stefnt við
fóðrunina. Propionsýra er vel fallin til fitu-
myndunar líkamsvefja, og úr edikssýru
myndast fita í mjólk. Samsetning kolvetn-
anna hefur því áhrif á gildi þeirra sem
orkugjafa. Miklar rannsóknir eiga sér enn
stað á þessu sviði.
Þar sem þessar og aðrar efnabreytingar á
fóðrinu eiga sér stað í vömbinni, eru jórtur-
dýr ekki eins viðkvæm gagnvart samsetn-
ingu eggjahvítu- eða proteinfóðurs og ein-
maga dýr með tilliti til hinnia nauðsynlegu
amínósýra, sem líkaminn þarfnast. Jórtur-
dýrin geta meira að segja hagnýtt einfald-
ari köfnunarefnissambönd, svo sem þvag-
efni, ef sterkja er gefin með, t. d. í korn-
fóðri. Magn þess má þó ekki fara fram úr
% til 14 hluta af því köfnunarefni, sem í
fóðrinu er. Flest lönd hafa þó ákveðnar
reglur um notkun þvagefnis í fóðurblönd-
ur. í löndum, þar sem skortur er á eggja-
hvítufóðri, getur verið réttlætanlegt að
leyfa að einhverju leyti notkun þvagefnis,
og kj arnfóðurframleiðendur hafa tilhneig-
ingu til að setja það í fóðurblöndur vegna
þess, hve ódýrt það er. Hér á landi er hins
vegar framleitt nóg af eggjahvítuefnum til
fóðurs í síldarmjöli, fiskmjöli, hvalmjöli
og snemmsleginni töðu og því fráleitt að
nota lakari efni í þeirra stað svo sem þvag-
efni.
Ástæðan fyrir því, að kjarnfóðurgjöf er
óhjákvæmileg fyrir kýr í hárri nyt, er sú,
að þær geta ekki étið eins mikið af heyi og
þær þyrftu til að fá næga næringu í því til
viðhalds og afurða. Hinn takmarkandi þátt-
ur er raunar sá tími, sem það tekur, að
vömbin tæmist og fóðrið fari gegnum aðra
hluta meltingarfæranna. Eftir burð eykst
lystin langtum hægar en þörfin fyrir nær-
ingarefni til mjólkurmyndunar. Því er nú
tilhneiging að auka orkumagnið í fóðri há-
mjólka kúa með því að nota úrvalshey, auð-
melt, kolvetnaríkt kjarnfóður og rófur í
þeim löndum, sem framleiðsla þeirra er
hagkvæm. Mismunandi mikið þurrheysát
fer að langmestu leyti eftir orkumagni
heysins, en votheysát eftir þurrheysmagni.
Stöðugt er unnið að nákvæmari og víð-
tækari rannsóknum á fóðurþörf hinna ýmsu
flokka nautgripa. Ekki er þó um stórvægi-
legar breytingar að ræða á útreikningi á
fóðurþörf mjólkurkúa. Öllu meira atriði í
sambandi við fóðrunina er það að fylgjast
vel með fóðrunarástandi hvers grips og
F R E Y R
347