Freyr - 01.02.1984, Blaðsíða 10

AFDRIF ORKU, SEM FELLUR ÁRLEGA Á FERMETRA VALLLENDIS.
72.000 kcal \
I hltun JarSvegs. \
Mynd 3. Sjá skýringar í texta.
öndun. Sé jarðvegur með nægum
steinefnum tiltækur og einnig sól-
arljós, geta þættirnir raki og hiti
ráðið úrslitum um vöxt plantn-
anna. Vöxtur og þroski hinna
ýmsu tegunda er þó misháður
þessum þáttum.
A norðlægum slóðum ná heim-
skautaplöntur að þroskast við til-
tölulega lágt hitastig þar sem þær
njóta einnig lengri daglengdar til
tillífunar og því meiri orku, sem
suðlægari tegundir mundu varla
geta nýtt við sama hitastig. Þessar
norðlægu plöntur sem aðrar þurfa
þó ákveðið hitamagn yfir vaxtar-
tímann til þess að þroskast eða ná
ákveðnum vexti. í heimskauta-
löndum og einnig hér á landi fer
saman lágt hitastig og raka-
skortur. Til dæmis er vatn ótiltækt
á vorin vegna jarðfrosta, enda
þótt lofthiti sé nægur til vaxtar.
Undantekning frá þessu er eðli-
lega vöxtur plantna í gróðurhús-
um. Raunverulega koma árlega
aðeins 1 250 kcal á fermetra til
nota í lífsstarfsemi plantna og fara
í góðu graslendi um 450 kcal í
öndun plantna en um 800 kcal í
uppbyggingu vefja. Hafa þá að-
eins 0,1% af þeirri 800 000 kcal
orku sem úr var að spila á hverj-
320 kcal ærfóSur
40%
\ 112 kcal
N vlBhaldsorka.
um fermetra lands bundist í
plöntuvefjum eða 0,35% af nýtan-
legri sólarorku. Orkunýting
plantna er hins vegar mun lakari í
mörgu öðru íslensku gróðurlendi.
Sé litið á íslenskan gróður í heild
mun orkunýtingin vera þriðjungi
minni en á góðu snarrótarvalllendi
eða aðeins 0,03% af heildarorku
og 0,1% af nýtanlegu sólarljósi.
Þessi meðaltala er mjög lág,
borin saman við suðlægari gróður-
lendi. Ber þess að gæta, að mikill
hluti íslensks gróðurlendis er rýrar
mosaþembur, holtagróður og
ófrjóir lyngmóar, vaxnir tegund-
um, sem ekki eru vel fallnar til
mikillar orkunýtingar.
Sýna má fram á, að árleg
heildarframleiðsla af íslensku
gróðurlendi sé um 1 200 milljónir
kg af þurrefni í ofanvexti (1.
tafla). Þetta þurrefnismagn er ým-
ist vöxtur af ræktuðum túnum eða
afrakstur af úthagagróðri, sem að
mestu er óræktað land. Þó hefur
hluti úthagans fengið nokkra
ræktun. Áætla má, að íslensku
túnin gefi árlega af sér um 550
milljónir kg þurrefnis. Hluti þessa
þurrefnis er sleginn og hirtur sem
taða (350 milljónir kg þurrefnis)
eða sem túnbeit (125 millj. kg
þurrefnis). Telja má, að þannig
nýtist 85% uppskerunnar á tvo
vegu, með slætti og beit, en 15%
uppskerunnar verði eftir í sverðin-
um eða verða á einhvern hátt ekki
fóður fyrir búpening. Sá hluti er
um 75 milljónir kg þurrefnis.
Óræktaður úthagi gefur eðlilega
mun minni árlega uppskeru en
ræktað tún. Má áætla, að úthagi
gefi árlega af sér um 600 milljónir
kg af þurrefni. Hluti þess er nýttur
með beit, eða 240 milljónir kg sem
eru 40% uppskerunnar, en 360
milljónir kg þurrefnis, sem eru
60% framleiðslunnar, eru árlega
skilin eftir. (Hér er um að ræða
niðurstöður frá 1973).
1 þessari úttekt á heildarfóður-
framleiðslu landsins má bæta því
við, að mikill árlegur uppskeru-
auki er af þeim úthaga, sem hefur
fengið nokkra ræktun, og má
áætla, að þessi uppskeruauki nemi
í um 70 milljónum kg þurrefnis á
ári. Eru þetta alls 1 200 milljónir
kg af þurrefni (12 milljónir
heyhesta). Sýna má fram á, að í
hverju kg þurrefnis séu um 4 000
kcal, og eru því í öllu þessu fóðri
4,8xl012 kcal. (4. mynd). Hins-
vegar var hér reiknað með að
aðeins 785 milljónir kg af þurrheyi
90 — FREYR