Freyr - 01.11.2000, Síða 16

Snefilefnaáburður
Snefilefni í gróðri
Snefilefni eru frumefni sem
plöntur og/eða dýr þurfa í litlum
mæli. Venjulega er miðað við að
plöntur á einum hektara þurfi
minna en eitt kílógramm af hverju
snefilefni til að fullnægja þörfum
sínum. í flestum tilfellum þarf að
bera miklu meira á svo að plöntum-
ar ná nægu magni úr jarðvegi. Þess
vegna er oft gripið til þess ráðs að
úða snefilefnum á plöntumar til að
tryggja nýtingu efnanna og minnka
kostnað. Snefilefni, sem plöntur
þurfa, em: Bór, jám, klór, kopar,
kóbolt, mangan, molybden, natr-
íum og sink. Auk þess þarf búfé
snefilefnin flúor, joð og selen, sem
ekki eru talin nauðsynleg fyrir jurt-
ir. Ef plöntur taka upp meira af
áburðarefnum en þær hafa þörf fyr-
ir koma fram eiturverkanir. Það fer
eftir áburðarefnum hve mikið
plöntur þola af áburði umfram þarf-
ir áður en eiturverkanir koma í ljós.
Þær þola stóra skammta umfram
þarfir af köfnunarefni, fosfór og
kalí, en af flestum snefilefnum þarf
aðeins lítinn aukaskammt svo að
eitureinkenni komi fram.
Á fyrsta hluta 20. aldar var mjög
lítið borið á tún af öðrum áburði en
búfjáráburði. Það er lítil hætta á að
snefilefni skorti þegar hann er not-
aður. Um miðja öldina jókst notkun
tilbúins áburðar stórlega, en í hon-
um er aðallega köfnunarefni, fosfór
og kalí, þó að á seinni árum hafi
fleiri efnum verið bætt í hann. Þetta
eftir É
Magnús
Óskarsson
frá
Hvanneyri "Vi'
varð til þess að menn fóru að velta
því fyrir sér hvort jurtir, þar á meðal
túngrös, skorti ekki snefilefni. Árið
1956 var þess vegna farið að gera
tilraunir á túnum með snefilefna-
blönduna Sporomix á bændaskól-
unum og tilraunastöðvum í jarð-
rækt, á Hólum í Hjaltadal, Hvann-
eyri, Akureyri, Reykhólum, Sáms-
stöðum og Skriðuklaustri. Tilraun-
imar stóðu flestar í fjögur ár. Árin
1975-1979 var Sporomix reynt á
Búrfelli og Ormsstöðum í Gríms-
nesi (Guðmundur Jónsson, 1979
og 1998). í Sporomixi var bór,
kopar, kóbolt, mangan, molybden,
sink og magníum, en síðasttalda
efnið er ekki snefilefni. Sporomix
jók ekki sprettu túna á neinum
þessara staða nema ef vera skyldi í
Grímsnesinu.
Árið 1957 var farið að gera vall-
ar- og kertilraunir með einstök
snefilefni á Hvanneyri. Tilraunimar
voru gerðar á túnum á framræstri
mýri og í kerin var notaður mýrar-
jarðvegur. Reynd voru fjögur efni;
kopar, mangan, sink og molybden.
Það kom ekki fram greinilegur
skortur á þessum efnum en samt
þykir er rétt að kynna áhugamönn-
um þessar gömlu niðurstöður.
Með tilraunum í kemm má rann-
saka ýmsa þætti í lffi plantna. Þó
er vafasamt að heimfæra niðurstöð-
ur þeirra á ræktun á túnum eða ökr-
um, vegna þess hve ræktunarskil-
yrði í kerum er frábmgðin aðstæð-
um á túnum og ökrum.
Kopar
Koparþörf jurta er að jafnaði
innan við 100 g/ha. Blaðoddavisn-
un er sjúkdómur sem stafar af kop-
arskorti hjá plöntum af grasaætt.
Sjúkdómurinn lýsir sér þannig að
rendur og oddar blaðanna verða
ljósgrænir eða gulir, visna og verp-
ast inn í blaðið og jurtin verður lin.
Blaðoddavisnun kemur einkum
fram í jurtum með lítið rótarkerfi,
t.d. korntegundum. I nálægum
löndum eru menn varaðir við kop-
arskorti hjá belgjurtum, spínati,
tómötum og jafnvel vallarfoxgrasi.
Á árunum 1957-1960 var gerð
tilraun með vaxandi skammta af
koparáburði á tún á Hvanneyri.
Notað var koparsúlfat (CuS04),
öðru nafni blásteinn, en í honum er
um 25% kopar. Eins og kemur fram
í 2. töflu hafði koparsúlfat engin
áhrif á uppskerumagn túnsins. Eðli-
lega jókst koparmagn í uppskeru
eftir því sem meira var borið á af
kopar, en jafnframt minnkaði fos-
fórmagnið.
Árin 1958-1961 voru gerðar ker-
tilraunir með að bera á sem svaraði
100 kg/ha af koparsúlfati. Tvö
fyrstu árinn var vorhveiti sáð í ker-
in, vallarfoxgras árið 1960 og
grænkál síðasta árið. Öll árin virtist
koparsúlfatið draga úr uppskeru,
hugsanlega vegna þess að skammt-
urinn af koparsúlfati hafi verið of
stór.
Ef blaðoddavisnun.kemur fram á
korni er fljótvirkasta lækningin að
úða akurinn með 10 kg/ha af kopar-
1. tafla. Snefilefnaþörf nautgripa, sauðfjár og
hrossa og lægstu og hæstu gildi í grasi.
Snefilefni Þörf grasbíta ppm* Mæld gildi lægst í íslensku grasi, ppm: hæst
Kopar 1-15 0,8 um 15
Mangan 20 15 1000
Sink 20-30 13 112
* ppm þýðir hlutar úr milljón.
Tekið úr töflu eftir Þorstein Þorsteinsson, 1984.
16 - FREYR 10/2000