Freyr - 01.11.2000, Blaðsíða 33

Neikvæðar hliðar
alþjóðavæðingar þarf að laga
Útdráttur úr ræðu Káre Willoch, fyrrv. forsætisráðherra Noregs
s
Vestur-Noregi, nánar tiltekið í
Voss, skammt frá Bergen, hefur
aðsetur félagsskapur að nafni
„Laurdagsakademiet pá Voss“ eða
„Laugardagsakademían á Voss“, og
hefur það á stefnuskrá sinni að
halda umræðu- og fræðslufundi.
Dagana 8. og 9. september sl. efndi
félagsskapurinn til námsstefnu,
seminars, sem helgað var minningu
norsks heimspekings að nafni Hans
Skjervheims, sem var fæddur á
Voss, og skildi eftir sig ýmis spor
bæði á sviði heimspeki og í menn-
ingarlífi í Noregi.
Aðalerindi á námsstefnunni flutti
Káre Willoch, fyrrverandi forsætis-
ráðherra í stjóm Hægri flokksins í
Noregi og síðar fylkismaður í Ak-
ershusfylki í Noregi. Erindi hans bar
heitið „Um mótsagnir í frjálslyndum
viðhorfum í alþjóðavæddu hag-
kerfi.“ Hér á eftir fer endursögn á
erindinu sem birtist í blaðinu Bonde-
vennen í Stavangri, 41. tbl. 2000.
Alþjóðavæðing er ekki nýtt fyrir-
bæri. Fyrir 100 árum boðaði hinn
pólitíski hugsuður L.T. Hobhouse að
heimurinn væri að verða eitt athafna-
svæði. Frá þeim tíma hefur kraft-
urinn og hraðinn í þessari þróun
verið mismikill en hann er sameig-
inlega knúinn áfram af tæknilegum,
hagfræðilegum og hugmyndafræði-
legum þáttum. Tæknilegi þátturinn
hefur frá því iðnbyltingin hófst gert
landamæri sífellt óraunhæfari sem
mörk fyrir markaðssvæði og það
hefur aftur kallað fram pólitískar
kröfur um fijálsan flutning á vörum,
þjónustu og Ijármagni.
Hlusta ber á gagnrýni á
alþjóðavæðinguna
Alþjóðavæðing felst í sigri mark-
aðshagfræði yfir vemdarstefnu og
sósíaldemókratískri stjómun, sem
oft er kölluð áætlunarbúskapur, en
stjórnun markaðarins innanlands
fer ekki saman við frjáls viðskipti
við útlönd.
Viðskiptafrelsi, jafnt á innan-
landsmarkaði sem á alþjóðavett-
vangi, hefur innbyggða viðleitni til
að ganga út í öfgar jafnframt skiln-
ingsskorti á því að markaðshag-
fræðin hefur átt við sín vandamál
að glíma.
Við verðum að hafa augun opin
fyrir því að markaðsöflin geta leitt
til ástands sem eru á skjön við ýmis
markmið sem við höfum sett þjóð-
félaginu. Þannig ber okkur að leita
leiða til að eyða hinum skaðlegu
áhrifum markaðsvæðingarinnar en
leyfa hinum jákvæðu þáttum að
njóta sín. Aberandi er að hagfræð-
ingar, sem hafa látið að sér kveða á
alþjóðlegum vettvangi, hafa mælt
með því að menn skulu hafa opin
augu fyrir gagnrýnum viðhorfum til
alþjóðavæðingarinnar.
Efnahagslegar hliðar
stjórnmála mega ekki
einungis hafa efna-
hagsleg markmið
Káre Willoch benti á að auðveld-
ara væri að rökstyðja, hvers vegna
efnahagslega hagkvæmar lausnir
mega ekki vera einu markmið efna-
hagsstjómar, heldur en að koma
orðum að því hvaða markmið eigi
þá að koma í staðinn. Flestir aðhyll-
ast e.t.v. skoðanir í anda heimspek-
ingsins og hagfræðingsins John
Stuart Mill, sem uppi var á 19. öld,
en hann hélt fram þeirri kenningu
sem grunnreglu siðfræðinnar að
hún væri fólgin í því að skapa sem
mesta hamingju sem flestra. Ræðu-
maður viðurkenndi að það gæti leg-
ið skynsamleg hugsun að baki
kröfu um þjóðfélagslegar eða al-
þjóðlegar aðgerðir, sem að vísu
gætu sett hemil á hagvöxt, ef sýna
mætti fram á að þær aðgerðir gæfu
fólki meiri lífsfyllingu eða meiri
„ánægju“ á annan hátt.
Meðan markaðshagfræðin hefur
ekki slípað burt ýmsa vankanta sína
má leiða rök að því að aðgerðir til
að grípa fram fyrir hendumar á
henni séu ekki einungis nauðsyn-
legar af ástæðum sem eru ekki hag-
fræðilegar heldur geta einnig verið
þjóðfélagslega hagkvæmar, sagði
Káre Willoch.
Ólík skattlagning skekkir
samkeppnisstöðu
Káre Willoch benti á að misjöfn
skattlagning milli landa væri mikil-
væg ástæða fyrir því að alþjóðleg
samkeppni gæfi ekki alltaf efnahags-
lega hagstæða niðurstöðu. Ólík
skattkerfi og mismikil skattlagning
gefur óraunæfa útkomu á því hvar
hagkvæmt sé að ávaxta peninga og
koma upp atvinnustarfsemi. Skatt-
frelsi mjög athafnasamra manna eða
fyrirtækja getur leitt til þess að þeir
ýti burtu keppinautum sem eru í raun
færir um að skapa meiri verðmæti.
Þeir sem selja afurðir
sínar verða að greiða
allan framleiöslu-
kostnaðinn
Til þess að samkeppni skili há-
marks árangri, bæði efnahagslega
og félagslega, verður að vera
tryggt að þeir sem selja afurðir sín-
ar greiði allan kostnað við fram-
leiðslu- og söluferilinn. Fræðilega
séð er þetta augljóst og sjálfsagt.
Framleiðsla, í víðasta skilningi, er
FREYR 10/2000 - 33