Fylkir - 23.12.1978, Blaðsíða 19

FYLKIR
19
/--------------------:— N
GUÐLAUGUR GÍSLASON:
FERÐALAG UM
SOVÉTRÍKIN
Ferð til útlanda þykir ekki
lengur í frásögu færandi. ís-
lendingar ferðast til hinna
fjarlægustu staða og jafnvel í
kring um hnöttinn án þess að
umtalsvert þyki. Ferðasögur
eru því ekki lengur neitt
spennandi lestrarefni miðað
við það sem áður var, meðan
einangrun landsins var alger og
jafnvel ferð með skipi til
Kaupmannahafnar þótti við-
burður, sem aðeins örlítið brot
af landsmönnum upplifði.
Yfir ferðum til ‘hinna svo-
kölluðu lokuðu landa, Sovét-
ríkjanna og austantjaldslanda,
er kannski einhver meiri ævin-
týrablær. Ég vil því verða við
tilmælum blaðsins og
greina frá einni slíkri ferð, sem
mér gafst kostur á að verða
þátttakandi í.
Vorið 1969 var 6 íslenskum
þingmönnum boðið í 14 daga
kynnisferð til Rússlands. í
ferðinni voru Birgir Finnsson,
þáverandi forseti sameinaðs
Alþingis, sem var formaður
nefndarinnar, Eysteinn Jóns-
son, Ingvar Gíslason, Gils
Guðmundsson auk okkar
Sveins Guðmundssonar, for-
stjóra Héðins hf., sem til-
nefndir vorum af Sjálfstæðis-
flokknum.
Að lenda á Moskvuflugvelli í
myrkri er að sjálfsögðu ekkert
frábrugðið lendingu á flug-
völlum við aðrar stærri borgir
og móttökumar svipaðar því
sem reiknað hafði verið með.
FuÍltrúar frá sovéska þinginu
mættir og við boðnir velkomnir
og formaður íslensku nefndar-
innar þakkaði boðið. En strax
við aksturinn inn í borgina
fundum við svo ekki varð um
villst að við vomm komnir inn í
skipulagið eða „kerfið” eins og
það er nefnt í dag. Okkur vom
fengnar 3 glæsilegar og rúm-
góðar bifreiðar til afnota,
ásamt bifreiðarstjóra og leið-
sögumanni. í bifreið nr. 1 var
settur Birgir Finnsson ásamt
fulltrúa frá þinginu og ráðu-
neytinu og ungum Asíumanni
sem talaðí fhjög góða íslensku,
enda hafði hann dvalið 3 ár í
sovéska sendiráðinu í Reykja-
vík og stundað íslenskunám í
Háskólanum hér heima. Var
hann túlkur okkar alla ferðina.
í bifreið nr. 2 vomm við
Eysteinn Jónsson og Sveinn
Guðmundsson. Og í bifreið nr.
3 þeir Gils Guðmundsson og
Ingvar Gíslason. Var að sjálf-
sögðu ekkert við þetta að at-
huga. Aðeins um góða skipu-
lagningu að ræða. En það sem
vakti athygli okkar voru
margendurteknar áminningar
Rússanna um að við mættum
ekki undir neinum kringum-
stæðum skipta um bifreið. Við
ættum alla ferðina sömu
mennimir að vera í sömu bif-
reiðunum númer 1, 2 og 3. Við
skyldum ekki þá hvað á bak við
bjó, en komumst að því síðar,
eins og að mun vikið.
Fegar lagt var að stað inn í
borgina reiknuðum við með að
það gerðist án nokkurrar við-
hafnar. En svo reyndist ekki. Á
undan bifreiðalestinni fóru 3
lögregluþjónar á bifhjólum.
Einn í miðjunni og tveir til
hliðar og auk þess lögreglu-
bifreið og sami fjöldi bifhjóla
og bifreiða á eftir lestinni. Við
héldum satt að segja að þetta
væri vegna hinna háttsettu
embættismanna rússneskra,
sem með voru í ferðinni, en
áttum eftir að komast á aðra
skoðun því samskonar skipulag
var við haft alla ferðina, hvort
sem ferðast var lengri eða
styttri leið í bifreiðum og sáum
við síðar að þetta var ekkert
sérstakt með íslensku sendi-
nefndina því aðrar sendi-
nefndir erlendar, sem vom
okkur samtímis fengu ná-
kvæmlega sömu vemdina,
þannig að ókunnugir gátu vel
ætlað að von væri á byssubófa
með handsprengju og alvæpni
við hvert götuhom. En sú var
örugglega ekki ástæðan heldur
er hér um hlægilegt snobberí að
ræða og yfirþyrmandi yfir-
borðsmennsku, sem landlæg
virðist í Rússlandi í sambandi
við móttöku erlendra sendi-
nefnda og áttum við eftir að
kynnast þessu enn betur á
ferðalögum utan höfuðborg-
arinnar.
Koman inn í Moskvu, sem
við biðum nokkuð spenntir
eftir, var kapituli út af fyrir sig
og vemlega frábmgðið því að
koma inn í stærri borgir í
vestrænum löndum. Þar er það
venjan eins og flestir vita, að
við blasir mikil ljósadýrð.
Götur allar upplýstar eins og
um hábjartan dag væri og
auglýsingaskilti uppljómuð og
yfirgnæfandi og stræti öll yf-
irfull af fólki, yngra og eldra og
ys og þys Fólks og bifreiða ef
ekki er komið fram á háttatíma.
í Moskvu er þessu á allt annan
veg farið. Götur em þar að
sjálfsögðu upplýstar, en í hófi
þó, en ljósadýrð og iðandi
mannhaf eins og ætla mætti í
milljónaborg fyrirfannst þar
ekki og alveg áberandi að
okkur tókst ekki að koma auga
á nokkurt ungt fólk á götunum.
Við fengum þá skýringu á þessu
sérstaka fyrirbæri að unga
fólkinu væri ætlað annað hlut-
verk en að vera úti ranglandi á
kvöldin. Það héldi sig inni við í
sínum ungdómsklúbbum, á
vegum flokksins. Hlustaði á
fyrirlestra um þjóðfélagsmál,
flokksmál og önnur félagsmál
eða væri við íþróttaiðkanir eða
önnur hugðarefni sem þeim
væri beint að.
Allan léttleikablæ virtist
vanta yfir það eldra fólk, sem
úti sást og óneitanlega fannst
manni dmngi yfir því og þving-
un.
Við höfðum verið vistaðir á
Hótel Úkraínu, sem er mjög
stórt hótel, byggt eftir stríð í
kastalastíl. Þegar þangað kom
og farangri okkar hafði verið
komið fyrir á herbergjum okk-
ar, var safnast saman í efra
anddyri hótelsins og við kynntir
fyrir því fýlgdarliði, sem okkur
átti að fylgja allan tímann
meðan á dvöl okkar stóð og
reyndist það vera alls níu
manns, tveir ljósmyndarar með
sinn aðstoðarmanninn hvor, 3
frá ráðuneytinu auk fararstjóra
og aðstoðarmanns og vomm
við við þetta tækifæri beðnir að
afhenda vegabréf okkar og um
leið tjáð að við fengjum þau
ekki aftur fyrr en við fæmm úr
landinu. Fannst okkur þetta
óneitanlega einkennileg
kurteisi, þar sem um opinbera
sendinefnd var að ræða, en
fengum við því engin svör önn-
ur en þau að þetta væri regla,
sem gilti þar í landi hvort
heldur í hlut ættu opinberir
aðilar eða ekki.
Eftir að öllum formsatriðum
var lokið í sambandi við komu
okkar tók ég mér sæti í neðra
anddyri hótelsins til að virða
fyrir mér mannhafið sem þar
var. Mér varð fljótlega ljóst að
Rússum má skipta í þrjá þjóð-
flokka. Fyrst em það þeir, sem
eru Ijósari yfirlitum og gætu vel
verið af norrænum kynstofni.
Virtust karlmennimir sterklega
byggðir og myndarlegir margir
hverjir. Ekki óáþekkir íslensk-
um bændahöfðingjum eða út-
vegsbændum frá fyrri ámm og
er t.d. Bresnév af þeirri gerð. I
annan stað em þeir, sem dekkri
eru á hár og hörund og munu
blandaðir Tyrkjum, Grikkjum
og öðrum Suðurevrópubúum.
Þeir eru mun fíngerðari, en
ekki eins sterklega byggðir en
taldir slægvitrir margir hverjir
og mun Mikojan hafa verið
dæmigerður einn slíkur. Hon-
um tókst það eins og kunnugt
er, einum úr hópi byltingar-
manna sem til áhrifa komust að
lifa af allar hreinsanimar á
Stalinstímabilinu og er það
talið dæmigert um visku hans
og vitsmuni. í þriðja lagi em
það svo Asíumennimir seni
komnir eru úr suðausturhluta
landsins og bera öll einkenni
Asíumanna.
Komið í Kreml
Fyrsta opinbera móttakan
var morguninn eftir að við
komum til Moskvu en þá var
okkur boðið til morgunverðar í
Kreml. Er því ekki að neita að
nokkur spenningur var í okkur
að fá að líta þennan fræga og
margumtalaða stað. En eins og
vitað er, er Kreml gamalt
borgarvirki innan Moskvu,
umgirt hárri steingirðingu.
Þegar ekið var í gegnum virk-
ishliðið kom okkur saman um
að sennilega hefðu margir farið
inn um þetta hjið með meiri
kvíða en við, því vitað er, að
minnsta kosti á Stalínstímabil-
inu áttu margir, þó um háttsetta
embættismenn væri að ræða,
ekki afturkvæmt, nema ef að-
standendur fengu þá heim-
senda til greftrunar. En við
þurftum að sjálfsögðu ekki að
bera neinn ugg fyrir brjósti um
slíka meðferð, en gátum salla
rólegir litið Kreml af hreinni
forvitni án kvíða.
Morgunverðurinn þar var
aðeins formsatriði til að kynna
okkur fyrir einum af aðalfor-
setum þingsins og kynna okkur
dagskrá heimsóknarinnar.
Aðalatriðið var að sýna okkur
þessar frægu höfuðstöðvar
kommúnismans og er það
tvennt sem helst kemur upp í
hugann í því sambandi. Ann-
arsvegar bústaður eða heimili
Lenins, en það stendur allt
óhreyft eins og það var er hann
lést. Heimili hans er í gamalli
byggingu rétt innan við virkis-
hliðið og er íburðinum svo
sannarlega þar ekki fyrir að
fara. Mesta ánægju hafa Rússar
sjáanlega af að sýna erlendum
sendinefndum skrifstofu hans
með skrifborðinu sem hann
starfaði við og þá kannski aðal-
lega hinum fábrotna stól sem
þeir tjáðu okkur að hann hefði
boðið öllum erlendum sendi-
mönnum af hvaða tignargráðu
sem þeir voru, sæti í. Hinsvegar
er það demanta og dýrgripa-
safnið, sem þar er til varðveislu,
þar á meðal kórónur síðasta
keisarans og keisaraynjunnar.
Okkur var tjáð hvað mörg
karöt hvor króna fyrir sig væri
og reiknaðist okkur til út frá því
að keisarakórónan væri um
1500 millj. kr. virði og kóróna
frúarinnar um helmingur þess.
Var næsta broslegt hvað
Rússamir vom ánægðir með að
sýna okkur allt þetta flóð af
gulli og gersemum næstum eins
og böm, sem em að sýna falleg
og sjaldséð leikföng. Það var
svo sannarlega enginn öreiga-
bragur á því sem þar bar fyrir
augu.
Ferðast til Baku
olíusvæðisins
Fyrsta ferð okkar frá
Moskvu, tveim dögum eftir
komuna þangað var til Baku
við Kaspíahaf í Azerbajdzjan í
suðausturhomi Rússlands þar
Framhald á næstu opnu
Hádegisverður í Kreml