Nýi tíminn - 17.10.1946, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 17. okt. 1946.
NÝI TÍMINN
Framh. af 6. síðu
'ílugvélar megi koma hingað
og vera hér samtímis, eng'n
ákvæði um hve lengi hver
flugvél má dvelja hér og loks
engin ákvæði um það, hve
margir Bandarikjamenn, sem
koma hingað með þessurn
flugvélum, megi dvelja hér
flestir. Hins vegar er það
tekið fram, að íslenzk stjórn
arvöld skuli taka tillit til sér
stöðu þessara flugfara og á-
hafna þeirra að því er varð-
ar landsvistarleyfi og fleira.
það er að segja, Bandaríkja- j
menn, sem Bandaríkjastjórn
þóknast til að telja til áhafna
flugvéla sinna, mega dvelja
hér eins margir og eins lengi
og Bandaríkjastjórn sýnist.
og án þess þeir þurfi hér land
vistarleyfi, og að því er bezt
verður séð án þess að heyra
undir íslenzka lögsögu. Það
ekki tekið fram í samningn-
um. að Keflavíkurflugvöllur
inn sé eingöngu heimill þelm
flugförum Bandaríkjanna, er
séu í förum til Evrópu. Þann-
ig er Bandaríkjastjórn opii
leið til þess, að senda til ís-
lands hundruð flugvéla, bún-
ar öllum þeim hernaðartækj
um og mannafla, sem hana
lystir og láta þær hafa fastj
aðsetur á Islandi um ótak-
markaðan tíma.
Þegar þetta er athugað
verður munurinn á þeim
réttindum, sem Bandaríkjun-
um eru veitt með þessum
samningi og því, sem Banda
ríkin fóru fram á 1. október
1945, vart sýnilegur, því að
hvað er það annað en her-
stöðvar, þegar Bandaríkin
geta haft á vellinum hern-!
aðarflugvélar búnar öllum'
hernaðartækjum og mann-!
afla, eins margar og eins
lengi og þeim sýnist. Það er^
því næsta hlálegt, þegar ^
fylgjendur samningsins eru
að reyna að bera það á borð
fyrir þjóðina, að með honunú
sé Bandaríkjunum ekki veitt-
ar herstöðvar á íslandi. Það
er ómótmælanlegt, að samr,-
ingurinn, ef samþykktur verð
ur, gefur Bandaríkjastjóm'
ótakmarkaðan rétt til þess að.
gera Keflavikurflugvöllinn!
að hernaðarbækistöð sinni til!
almennra hernaðarafnota.
Þá hefur því verið haldið
fram af Ólafi Thors og fylg- j
ismönnum hans, að yfir-J
stjóm Keflavíkurflugvallar-
ins muni verða í íslenzkum
höndum og íslendingar geti
því haft útslitavöld um það,
hvað fram fer þar. Enginn
þeirra félaga hefur þó treyst
sér til að skýra hvernig það
megi verða, að íslenzkur emb
ættismaður geti stjórnað
mörg hundruð eða mörg þús-
und manna hóp bandarískra
flugvallarstarfsmanna og
flugvélaáhafna, sem að stað-
aldri kann að vera á vellin-
um, sem þó á að starfa bein-
linis undir stjórn banda-
rísku ríkisstjómarinnar og á
hennar ábyrgð. Ólafur Thors
hefur oftar en einu sinni ver
ið spurður um það, hvernig
hann hugsi sér yfirstjórn
íslendinga á flugvellinum fyr
irkomið samhliða þessum
bandarísku yfirráðum. Hann
hefur skotið sér undan að
svara af þeirri einföldu á-
stæðu, að fullyrðingarnar og
ákvæðin um úrslitayfirráð
Íslands eru sett í samninginn
að því er virðist í þeim til-
gangi einum að dylja ís-
lenzku þjóðina raunverulegt
innihaid samningsins.
*■
Forsætisráðherra Ólafur
Thors var búinn að lofa
Bandaríkjastjórn því, að
samningurinn skyldi knúinn
í gegnum þingið óbreyttur,
eins og hann var lagður fyrir
það. í því skyni átti að hespa
samninginn af svo skyndi-
lega, að þjóðin gæti ekki átt
að sig á honum fyrr en allt
væri um seinan. Þetta fór
öðruvísi en ætlað var. Þegar
eftir að samningurinn var
lagður fyrir þingið, reis
þvílík mótmælaalda og
þjóðarreiði, að slíks eru
engin dæmi í sögu þjóð-
arinnar. Ólafur Thors og
samsærismenn hans úr Sjálf
stæðis- og Alþýðuflokknum
urðu alvarlega hræddir, þeir
gáfust upp við að verja samn
inginn við fyrri umræðu
málsins í þinginu og lögðu
á það megináherzlu að ljúka
henni sem fyrst. Eftir hina
stóru fundi, sem haldnir voru
í Reykjavík á sunnudag og
mánudag fyrir hálfum mán*
uði síðan og hið algjöra alls-
herjarverkfall verkalýðsins
í Reykjavík, sá forsætisráð-
herra sitt óvænna og fór í
betliferð til Bandaríkjastjórn
ar til þess að biðja um lag-
færingar á samningn-um í
þeirri von, að honum tækist
að lægja mótmælaöldu þá,
sem risin var. Afrakstur
þessarar betliferðar er held-
ur rýr, því að langflestar eru
breytingarnar aðeins orða-
lagsbreytingar, sem engu
raunverulegu máli skipta, en
gera þó samninginn heldur
álitlegri fyrir þann, sem les
hann yfir í flaustri.
Það er sérstaklega eftir-
tektarvert, að í 5. grein, sem
eftir breytinguna .verður 4.
nr ún en sú grein hefur inni
að halda þau ákvæði, sem
gera Keflavíkurflugvöllinn
að raunverulegri herstöð
Bandaríkjanna, er engu
breytt. Bandaríkin hafa sem
sagt í engu slakað á klónni.
Hinsvegar hafa verið strikuð
út úr samningnum ýms
niðurlægjandi orðatiltæki í
garð íslendinga án þess að
um verulegar e’fnisbréýtihg-
ar sé að ræða. T. d. var í
fyrra uppkastinu'alltáf' taíað
um Bandaríkin bg ísland, en
í hinum nýja samningi er
talað um ísland og Bandarík
in. Þetta finnst Ólafi Thors
víst mikill sigur.
Af hálfu Ólafs Thors og
fylgismanna hans hefur verið
lögð á það mikil áherzla, að
íslendingum væri um megn
af fjárhagslegum ástæðum að
reka Keflavíkurflugvöllinn.
Ólafur Thors hefur fullyrt,
að reksturskostnaður vallar-
ins mundi verða 30 milljónir
króna á ári. Þetta er hrein
blekking. Ólafur Thors lét
enga rannsókn fara fram á
rekstri flugvallarins. Sam-
kvæmt áætlunum, sem ís-
j lenzkir fagmenn hafa gert, er
'rekstur og viðhaldskostnaður
Keflavíkurflugvallarins áætl-
| aður 1,8 millj. og Reykjavík-
i urflugvallarins 2,15 millj. eða
I samt. innan við 5 millj. kr. A
móti þessu koma svo tekjur,
I sem mundu skipta a. m. k.
'nokkrum millj., ef allar flug-
vélar, sem fljúga um ísland
væru gjaldskyldar, eins og
tíðkast annarsstaðar, en eins
og kunnugt er hefur amer-
íska herstjórnin dregið til
Keflavíkurflugvallarins milli
landaflugvélar, með því að
taka engin gjöld af'þeim þar
og þar með rýrt verulega tekj
ur Reykjavíkurflugvallarins
og verður ekki annað séð
en þetta hafi verið gert vilj-
andi 1 því skyni að auka sem
mest á erfiðleika íslendinga
við rekstur vallanna. En það
getur hinsvegar enginn ís-
lendingur í alvöru haldið því
fram, að okkur sé þörf á því
að leita á náðir annarra
þjóða jafnvei þótt svo færi,
að við yrðum að leggja til
flugmála • okkar nokkrar
milljónir á ári fyrst í stað,
því allt bendir til, að eftir
skamman tíma verði flug-
vellirnir rekn'r tekjuhalla-
laust eða jafnvel með ágóða.
Forsætisráðherra hefur lát
I ið þess getið, að Bandaríkja-
j stjórn hafi í hyggju að endur
i bæta og stækka Keflavíkur-
; flugvöllinn fyrir um 75 millj.
kr. Það er hmsvegar vitað,
' að flugvellinum hefur verið
! prýðilega viðhaldið og braut-
' ir hans eru í góðu lagi og eru
nægilega langar og burðar-
miklar fyrir allar þser flug-
vélar, sem hingað til hafa
verið notaðar í Evrópu. Slík
ar stækkanir hljóta. að vera
í því skyni gerðar að geta
notað flugvöllinn fyrir risa-
flugvirkl, en það er alvarleg
ábending til okkar Íslendinga
um það, að afnot Bandaríkj-
anna af vellinum miðast ekki
eingöngu við samgöngur þess
við .Þýzkaland, eins og geíið
-er í skyn, heldur eigi völlur-
inn að vera tiltæk hernaðar
bækistöð til árása á Evrópu,
í hugsanlegu stríði.
. -¥■
Fylgismenn samningsins
■hafa verið mjög háværir um,
að í honum sé ekki að ræða
um neinar herstöðvar og sé
hann að því leyti gjörsam-
lega annars efnis en fyrri
kröfur Bandaríkjanna. —
Eins og ég hef tekið fram áð-
ur, þá veitir samningurinn
Bandaríkjunum rétt til að
gera Keflavííkurflugvöllinn
að herstöð sinni, mismunur-
inn virðist helzt vera sá, að
ef fallizt hefði verið á fyrri
kröfu Bandaríkjanna, þá
hefðu stöðvar þessar verið
girtar gaddavír og gætt af
vopnuðum hermönnum, þar
með hefðu herstöðvarnar
verið skildar alveg frá Ts-
'landi og það sem fram fór
á herstöðvunum hefði verið
algerlega án vitundar eða
samþykkis íslenzkra stjórnar
valda, þau hefðu ekki borið
ábyrgð á einstökum athöfn-
um Bandaríkjamanna, þó
þau að sjálfsögðu hefðu orð-
ið að bera ábyrgð á því
gagnvart öðrum þjóðum, að
hafa- látið Bandaríkjunum í
té herstöðvar. Samkvæmt
þeim samningi, er hér liggur
fyrir hljóta íslenzk stjórnar
völd að bera ábyrgð á því
sem næst hverri þeirri aðgerð
amerískra yfirvalda, sem
fram fer á flugvellinum og
aðrar þjóðir teldu gegn sér
beint. í hvert skipti, sem ein-
hver Evrópuþjóð teldi sér
ógnað af veru bandarískra
hernaðarflugvéla á íslandi
gæti hún vegna ýmissa ákv.
samningsins gert íslenzk
stjórnarvöld ábyrg fyrlr
þeim og þannig gæti ísland
SÍ og æ dregizt inn í dellur
hernaðarveldá. með öllum
þeim óþægindum og hættum,
sem slíkt hefur í för með sér.
Það er rannsóknarefni og
mikið vafamál, hvort þessi
samningur er heppilegri en
upphaflegu kröfurnar. — ís-
lenzka þjóðin er minnsta
fullvalda þjóðin í heiminum
og hefur því enga aðstöðu
til að verja frelsi sitt með
valdi. Við hcfurn aðcins eiít
vopn til þess að verja futl-
veldi okkar fyrir ásælni ann-
arra. Þetta vopn er hinn sið-
ferðilegi réttur okkar til
landsins, sem íslenzka þjóðin
hefur ein búið í frá upphafi.
íslenzka þjóðin hefur aldrei
sýnt nokkurri þjóð áreitni
og hefur aldrei gert aðrar
kröfur en þær að fá að lifa
óáreitt í landi sínu. Þjóð;r,
sem þannig, eins og Íslending
ar, verða að byggja tilveru
sina á því að aðrar þjóðir við
urkenni siðferðilegan rétt
þeirra og að friðsamleg við-
skipti eigi sér stað þjóða :
milli, verða að varast mjög
rækilega að gera nokkuð það,
sem getur dregið þjóðina inn
í deilur annarra ríkja, sem
getur orðið þess valdandi, að
íslenzk stjórnarvöld verði
HsmdaFÍkiis
<s>g MS®ai8agisa
Framh. af 3. síðu.
framgengt til fulls. Samkv.
þeim samningi, Bryan-Cham
orrosamningnum, greiddu
Bandaríkin 3 milljónir doll-
ara fyrir þessi fríðindi af
hálfu Nicaragua:
1. Rétt til að grafa skipa-
skurð um landið.
2. Leiga til 99 ára á Corn-
eyjum og flotastöð í Fonseca
flóa. •
3. Bandaríkjunum sé hsim
ilt að framlengja samninginn
um flotastöðina í önnur 99
ár.
Ákvæðið um flotastöð i
Fonsecaflóa vakti áhyggjur
grannríkjanna og tvö þeirra,
Costa Rica og Salvador
kærðu það ákvæði samnings-
ings fyrir gerðardómnum í
Mið-Ameríkumálum, sem
Bandaríkin höfðu átt mestan
þátt í að koma á fót, Féil
dómur hans á þá leið, aö
samningsákvæðin um flota-*
höfnina skyldu ógild, en þa
brá svo við að bæði Banda-
ríkin og Nacaragua neituðu
að hlíta úrskurðinum og var
dómstóllinn leystur upp 1918.
Bandaríska bankaauðva] d-
ið, utanríkisráðuneyti Bancla
ríkjanna og Bandaríkjaflot-
inn hafa síðan mátt heita
einráð í þessu „sjálfstæða“
ríki.
Mótspyrnan gegn lepp-
stjórnum Bandarikjanna hélt
áfram. Sumarið 1921 var
enn gerð uppreisn og lepp-
stjórnin lýsti yfir hernaðar-
ástandi. Bandaríkjastjórn
sendi 10 þúsund riffla og nóg
af vélbyssum til þess aö
leppstjórnin gæti haldið völd
um, Yorið 1922 átti lepp-
stjórn Chamorros enn í vök
að verjast, en lét þá fang-
elsa 300 leiðtoga frjáls-
lyndra og er það dugði ckki
hótaði bandaríski flotinn að
láta til sín taka.
Dvöl bandaríska sjóliðsins
í landinu hefur hvað eftir
annað leitt til árekstra. I
febrúar 1921 eyðilögðu banda
rískir sjóliðar hús Nicaragua
blaðsins „Tribuna", en það
hafði gagnrýnt Bandaríkja-
liðið. Þá og eftir árekstra
síðar fengu illræðismennirn-
ir væga dóma. í ágúst 1925
var látið heita svo að hcriim
færi úr landi, en í staðinn
komu lögreglusveitir, sem
kennt var og stjórnað C
Bandaríkjamönnum.
(borin þeim sökum, að þau
I hafi veitt einu ríki aðstöðu
I til þess í landi sínu, að ógna
| öðru. Þegar svo er k.omið er
þjóðin búin að glata sínn
eina vopni, hinum siðferði-
■lega rétti og hætt við því, að
þeim þjóðum, er telja sér
ógnað fyrir aðgerðir íslenzku
þjóðarinnar, telji hana ekkif
fullvalda í landi 'sínu.