Nýi tíminn - 31.10.1957, Blaðsíða 6

6) NÝI TÍMINN — Fimmtudagur. 31. október 195T;*-
NÝI TÍMINN
(fcsel&odl: SósUlistaíiokkurinn. Bltatjon os aoyrxOatmaBur: Átrmindur
•igurðs&on. — Áskrlít&rejald kr. 60 á árl. PieutumlBia PjóBvlUaiu h.l.
Slefna verklýðssamtakanna
TT'ias og .skýrt er frá á for-
-*-J síðu bls. hafa verklýðs-
Kamtökin emi lýst stuðningi
sínum við stöðvunarstefnuna
og lagzt gegn því að samn-
ingum verði sagt upp að þessu
sinni til almcnnra kauphækk-
ana. Verklýðsfélögin halda
þannig iast við þá stefnu sem
mótuð var að þeirra frum-
kvæði fyrir rúmu ári, að
stemma stfgu við verðhækk-
unum, efla framleiðsluatvinnu-
vegina og skapa þannig var-
(anlegan grundvöll fyrir bætt
lífskjcr. Segja efnahagsmála-
nefnd og miðstjórn Alþýðu-
sambandsms í ályktun sinni
um þetta efni að ]>egar hafi
sannazt að með henni hafi
dregið mjög úr veiðbólguþró-
urfinni sem um langt skeið
hefur þirengt kjöi launþega
flestu öðru framar. Staðreýnd-
irnar sýna bezt þessi um-
skipti; í tíð núverandi stjórn-
ar liefur vísitala fra.mfærslu-
kastnaðar aðeins hækkað um
fimm stig en á jafnlöngum
tima áður, í tíð íhaldsstjóm-
arinnar, hækkaði hún um 25
stig. Og þótt vísitalan gefi
ekki fuila inynd af verðlags-
þróuninni, sýna lilutföllin milli
breytinga hennar nú og áður
mjög skýrt hversu mikil um-
skiptin hafa orðið I því sam-
lmiidi er vert að vekja at-
hygli á því að í tíð núverandi
stjórnar hel'itr dýrtíð vaxið
hægar liér en í nágrannalönd-
um okkar, og em það einstæð
tíðindi um langt skeið. I*anu-
ig liefur vísitala íramfærslu-
kostnaðar í Svíþjóð hækkað
uin C stig á sama tíma og lmn
hefur hækkað um 5 liér, en í
Svvþjóð liefur efnaliagsástand-
ið verlð næsta traust lengi.
ll/Teð stefnu sinni hafa verka-
J-'* lýðsféi"gin komið í veg
fyrir mjög stórvægilega geng-
islækkun. Aliir vita að stefnt
var hraðbyri að því að fella
gengið begar núverandi stjóm
var mynduð, og sumir af
ráðamönnum Alþýðuflokksins
og Frarnsóknar vildu einnig
að núverandi stjórn gerði það
að fyrsta verkefni sínu í
efnahagsmálum. En verkalýðs-
hreyfingin kom í veg fyrir
þá aðgeiö, sem hefði haft í
för með sér mjög verulega
kjaraskerðingu fyrir allt vinn-
andi fólk. Einnig á þessu ári
hefur verið haldið uppi mjög
harðvítugum áróðri fyrir
gengislækkun, í íhaldsblöðun-
um, í Frjáisri þjóð, í Mánu-
dagsblaðinu, og enn sem fyrr
hafá valdamenn í Alþýðu-
flokknum og Framsóknar-
flokknum beitt sér fyrir þeim
tillögum. En verkalýðsfélögin
liafa nú í annað sinn á einu
ári kveðið gengislækkunar-
drauginn niður, og það er
stórfelldur árangui sem þjóð-
in verðiir að veita atliygli.
¥&að var forsenda núverandi
* stjóinarsamstarfs að haft
yrði samráð við verklýðssam-
tökin um allar aðgerðir í efna-
hagsmálnm og að verklýðs-
samtökin ættu þess kost að
knýja fram áliugamál sín með
atbeina þings og stjórnar og
án þess að þurfa að heyja
löng og harðvítug verkföll.
Einnig nú hafa verklýðssam-
tökin samið við ríkisstjórnina
um framkvæmd ýmissa veiga-
mikilla atriða. Ríkisstjórnin
hefur heitið því að Bygging-
arsjóður skuli fá til ráðstöf-
unar 40 milljónir króna á
næstu þremur mánuðum, og
er ]>að veruleg lagfæring, enda
þótt þörf hefði verið mun
stórtækari aðgerða. Ríkis-
stjórnin hefur heitið því að
framkvæma breytingar á
skattakerfinu og lækka veru-
lega tekjuskatta á lægri tekj-
um, og á sú breyting að geta
falið í sér umtalsverða kjara-
bót ef .•cl tekst til um fram-
kvæmdir. Ríkisstjórnin hefur
heitið því að setja lög sem
tryggi tíma- og vikukaups-
mönnum aukin réttindi um
uppsagnarfrest og veikinda-
daga, og er þar um góða og
sjálfsagða ráðstöfun að ræða.
Enn íiefur ríkisstjórnin heitið
því að beita sér fvrir þvi að
hafin verði innanlands smíði
stálskipa, og stuðiar sú ráð-
stöfun jafnt að endurnýjun
skipastólsins og veitir iðnaðin-
um mikilvæg verkefni. Öll eru
þessi fyrirheit mjög jákvæð
og sýna hversu stórfelld um-
skipti hafa orðið í landsmál-
unum frá því scm áður var,
er aldrei var skeytt um vilja
og hagsmuni verklýðssamtak-
anna og allt kapp lagt á að
heyja stríð við þau.
T?n allir vita að auðmanna-
stéttin unir ekki ósigri
sínum aðgerðalaust. Morgun-
blaðið segir um þá á-
kvörðun verklýðssnmtakanna
að livetja ekki til almennra
lcauphækkana að hún muni
„reynast haldlítil". Þetta
málgagn auðmanna og at-
vinnurekenda kveðst þannig
vei-a fvlgjár.di því að atvinnu-
rekenau^, ‘greiðí íiærra kaup,
þótt lítið bóli að vísu á sjálf-
krafa kauphækkunum! Varla
mun sá landsmaður til sem
ekki skilji hvað auðmanna-
blaðið er að fara. Ákafasta
hugðarmál Sjálfstæðisfiokks-
ins er gengislækkun, stöðvun-
arstefnan cr eitur í beinum
braskara og skuldakónga.
Þess vegna reynir íhaldið allt
sem það getur til þess að
setja efnahagskerfið úr skorð-
um, agentar þess beita öllum
brögðum til að koma fram
verðhækkunum og þeir líta á
almennar kauphækkanir sem
aðferð til að hrinda skriðunni
af stað fíý’ó að síðan verði
hægt að féfletta almenning á
margfaldan hátt með nýrri
gengislækkun. Þetta og þetta
eitt vakir fyrir Sjálfstæðis-
flokknum og Morgunblaðinu.
Átökin i íslenzkum efnahags-
málum hafa aldrei verið jafn
einföld og skýr og; nú; ]>að. er
ekki vandverk f>TÍr nokkurn
manrt að kveða upp sinn dóm.
1 " ■>.
Eins og gefur að skilja er mikili áluigi á gervitunglinu, eða sptitnik eins og það er kallað á
; rússnesku, í .S’ovétríkjiinurn, og mikið cr gert t il að fræða fólk um allt sem það varðar. S
tgarðiniun utau við stjarnfræðisafnið i IVIoskva hefur verið komið upp hnaiflikaui og á það
mörkuð hraufc gervitunglsius. Vísindaraaður skýrir íyrir áhnrfenduiu, livernig kúlau gengur
umhverfis jörðiaa.
Spútnlk og sovézkt þióðfélog
Greín effír Aneurín Bevan
Aneurin Bevan, tilvonandi
utanríkisráðherra Verka-
mannaflokksins i Bret-
landi, var fyrir skörnmu á
íerð í Sovétríkjunum.
Ræddi hann þar við
Krústjoff og aðra forustu-
menn. í fyrri viku birtist
efUrfarandi grein eftir
Bevan í Trihune, máigagrú
v'nslri arms Verkamanna-
flokksins.
'TT'iðbrösð ýmissa við komu
^ sovézka gervitunglsins upp
á himinhvolfið hafa verið fá-
ránleg eða barr.aleg. Til dæm-
is hefur því verið haldið fram
að þetta afrek sé nýtt skref,
og það stærsta 11 þessa, í átt-
ina að heimsyfirráðum. Krústj-
off heíur sjálfur sett hlutina
fram í réttum hlutföllum.
„Við gerum okkur ekki þær
grillur", segir hann, „að við
höfum forustuna á öllum svið-
um hernaðarlegra vísindarann-
sókna. Sovétríkin kunná að
vera á undan hvað eitthvert
sérstakt vopn snertir í dag, en
þá ejgnast Bandaríkin það á
morgun, og öfugt“. Eti hami
hefur dregið af árangri Rússa
þá ályktun, sem liggur í aug-
um uppi og mun ’nafa bein
áhrif á afvopnunannálin: Ef
taka á upp gagnkvæmt eftirlit
með hernaðarframkvæmdum
aiira þjóða, ei;u það ekki leng-
ur flugvellirnir heldur flug-
■ skeytastöðvamar, sem líta þarf
eftir.
A thyglisverðast v;ð afrek
Sovétríkjanna er að það
birtir okkur i skýru ljósi ýmis
meginatriði þjóðfélagsbygging-
ar Rússa. Þar sjáum við þjóð-
félag í örri tækniþróun, en
stjómarfarið leggur — að vest-
rænu mati okkar — óviðun-
andi hömlur á einstaklings-
frelsið, sérstaklega tjáningar-
frelsi. og samtakafrelsi. Hingað
til hefur. ríkt tilhneiging tii að
be*rta athygli umheimsins eink-
um að síðara atriðinu en láta
-hið fyrra gleymast, og, það er
þetta sem. vyldur flestum vill-
tinum í mati oklcar á Sovét-
ríkjunum. Við höíúm rugiað
saman tjáningarfrelsi og frelsi
til að njóta hæfileika sir.na.
Mutmrinn á þessu tvennu kann
að virðasí iítili, en það er
hann sem er lykillinn að þró-
unarferli síðustu ára í Rúss-
landi. Meginþorra borgara
Sovétríkjanna finnst að þeir
njóti víðtæks frelsis til að
persónulegir hæfileikar þeirra
fáj. notið sín, þorið saman við
ó'æsa forfeður sína í Rússa-
veldi eins cg það var fyrir
byitinguna. í þjóðféiagi í örri
tækniþróun opnast hverjum
borgara sífeilt nýir möguleik-
ar. Jafnt og þétt tekur fleira
og fleira fó’k þátt í marghátt-
uðum störfum, sem spretta aí
þróun vísinda og l'sta. Fomar
hömlur hafa brostið og millj-
ónir verkamanna finna að þeir
hafa öðlazt frelsi. Undir fyrri
stjórnarháttum hafi líf þeirra
ekki haít skilyrð.i til að breiða
svo úr sér að þehn gremjist
vei-u’ega takmörkin, sem þeim
eru sett með nýjum pólitískum
og féiagslegum hömlum, sem
byltingunni fylgdu. Þar með er
ekki sagt, að ekki sé i Rúss-
landi fjöldi fólks, sem á und-
anfömum áratugum hefur
fengið að kenna á og fæt- enn
að kenna á þv.'ngunum stjórn-
arfarsins. En það væri fáran-
legt að neita þvi að ör þróun
sovétþjóðfélagsins hefur opn-
að æskunni sjóndeildarhring,
sem er svo víður að liðnar
k>TisIóðir gat ekki einu sinni
dreymt um ne.tt þvílíkt.
|7átt er athyglisverðara en að
* gefa því gaum, hvernig
stjómendur Sovétríkjanna laga
nú smátt og smátt stofnanir
lands sins að þeim nýju að-
stæðum, sem þessi þróun
tækni og félagsmála hefur
skapáð. ' Á tímáþiíúm sem
fyigja iniklum, pótítiskum útn-
hrótum.,,viU fara svo uð hug-
sjönamennknir, - sem *•... rutt
hafa brautjna, víki fyrir raun-
sæismönnum. . Krústjoff . er
..raúnhyggjumaður. Helzta við-
fangsefni hans er að laga
stjórnarkerfið að framvjndu
sovétþjóðfélagsins, þar sem
aragrúi fagmanna, lækna, lög-
fræðinga, kennara, tæknifræð-
inga, vísindamanna og lista-
manna kemur á ári hverju úr
háskólum og tæknjskólum.
Byltingin í etn bæt t iskerf inu,
sem nú stendur yfir, er rnerk-
ust allra þeirra 1 atburða, sem
orðið hafa í Rússlandi. síðan
styrjöldinni lauk. Þeir einir,
sem reynt hafa tregðu skrif-
finnskuváld'sins gamla, . geta
gert sér í hugarlund, hvílíkt
verkefni sovézkir stjórnendur
eiga fyrir höndum. Augljóst er
að svona ómildar stefnubreyt-
ingar g'eta ekki átt sér stað
nema undir alræðisstjórn. En
teknamegin á reikn ng sovét-
skipulagsins verður að skrá að
það er enn —- eins og margra
stiga eldflaug :— fært um að
geysast áfram fyrir nýrri
sprengiorku. Þetta satínar, að
meginþróttur októberbyltingar-
innar 1917 er ekki enn upp-
urinn.
TVTú, þegar enginn getur leng-
’ ur neitað framförum Rússa
í náttúruvísindum, má vera
að athygli heimsins beinist að
einliverju leyti að fræðsíukerfi
Sovétríkjanna. Megineiiikenni
þess fræðslukerfis er að það er
samfellt; í þjóðfélagi, þar sem
framleiðslutækin eru saineign,
haldast starf og menntun í
hendur. í þjóðfélögum, sem
byggjast á e'nkaeigharrétti, á
sér á hinn bóginn stáð tvískápt
ing; atvinnurekendur ráða ýfír
v’nnunni en ríkið ýfir frseðslú-
kerfinu. Af þessu hlýzt áð djúp
er staðfest milli „lireinnar
menntunar“, sem hefúr til-
hneigingu til að staðna og
stirðna, og „hagnýtrar“
fræðslu, sem • er slitin af vís-
indalegum róium sínunau Enda
þótt þessa tvískinnungs gæti
minna í Sovétríkjunúm én öðr-
um löndum, er mönnurh þar
vel ljós .hættan, sem hdnum'
er ■ samfara, og. Aimbsetúnftar á •
skólakerfinu .miða að 'því -áð' ^
' Framhald á 10, áWJir. '' '