Nýi tíminn - 31.10.1957, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 31. október 1957 — NÝI TÍMINN — (&
Fjárfesting . nefnizt öll sú
framleiðsla eða atvinnustarf-
semi, sem miðast ekki við
neyzlu í bráð. Til fjárfestingar
heyra þannig bygging íbúðar-
húsa, smíði brúa og annarra
mannvirkja; vegagerð og ann-
að, sem lýtur' að álmennri
þ jónustu stjórnarvaldanna;
öflun og nýsmíði atvinnu-
tækja; breytingar birgða og
erlendra innstæðna.
Eins og upptalning þessi
ber með sér, verður fjár-
festingunni skipt í tvo flokka
eftir tilgangi sínum, neyzlu-
fjárfestingu og framleiðslu-
fjárfestingu. Undir fram-
leiðslufjárfestingu fellur að
sjáiísögðu öflun og nýsmíði
atvinnutækja og undir neyzlu-
fjórfestingu bygging íbúðar-
húsa. En bað er á reiki, hvar
piörk eru dregin milli flokk-
aiina. I skýrslum þeim, sem
Efnahagsstofnun Evrópu á
vegum Sameinuðu þjóðanna
gefur út, er til framleiðslu-
fjárfestingar talin öll fjár-
hafa fljótlega áhrif á aðr-
ar.*).
II.
Samanburður fjárfestingar
milli landa er nokkrum ann-
mörkum háður. I fyrsta lagi
verður við samanburð heildar-
fjárfestingar sem hundraðs-
talna vergrar þjóðarfram-
leiðslu að taka tillit til raun-
verulegra tekna á íbúa. 1 öðru
lagi verður við samanburð á
skiptingu fjárfestingarinnar í
neyzlufjárfestingu og fram-
leiðslufjárfestingu, og síðan
framleiðslufjárfestingarinnar
niður á atvinnuvegi, að huga
að náttúruskilyrðum landanna
og þróunarstigi atvinnuvega
þeirra. En reynt verður að
gera lauslegan samanburð
milli landa á heildarfjár-
festingu sem hundraðstölu
vergrar þjóðarframleiðslu **),
á skiptingu fjárfestingarinnar
i neyzlufjárfestingu og fram-
leiðslufjárfestingu og að lok-
um raunverulegri fjárfestingu
á íbúá.
ar þjóðarframleiðslu í tólf
löndum Vestur-Evrópu að
meðaltali árin 1950—1954 er
birt í töflu I. Minnst er fjár-
festingin hlutfallslega í Bret-
landi og Grikklandi, 13%
vergrar þjóðarframleiðslu, en
mest í Noregi, 29%. Ástæða
Fyrsta grein
er til að halda, að fjárfesting
hérlendis hafi numið 1956 um
29% vergrar þjóðarfram-
leiðslu eða verið hlutfallslega
svipuð og í Noregi 1950—’54.
Skipting f járfestingarinnar í
neyzlufjárfestingu og fram-
leiðslufjárfestingu virðist vera
með svipuðum hætti í allflest-
um löndum Vestur-Evrópu. I
töflu I er þessi skipting sýnd.
Neyzlufjárfestingin hefur ver-
ið 25—35% heildarfjárfesting-
ar í tíu landa þessara 1950—-
1954, en í tveimur, Belgíu og
Finnlandi, 38% og 42% heild-
arfjárfestingar. Hins vegar
virðist skipting fjárfestingar-
TAFLA I,
Heildarfjárjesting sem % af vergri þjóðarframleiðslu og
Heildarfjárf. sem % af vergri þjóðar- framleiðslu. Framl. fjárf. sem % af heildarfjárf. Neyzlufjárf. sem % af heildarfjárf.
Austurríki 21 68 32
Belgía 14 62 38
Danmörk 18 75 25
Finnland 25 58 42
Frakkland (b) 17 65 35
Vestur-Þýzkaland . 20 69 31
Grikkland 13 71 29
Ítalía 19 69 31
Holland 20 71 ' 29
Noregur 29 75 25
Svíþjóð 19 66 ; 34
Bretland 13 67 .33
Heimild: Econonric Survey of Europe 1955, Geneva 1956.
TAFLA II.
Skipting heildarfjárfestingar á íslandi í neyzlufjárfestingu
og framleiðslufjárfestingu.
Hazaiduf Jóhannsson, hagíræðingur:
FiÁRFESTINGIN
— 1955 — — 1956 —
í m.illj. kr. Sem % of heildar- fjárf. í millj. kr. Sem % af heildar- fjárf.
Neyzlufjárfesting 503 54 766 56
Framleiðsluf j árf. 426 46 604 44
Samtals: 929 100 1370 100
Heimild: Unnið upp úr skýrslum Framkvæmdabanka ís-
lands yfir fjárfestingu. Neyzlufjörfesting; íbúðarhús,
samgöngur (þ.e. vegagerð o.s.frv.) og almenn þjónustæ
festing önnur en smíði íbúð-
arhúsa og uppbygging þjón-
ustukerfis ríkisins. Þessum
reglum verður fylgt hér til að
auðvelda samanburð milli
landa. Vegagerð og brúarsmíði
verður þess vegna talin til
neyzlufjárfestingar, þótt hvort
tveggja miðist að miklu leyti
við þarfir atvinnulífsins, en
virkjanir og vatnsveitur tald-
ar tii framleiðslufjárfestingar,
þótt þær komi neytendum
beinlínis til góða ekki síður en
atvinnuvegunum.
Þótt báðir þessir fjárfest-
ingarflokkar séu mikilvægir
gegna þeir samt mjög ólíku
■hlutverki. Neyzlufjárfestingin
bætir beinlínis lifsskilyrðin og
telst bess vegna vera í sjálfu
sér góð. Framleiðslufjárfest-
ingin bætir atvinnuskih’rðin.
En framleiðslumagn og af-
köst í iðnaðarlöndum eru
mjög komin undir atvinnu-
tækjunum. Framleiðslugeta
iðnaðarlanda á komandi árum
fer þess vegna öðru
fremur eftir því tvennu, hve
stórum hluta framleiðslu
þeirra er árlega varið til að
auka við atvinnutækjakostinn
og hvernig sá viðauki skiptist
niður á atvinnuvegina. Fjár-
festing í atvinnuvegunum er
með öðrum orðum sá grund-
völlur, sem efnahagslegar
framfarir hvíla á. Flestar
þjóðir stefna að sem hröð-
ustum efnahagslegum fram-
förum. Þess vegna dregst
hvert það land aftur úr í
kapphlaupinu til allsnægtana,
sem, ver öðrum minna til upp-
bvggingar atvinnuveganna,
nema staðhættir séu því betri.
En auk þess að skipa lykil-
stöðu í þróun atvinnuveganna
ræður fjárfestingin miklu um
ástand hagkerfisins, þar sem
fjárfestingarstarfsemi er stór
liður í atvinnulífinu, en breyt-
ingar í einni atvinnugrein
Yfirlit yfir heildarfjárfest-
ingu sem hundraðstölur vergr-
*) Eftjr því hefur verið tek-
ið erlendis, að fjárfestingar-
starfsemi hefur löngum verið
ójafnari en önnur atvinnustarf-
semi. Á síðustu tveimur ára-
tugum hafa verið uppi miklar
bollaleggingar meðal fræði-
manna um hlut breytinga í
umfangi fjárfestingar í sveifl-
um í atvinnulífinu. Breytingar
í fjárfestingarstarfsemi hafa
hérlendis sem í öðrum löndum
tvímælalaust mikil áhrif á allt
atvinnulíf. Þess verður þó að
gæta, að miklu stærri sveiflur
eru í verðmæti framleiðslu
tveggja höfuðatvinnuvega
landsins en gerist um atvinnu-
vegi amnarra landa, jafnvel
landbúnaðarlanda.
**) f grein sem birt var hér
i blaðinu 19. september 1957
var því haldið fram, að verg
þjóðarframleiðsia árið 1956
hefði numið um 5500 milljón-
um króna. En hagdeild Fram-
kvæmdabanka íslands hefur á-
ætlað hana 4400 milljónir
króna og ráðstöfunarfé þjóðar-
innar 6.100 milljónir króna.
(Verg þjóðarframleiðsla telst
vera: neyzla almennings -1-
neyzla stjórnarvaldanna + út-
flutningurinn — innflutningur-
inn + birgðabreytingar +
heildarfjárfesting). Fullyrðing
þessi var studd með tvenns-
konar rökum: í fyrsta lagi, að
útsöluverð innfluttra vara,
skattheimta sljórnarvaldanna
og greiðsla fyrir eignaafnot
næmi samtals um 4000 millj-
ónum króna, þ. e. um 90%
vergrar þjóðarframleiðslu og
um 60% ráðstöfunarfjár lands-
manna, en það virtust g'run-
samlega háar hundraðstölur. í
öðru lagi, að he’ldarinnflutn-
ingur á útsöluverði 1956 hefði
kostað um. 2600 ■ milljónir króna
eða numið um 60% vergrar
þjóðarframleiðslu, (en ef það
væri. rétt hefðu breytingar á
söluverði erlends gjaldeyris1 i
íslenzkum krónum enn meiri
áhrif á verðlag í landinu held-
ur en talið hafði verið). —
Þessi framsetning er skipulegri
en var í síðari hluta fyrr-
innar í neyzlufjárfestingu og TAFLA III.
framleiðslufjárféstingu vera
hérlendis ólik því, sem hún Fjárfesting á íbúa í fjorum löndum, metin tii dollara u
Framhald á’ 10. síðu. verðlagi ársins 1950.
nefndrar greinar, sem var á
fljótaskrift.
Óþarft mun samt, að líta á
þessar háu hundraðstölur sem
grunsamlegar, þegar betur er
að g'ætt. Athugun á tölum yfjr
innflutning og þjóðarfram-
leiðslu fyrir Noreg hefur leitt
í ljós, að innflutningur Norð-
manna 1954 nam um 44%
vergrar þjóðarframleiðslu Nor-
egs það ár. Hinsvegar nam inn-
flutningur fslands á c.i.f.-verði
1956 33% vergrar þjóðarfram-
leiðslu, eins og hagdeild Fram-
kvæmdabanka íslands hefur á-
æílað hana. (En gefa verður
því gaum að norska krónan
mun ekki ofmetin, eins og hin
íslenzka, svo að innflutningur
i Noregi verður hlutfallslega
stærri hluti vergrar þjóðar-
framieiðslu en innflutningur á
fslandi).
Ejna athugasemd verður þó
að gera við þjóðhagsreiknin_ga
hagdeildar Framkvæmdabanka
íslands. í áætlunum sinum hef-
ur hagdeildin litið á framlög
bátagjaldeyriskerfisins og
framleiðslusjóðs með útflutn-
ingnum sem mjllifærslur. En
þar sem .báðar þessar stofnanir
voru settar á laggirnar til að
hindra gengislækkun virðist
eðlilegt að Hta á starfsemi
þeirra sem liði í margfaldri
gengisskráningu og framlög
þeirra sem viðbót við f.o.b-
andvirði útflutningsins; þ. e.
gengisuppbót. Árjð 1956 námu
framlög bátagjaldeyriskerfis-
ins samtals um 300 milljónum
króna. Ef framlög þessi eru
talin liðir í margfaldri gengis-
skráningu, telst verg þjóðar-
framleiðsla 1956 vera 4700
milljónir króna, ef að öðru
leyti er stuðzt við átælunar-
tölur hagdeildar Framkv-æmda-
bánka fslands. Að frátöldum
b+gðabreytingum og bílainn-
flutningi, nam fjárfestingin
samtals 1370 milljónum 1956.
Heildarfjárfestingjn í fyrra
hefur þannig numið 29% af
vergri þjóðarframleiðslu.
Fjárfesting Ítalía Frakkland V-Þýzkaland 9 Bretland
1950 60 125 117 133
1951 66 131 126 131
1952 73 123 129 129
1953 77 123 147 146
1954 81 131 164 153
1955 92 140 188 168
Heimild: Economie Survey of Europe 1955 (bls. 43), sem
hefur tölurnar upp úr bók M. Gilbert and I. Kravis, An
International Comparison of National Products and the
Purchasing Power of Currencies.
TAFLA IV.
Íslenzk fjárfesting á íbúa 1954 metin til dollara á verðlagi
áirið 1950.
Cd >
'cd 3
w io
^ V 05
> fi-H
u
‘05
•r—i
U
Cti <5
rO u
O)
Q) >
X
u
‘05
£? °
Ih i—* ^
Cí*0 ®
sr
*o> > cn
.5
2
50
•n
c
c
cd
§
. >
cd ■
cd LO
‘O oí
co
“5
(M
M CO
cö i>r
c þ —*
11
O u-5
TD —
1950
1954
100
149
759
509
144.293
156.033 3.262
185
Heimild: Sjá texta
ATH.: Bifreiðainnflutningur ekki meðtekinn í heildarfjár-
festingu.
TAFLA V.
Framleiðslufjárfesting 1954 á íbúa í dollurum á verðlagi
1950 í fimm löndum.
Lönd Heildarfjárfesri ing í doll. í verðl. 1955 Framl. fjárf. sem % heildar- Framl. fjárf. á fjárf. að meðt. íbúa í dollurunx 1950—1954 í verðl. 1950
Ítalía 81 69 56
Frakkland 131 65 85
Vestur-Þýzkaland 164 69 113
Bretland 153 67 103
ísland 185 50? 93?
Heimild: Fyrir önnur lönd en ísland töflur I og III. Fyrir
ísland sjá texta.