Nýi tíminn - 08.05.1958, Blaðsíða 7

(7
-Fimmtudagur 8 maí 1958 — NÝI TlMINN —
Berlín dagsins í dag á sér
enga hliðstæðu í sex áraþús-
unda sðgu bæja og borga.
Milljónaborg, sem þróazt hafði
um aldaraðir, dregið til sín
mikinn hluta af fullvinnslu-
iðnaði mesta iðnaðarveldis á
meginlandi Evrópu og verið
aðsetur ríkisstióma, sem
tvisvar á einum aldarf jórðungi
gerðu æðisgengnar tilraunir
til að leggia undir sig álfuna,
hefur verið klofin í tvennt
með emu pennastriki. M"rkin
milli Austur- og Vestur-Ber-
línar búta sundur sumar göt-
ur og skinta öðrum að endi-
löngu. Stiómir borgarhlut-
anna liggia í sífelldum illdeil-
um. Flestnm götum, sem milli
borgarhlutanna liggja, hefur
verið lokað. en þar sem enn
er opið vegfarendum stendur
dag og nótt lögregluvörður
í Berlín. Stjómendur Vestnr-
Berlínar hafa skirt borgar-
hluta sinn „Vígstöðvaborg-
ina“ og haga sér samkvæmt
þvi. Austur-Þýzka'and er frá
náttúmnnar hendi fátækari
hhiti Þýzkalands, víða harð-
býlt og iðuaðarhráefni nær
engin nema brúnkol. Við það
bætist. sð á fvrstu árunum eft-
ir stríð'ð tóku Sovétríkin tölu-
vert af vélum og öðrum at-
vinnutækium og -hluta af
framleiðslunni upp í stríðs-
skaðabætur. Á sama tíma
losnaði Vestur-Þýzkaland ekki
aðeíns að mestu við greiðsiu
stríðsskaðabóta, þangað
strevmdi bandarískt fiármagn,
bæði marshalldollarar og
einkafiármaæn. F<ins og í pott-
inn var búið hlaut bví end-
urreisnin eft.ir stríðið að
ganga mun hraðar í Vestur-
KLOFIN
Brandenborgarhliðið á Unter den Linden stendur við mörkiii milíi borgarhlutanna í Beriin.
Beggja vegna hliðsins standa lögreglusveitir, sem líta inn ' b;la vegfarenda. Hliðið sjálít er
báðu megin við markalínuna,
Það eina sem er borgarhlut-
unum sameiginlégt er neðan-
jarðarbrautin og borgarjárn-
brautin ofanjarðar.
í stríðslok var Þýzkalandi
skipt í fiögur hemámssvæði
milli Bandarík.janna, Bret-
lands, Frakklands og Sovét-
ríkjanna. Berlín var einnig
skipt í fióra hemámshluta.
Þegar hernámsstjórn þessara
fj”gurra ríkja yfir Þýzka-
landi öllu levstist upd og ríki
var stofnað af hemámssvæð-
um Vesturve'danna með
st.jómarsetri í Bonn. hélt her-
námsstjómin í Berlín áfram
störfum og er enn við lýði,
þótt hún sé núorðið lítið annað
en nafnið tómt. Borgarhlutar
Berbnar pru bví »kki að form-
inu til hlntar bvzku ríkianna
tvegg.ia. Vestur-Berlín sendir
áhevrnarf"Ufr”a á bing Þvzka
sa'mbandslvðveidisms í Bonn,
en er undir stióm borgarráðs,
sem nefnist senat. f Austur-
Berlín nefnist borgarráðið
magistrat og borgarhlutinn er
ekk? stjórnskinuievur hluti
Þár7lra aibvðnve'disins -—-
CDDRj. þótt stjórn þess hafi
“þar aðsetur.
Klofningur Þvzkalands og
Berlinar varð endanlegur fvr-
ir árat.ug, þegar neningaskipti
voru framkvæmd í Vestur-
Þýzkalandj og Vestur-Berlín
án samráðs við yfirvöldin í
austurhiuta lands og borgar.
Eðliieg viðskinta- og atvinnu-
tengsl rofnnðu í einu vetfangi,
þegar ekki var lengur um
sameiginl egan gialdmiðil að
ræða. Afieiðingaruar voru
langfuim alvarlegri fyrir aust-
urhlutann, mestaliur iðnaður
þar var viensiuiðnaður. sem
frá. fomu fari hafi unnið úr
hráefnum frá Vestur-Þýzka-
landi. Af hálfu Vesturveld-
anna. var líka leikurinn til bess
gerður að skapa algert öng-
þveiti í atvinnulífi Austur-
Þýzkaiands Svarið var hið
langvinna ba.nn við samgöng-
um á landi við Vestur-Berlín,
sem liggtir miðsvæðis í Aust-
ur-Þvzkalandi.
Síðan væningaskintin fóm
'fram hafa vesturbýzk stiórn-
arvöld haldið uppi grimmilegu
viðskiptastriði gegn Austur-
Þýzkalandi. Stiómarvöldin í
Bonn gera austurbýzku at-
vinnulífi eins erfitt fvrir og
þau geta, með bvi að neita um
ste>nkol, st”l ocr önnur hrá-
efhi, sem V-Þvzkaland hefur
jafnan haft gnægð af en Aust-
ur-Þýzkaland skortir. Hvergi
ylðskiptastríðið harðara en
I Austur-Berlín og borgarstjórnin þar er að láta gera við stríðsskeinmdirnar. Skammt frá
Brandenborgarhliðinu en í Vestur-Berlín standa útveggir þinghallarinnar, þar sem nazistar
tendruðu brunann fræga. Þeir eru nú að mestu umluktir vinnupöilum viðgerðarmanna.
BORG
Þýzkalandi en Austur-Þýzka-
landi.
Þennan aðstöðumun hafa
vesturþýzk stjómarvöld hag-
nýtlxsér af fremsta megni til
að lokka fólk vesturum, en sá
fólksstraumur hefur svo orðið
ein helzta máttarstoðin undir
gróðasöfnun vesturþýzkra at-
vinnurekenda. Straumurinn að
austan hefur tryggt þeim ó-
dýrt vinnuafl, iandlægt at-
vinnuleysi í Vestur-Þýzka-
landi, sem sjaldan hefur kom-
izt langt niður fyrir eina
milljón, hefur torveldað verka-
lýðshreyfingunni þar alla
kjarabaráttu.
Vestur-Berlín hefur verið og
er enn sýningargluggi Vest-
ur-Þýzkalands gagnvart Aust-
ur-Þýzkalandi. Svo vill til að
helzta verzlunargata borgar-
innar frá fornu fari. Kurfiirst-
endamm, er í Vestur-Berlín.
Þar verzlaði fólk, þegar það
vildi fá það bezta, sem á boð-
stólum var í höfuðborginni.
Allt hefur verið gert seih unnt
er til að rækta þessa grmlu
hefð. Sprengjuskörðin hafa
verið fyllt með verzlunarhús-
um, beggja vegna Kurfiirsten-
damm er óslitin röð verzlana.
Kaupanda frá Austur-Ber-
lín eða Austur-Þýzkalandi
stendur þama ýmislegt til
boða, sem ekki er að jafnaði
á boðstólum í verzlunum
he;ma hiá honum, svo sem
virginíatóhak, ítalskir skór,
frönsk vín, ósvikið súkkulaði
og suðrænir ávextir. Megin-
hluti erlends gjaldevris, sem
Austur-Þýzkaland aflar, fer til
að greiða innflutt hráefni til
iðnaðarins, erlendar munaðar-
vömr em látnar sitja á hak-
anum.
En sá hængur er á, að í
Vestur-Berlín verður kaupand-
inn að austan að greiða f jög-
ur af sínum mörkum fvrir
hvert vesturmark. Fyrst eftir-
peningaskiptin var gengið niu
á móti einum, en hefur stigið
smátt og smátt. Núverandi
gengi er algerlega óraunhæft
frá efnahaerslegu sjónarmiði'
það er pólitískt gengi, sem
haldið er við lýði með ótak-
mörkuðum fjárstyrk frá Bonn
og Washington við Vestnr-
Berlín. Rétt gengi væri að
dómi kunnugustu manna eitt
og hálft austurmark móti
einu vesturmarki. Ekkert er
sparað til að halda við póli-
tíska genginu, sem er ekkert
annað en vopn í kalda strið-
inu, til þess sniðið að koma
þeirri hugmynd inn hjá íbúum
Austur-Þýzkalands, að ríki
þeirra sé aumkunarverður eft-
irbátur Vestur-Þýzkalands.
Þegar gengið er um götur
i báðum hlutum Berlínar, bor-
ið saman verð í búðarglugg-
um og spurzt fyrir um verð-
lag á því sem þar er ekki
sýnt að jafnaði, kemur í Ijós
að flestar brýnustu lífsnauð-
synjar eru ódýrari i Austur-
Þýzkalandi. Einna mestur er
munurinn á hú|áleigu,ec,sem
mjög sjaldan er hærri í.
Austur-Þýzkalan<fin en ‘íiundi
hluti launa og oft lægrijþg á
kolum til hitunar, 100 kíió af
þeim kosta í Austur-Þýzka-
landi 1.92 mörk en í Vestur-
Berlín 4.33 mörk. Fargjald
með almenningsfarartækjum í
Austur-Berlín er 20 pfennigar
en 30 pfennigar í Vestur-
Berlín. Algengustu matvæli,
svo sem kart”flur c*g brauð,
eru ódýrari eystra en vestra.
Á ýmsum iðnaðarvörum, svo
sem vefnaðarvöru úr baðmull,
búsáhöld og leikföngum, virð-
ist lítill verðmunur. Bækur og
hljómplötur eru mun ódýrari
eystra en vestra. Þegar kem-
ur að innfluttum vörum brevt-
ist samanburðurinn vestrinu
í hag. Leðurskófatnaður, ull-
arfatnaður, tóbak, kaffi og
súkkulaði eru til dæmis mun
ódýrari í Vestur- en Austur-
Berlín, úrvalið meira og varan
betri.
Þegar á heildina er litið lifa
þeir sem úr litlu hafa að spila
við betri kjör í Austur-Þýzka-
landi en. Vestur-Þýzkalandi,
en þeir sem hafa efni á að
veita sér munað og þægindi
hafa mun betri skilyrði til
þess í vesturhlúta landsins en
austurhlutanum. Vesturþýzkir
hagfræðingar viðurkenna, að
þeir sem hafa 300 marka tekj-
ur og þar fyrir neðan á mán-
uði komist betur af í Austur-
en Vestur-Þýzkalandi. Austur-
þýzkir forustumenn halda því
fram að markalínan sé nálægt
500 marka mánaðartekjum.
Fólki sem hafi lægri tekjur
en það verði meira úr þeim í
A-Þýzkalandi, en þeir sem
komist hærra í tekjustiganum
geti aflað sér meira fyrir
peningana í Vestur-Þýzka-
landi. Hagskýrslur sýna a;ð í
Vestur-Berlín hafa 55% vinn-
andi fólks 300 mörk eða
minna í tekjur á mánuði en
aðeins 12% yfir 500 m"rk á
mánuði. Árið 1956 voru mán-
aðartekjur iðnverkamanna í
Austur-Þýzkalandi 396 mörk
að meðaltali.
í Berlín lýstur tveim ólík-
um hagkerfum saman. Hömlur
eru engar á samgöngum milli
borgarhlutanna, menn geta
labbað að vöd fram og aftur
yfir markalínuna, ekið yfir
hana í bílum eða almennings-
farartækjum. Talið er að
300.000 til 400.000 manns
leggi leið sína yfir markalín-
upa á degi hverjum. Lögreglu-
eftirlitið beinist nær eingöngu
að einkabílum og hlutverk
þess er að hindra sravgl á
vörum og prentuðu máli. en
blöð frá austurhluta borgar-
innar eru bannvara í vestur-
hlutanum og gagnkvæmt.
Gervigengið á austurmarkinu,
sem haldið er uppi í Vestur-
Berlín, gefur auðvitað tæki-
færi til víðtæks gjaldeyris-
brasks. Fvrir þá sem kaupa
austurmrrk í Vestur-Berlín
er flest hlægilega ódýrt 1
austurhluta borgarinnar. Þess •
er því krafizt í austurhlutan-
um við flest viðskipti, að
menn færi sönnur á að þeir
séu he;mamerm og sýni ef svo
er ekki að þeir hafi aflað sér
austurmarka á genginu sem
þar er viðurkennt, eitt vestur-
mark á móti einu austur-
marki. Undan þessu eftirliti
er þó skilin sala aðgöngum;ða
að leikhýsum og kvikmynda-
húsum og ýmiskonar þjón-
usta, svo sem snyrting, skó-
viðgerðir, fatasaumur og
fleira. Töluvert. er um, það að
fólk býr í öðrum borgarhlut-
auum en vinnur í hinum, um
23 000 íbúa Austur-Berlínar
vinna í vésturhlutanum og
17.000 manns.frá Vestur-Ber-
lín . vinna í austurhlutanum.
I báðum bqrgarhlutum fær
þetta fólk ákveðiun hluta af
vmnulaunum greiddan í gjaid-
miðli borgarhlutans sem það
hýr í á genginu einn á móti
eirum.
Eins :og áður er getið eru
járnbrautarsamgöngur ofaa
jarðar og neðan eina. stofnun-
in, sem er báðum hlutum Ber-
iínar sameiginleg. Öll önnur
opinber. þiónusta, sem óhjá-
kvæmileg er í stórborg, er
tvískípt. Sín rafveita er fyrir
hvom borgarhl.uta. sporva gn-
ar og strætisvagnar ganga
ekki iifir markalínuna og ekk-
ert heint símasamband er
raij.li borgaphi utanna, Þar sem
markalínan íiggur eftir endi-
löngum g"tum, verða menn
sem búa sinn hyom megin
götunnar að fá samband um
Leipzig eða Haroborg til að
geta tálazt við i síma.
Stiórnraála'íf í Beriín er
með nokhuð öðmm bætti en
í öðmm hhiinm Þvzkalands. í
Anstnr-Bei'iín sturfar Sósíal-
demókratafiokkurinn, sem
Vnmrf tjr söminn? í Austur-
Þvzkalandi, Kao-ar hann og
Kommúmataeirvirkurinn m\md-
i’ðu Sósía'istíaka eininaar-
fiokkinn Sá f'okk’”’ er eins
rxr Komm’’nistafiokkurir'tl
hannpð’ir í Örestur-Þ’'zkaiandi,
e” er le'vfðiir í "e?t”’’-1:*arlín.
Ekk’ verðnr aéð eð Sósíal-
demókrptaflokk’irinn burfi að
[ nelrar felur í A’istúr-
■pov'ín. nrid’’Tritaður ra.kst af
fiivUúin á áberandi merkiar
skrifstofnr hans á brom stöð-
iii-a f horgarh'utamim í aíðasta
mnnitði. f ö!roaf’’r-Be’’'ín er
i-r.c-.li Sósíalistíska. eininsrar-
fiei-ks’ns brenad með vmsnm
r^ð’im, puo sam a+mnu”of-
sólmnm. Einn’cr lia’oiq \>fir-
vö'dín þiar á bví lúa'agi að
pvinta st’iðnin^smen” ha”S
rétti tii bó+a f”rir of"A'r’i;r,
sem be;r eða beirra ná””°tu
urö” að þola á stjórnarárum
na.z;=ta.
Trnsii er alkunn”"t -ö
V°°+”r-Berlín er miðstöð
viAana Og ki’ndirróð””- af
háiP” Vestur’mldan’v' i Aust-
ur-Evrómt. Skemmat er að
minnast iat-ðoanganno m:'-''l,
,sem Bnndarikiamenn rr’-ófii
undir y’vá’ðámöé’k'n, til að
geta h'erað simtöl á e*a7_
streng síman.s í Ai’atur-Ber-
lín. A”sturhvzk*vf;rvöld
ast, v;+a. de’ii á 104 niósna-
0<f ””dirró?S”rsstof””r”im, pem
starfa í Vestur-Ber'm.
M. T. Ó.