Nýi tíminn - 06.10.1960, Blaðsíða 4

4) ■— NÝI TÍMINN — J' immtudagur 6. október 1960
T and sem hefur yfir sér í
^ einu þrjár ríkisstjórnir
sem allar eru lítið annað en
nafnið tómt vegna þess að
þær ráða hvorki yfir embætt-
ismannaliði né her, en um-
boðsmenn alþjóðastofnunar
fara með úrslitavald í krafti
16.000 manna liðs skipuðu
misjafnlega fjölmennum sveit-
um frá tylft ríkja, er svo
einstætt fyrirbæri að skiljan-
legt er að margir sem áhuga
hafa á alþjóðamálum og gera
sér far um að fylgjast með
heimsfréttum hristi höfuðið
og gefist upp við að reyna
að botna í því sem þar er
að gerast. Atburðarásin í
Kongó þá þrjá mánuði sem
liðnir eru síðan sjálfstæði
landsins var lýst yfir er svo
hröð og flókin að mörgum
hefur farið eins og Ortona,
aðalfulltrúa ítalíu hjá SÞ.
Hann sat í forsæti á fundi
Öryggisráðsins skömmu eftir
að þeir Kasavúbú forseti og
Lúmúmba forsætisráðherra
höfðu sett hvor annan af I
miðjum umræðum um ástand-
ið í Kongó fékk Ortona í
hendur hraðskeyti frá Leo-
poldville, þar sem Mobútii of-
ursti lýsti yfir að hann hefði
tekið völdin í Kongó í s'ínar
hendur og skipað þriðju rík-
isstjómina í landinu. Við
þessi tíðindi setti að Italanum
óstjórnlegan hlátur, sem brátt
smitaði a!la viðstadda nema
Dag Hammarskjöld fram-
kvæmdastjóra.
Æstur Belgi (í miðið) ræðst á Lúmúmba (t.v.) á flugvellinum í Leopoldville. Atburður þessi
gerðist í sumar þegar belgiskt fallhlífarlið hernam flugvöllinn skönunu eftir að sjálfstæði Kon-
gó hafði verið lýst yfir.
Afríkuríki slá skjaldborg
um lúmúmba og stefnu hans
\ ðrir fulltrúar þessarar
hreyfingar eru menn eins
og Nkrumah og Sekou Touré,
forseti Gineu. Þeim er Ijóst
að Afríkuþjóðum nægir ekki
að fá sjálfstæði sitt viður-
kennt í orði kveðnu, nýlendu-
veldin skilja þannig við að
þörf er markvissrar og skjótr-
ar sóknar ef sjálfstæðið á að
verða meira en nafnið tómt.
Atvinnuvegum og menntun
Afríkuþjóða verður ekki
komið í nútímahorf og stjórn-
arfarslegt fullveldi verður
ekki að veruleika nema Afr-
■ikumenn taki höndum saman
og styðji hverjir aðra, hvað
sem líður landamærum sem,
sett voru af handahófi þegar
Evrópuríki voru að brytja,
Afriku niður á milli sín á
síðustu öld. Nkrumalh er
helzti forvígismaður hug-
myndarinnar um Bandaríki
Afríku, og um alla Vesitur-
Afríku vinnur hin unga,
menntamannastétt að þv1] að
skapa afríska þjóðarrítund.
Sameiningarstarf ungra
stjórnmálamanna og mennta-
manna rekst á ættflokka-
skipulagið og hefðbundin for-
réttindi sem það tryggir fá-
mennri höfðingjastétt.
ýzka vikuritið Der Spiegel
ályktar að úr því Hamm-
arskjöld stökk ekki brog við
tilkvnninguna um valdatöku
Mobú'ú haífí tíðindin varla
lcomið honum á óvart. Hvern-
■ ig sem því er varið verður
ekki lengur um það deilt að
framkvæmdastjórn SÞ er orð-
in aðili að harðvítugum átök-
um um framtíð Kongó, og
hafa aTeiðingar þess 'sett svip
á fyrstu starfsviku 15. Alls-
herjarþingsins, Krústjoff hef-
ur deilt hvasst á Hammar-
skiöld fyrir að styðja gömlu
nýlendviveldin og erindreka
ibeirra i Kongó. Hammarskjöld
hefur svarað og varið stefnu
S’na. Af hálfu ungu Afrílcu-
, ríkianna hefur Nkrumah, ,for-
seti Ghana, lýst yfir að Afr-
íku’nenn óski ectir rðstoð al-
þif'ðasamtakanna, en 'í Kongó
hr,fí fu'ltrúar þeirra ekki rækt
h'utverk sit't sem skyldi.
Nk’uimah vitnaði í samþykkt-
ir Öryggisráðsins því til sönn-
unar að SÞ ,hefði verið fal-
ið r.ð liðsinna ríkisstjórn Kon-
gó, veita henni hjálp við að
koma á lögum og reglu í
landinu.
F'ina löglega xíkisstjórnin í
" Kongó er stjórn Lúm-
úmba, sagði Nkrumaih. Hún
ein hefur hlotið umboð þjóð-
kjörins þings til að stjórna
landinu, og það var sam-
kvæmt beiðui frá henni sem
SÞ sendu fulltrúa sína og
hersveitir á sínum vegum til
hins unga ríkis. Nkrumah
kvað undirróður erindreka
nýlenduveldanna valda því
hvernig komið væri í Kongó
og lagði til að Afríkuríkjun-
um yrði falið að sameina
landið undir löglegri stjórn
í umboði SÞ. Forseti Gihana
sakaði nýlenduveldin um að
hafa spillt milli Kasavúbú og
Lúmúmba. Vitað er að sendi-
herrar Afríkuilkja í Leöpold-
ville hafa lagt sig í fram-
kréka að sætta þessa tvo
æðstu menn Kongó, og er ekki
séð hvern árangur sú viðleitni
ber. Stjérnum flestra Afríku-
ríkja er að sjálfsögðu kapps-
mál að Kongó leysist ekki upp
í óstjóm og sundurþykkju,
því að slík málalok yrðu vatn
á myllu nýlendusinna sem
halda því fram að Afríku-
menn séu ekki færir um að
stjórna sér sjálfir.
Otuðningur Afríkuríkja við
^ Lúmúmba sýnir bozt hve
fjarri sanni þær hugmyndir
eru sem nýlendusinnar reyna
að breiða út um forsætisráð-
herra Kongó, Því er haldið
■fram að hann sé ábyrgðar-
laus angurgapi og jafnvel
hálfgeggjaður misindismaður
og allt sem aflaga fer í Kon-
gó sé honum að kenna. Stjórn-
málaferill Lúmúmba er að
sjálfsögðu mótaður af þeim
sérstæðu skilyrðum sem Belg-
ir sköpuðu með nýlendustjóm
sinni í Kongó. Þeir bældu ára-
tugum saman niður allar
stjcrnmálahræringar í land-
inu, girtu fyrir að innbornir
menn fengju notið æðri
menntunar og reyndu eftir
mætti að hindra að frelsis-
straumar frá Evrópu eða
öðrum Afríkulöndum bærust
til Kongó. Þegar Belgir lin-
uðu loksins á tökunum fengu
þeir ekki við neitt ráðið, rúmu
ári eftir að Kongómenn fengu
í fyrste skipti að kjósa sér
bæjar;tjórnir sá belgíská
stjómin s;g tilneydda að
sleppa öllum völdum í land-
inu.
í þeim stutta tíma sem Kon-
gómenn höfðu til að búa
sig undir að stjórna eigin
málum tókst Lúmúmba og
engum stjórnmálaforingja öðr-
um að skana stjómmálahreyf-
ingu sem á ítök um allt hið
víðlenda ríki. Flokkur Lúm-
úmba, Mouvement National
Congolaise, varð langstærsti
flokkurinn í einu þingkosning-
unum sem farið hafa fram í
landinu, þrátt fyrir það að
belgiska nýlendustjórain og
hinir alþjóðlegu auðihringar
sem ráða yfir námum og verk-
smiðjum Kongó beittu áhrif-
Mobútú ofursti
um sínum gegn honum. Þegar
að því kom að mynda stjórn
sem taka átti við völdum af
Belgum, var allra bragða neytt
til að hindra að Lúmúmba
yrði forsætisráðherra, en hin-
ir belgisku embættismenn og
erindrekar hringanna urðu að
láta i minni pokann. Ástæðan
til að svona fór, bæði í kosn-
ingunum og við stjórnar-
myndunina, er ekki aðeins
stjórnmálahæfileikar Lúmúm-
ba; Meginástæðan er að hann
er tákn og talsmaður þeirr-
ar hreyfingar sem nú fer um
alla svörtu Afríku eins og
logi yfir akur, alafrísku hreyf-
ingarinnar.
TTvarvetna i Vestur-Afríkir
** lögðu nýlendustjómirnar
kapp á að gera höfðingjana
að bandamönnum sínum,
efldu völd þeirra til að halda
niðri kröfum um lýðræðislega
stjórnarhætti. Um leið og Afr-
ikuþjóðir fá sjálfstæði tekst
bandalag milli höfðingjanna
og erlendu stórfyrirtækj-
anna sem hafa komið sér
fyrir í skjóli nýlenduveldanna
og vilja allt til vinna að fá
að hagnýta auðlindir Afríku
áfram í þágu hluthafa í
Brussel, París, London, Am-
sterdam og New York. Veldi
ættarhöfðingjans Tshombe í
Katangahéraði í Kongó bygg-
ist á því að hann er banda-
maður námufélagsins Union
Miniere de Haut Katanga, sem
hagnýtir hinar auðugu úran-,
kóbalt- og koparnámur sem
þar er að finna. Union Mini-
ere sér Tshomba fyrir fé,
belgisk stjórnarvöld leggja
horum til þjálfaða herfor-
ingja og vopn. Reynt var að
leika sama leik í nágrannahér-
aðinu Kasai, þar sem tveir
af hcfðingjum Baluba-ætt-
flokksins, þeir Albert Kalon-
dji og .Ngalula, lýs+u vfir
stc.fnun svokallaðs Námurík-
is. Þá fáu dag-j sem liðu frá
stofnun Námurík'sins þan.srað
til hersveit trú Lúmúmba
hrakti forsprnkkn þess í arma
Tshombe í Katan°,a. . hafði
Kalondji ásamt stjórn sinni
aðsetur í byggingn a'b.jcð'egs
ná.mufélafts að nafni For-
miniere í Bakwan°ra, höfuð-
stað Kasai. Forminiere ræður
yfir hinum auðugu demanta-
námum i Kasai, en þaðan
koma 90% iðnaðardemanta
og 10% skartdemanta sem
boðnir eru til sölu á heims-
markaðnum. Svoleiðis einok-
Framhald á 11. síðu.
Kongóhermenn á eftirlitsferð um götur Leopoldville.