Árbók VFÍ - 01.01.1992, Qupperneq 181

Ammoníakgeymar 179
Ekki er vitað nákvæmlega hvenær byrjað var að nota kælda geyma, en þeir eru yngri en
þrýstigeymar. I [4| kemur fram, að einn 1.000 tonna geymir var smíðaður 1941. Hann var í
notkun 1979 þegar [4] kom út. Eftir 1957 varð aukning í notkun kældra geyma þegar geymar
af stærðinni um 5.000 tonn voru smíðaðir í Bandaríkjunum. Talið er, að um eitt þúsund kældir
geymar séu í notkun í heiminum í dag.
Helstu gerðir kældra geyma: Upphaflega voru kældir geymar með einföldum burðar-
veggjum, en þegar farið var að byggja stærri geyma var talið varhugavert að treysta einföldum
geyrni, og því var farið að smíða tvöfalda geyma, þannig að innri og ytri geymirinn eru
jafnsterkir („double integrity tanks“). Nokkur mismunandi afbrigði af hvorri gerð hafa þróast,
og eru þær helstu sýndar á mynd 3.
Myndir 3a, 3b og 3c sýna mismunandi gerðir af einföldum geymum. Mynd 3d sýnir tvö-
faldan geymi al' svokallaðri „open cup"-gerð, en það er algengasta gerð tvöfaldra geyma.
Myndir 3e og 3f sýna eitt nýjasta afbrigðið af tvöföldum geymi. Einn 20.000 tonna geymir í
Finnlandi, sem smíðaður var á árunum 1984-1985, er af þessari gerð og einn 5.000 tonna
geymir í Svíþjóð, sem smíðaður var árið 1983. Nýi geymirinn við Áburðarverksmiðju ríkisins
í Gufunesi, sem smíðaður var á árunum 1989-1991 er af þessari gerð. Meginbreytingin frá
geymum af „open-cup“ gerð er sú, að innri og ytri geymarnir eru tengdir við þakið á sama hátt,
og livor geymir um sig er festur við undirstöðuna með stagboltum. í bilinu á milli innri og ytri
geyrnis er þurrkað loft eða köfnunarefni í stað ammoníakgufu, þannig að hægt er að fara inn í
bilið á milli geymanna til eftirlits, án þess að taka geyminn úr notkun. Þessi gerð af geymum
uppfyllir betur skilyrðið um tvöfalt öryggi en geymar af „open cup“-gerð vegna þess, að allir
helstu burðarhlutar eru tvöfaldir, svo sem stagboltar og samskeyti belgs og þaks.
Þrær: í mörgum tilvikum eru þrær umhvert'is
ammoníakgeyma. Þær eru ýmist steinsteyptar eða
byggðar upp af jarðvegi. Nokkur dæmi eru til þess,
að byggðar hafa vbrið steinsteyptar þrær utan um
einfalda stálgeyma eftir að þeir voru komnir í not-
kun. í úttekt, sem gerð var á ammoníakgeymum í
Ameríku og Kanada 1983, [9], kemur fram, að
jarðvegsþró er umhverfis um 63% geymanna, og
steinsteypt þró er umhverfis um 3% geymanna.
Þau 34% sem eftir eru hafa engaþró. Þessirgeymar
eru í flestum tilvikum einfaldir, en ekki kemur
fram hvort geymar, sem ekki hafa þró eru einfaldir
eða tvöfaldir. Á Norðurlöndunum eru flestir nýrri
geymar tvöfaldir. Umhverfis þá er ekki þró, en
umhverfis eldri einfalda geyma hefur í nokkrum
tilvikum verið byggð steinsteypt þró. Nýi geymir-
inn við Áburðarverksmiðju ríkisins í Gufunesi er í
jarðvegsþró, sem rúmar um 50% meira en fullui
geymir.
Undirstöður: Tvær gerðir af undirstöðum eri
algengastar, sjá mynd 4. Annars vegar er um að
ræða undirstöður af hefðbundinni gerð með olíu-
Mynd 4a) Undirstada af hefd-
Mynd 4a Undirslaða af hefðbundinni gerð.
Mynd 4b Undirstaða á steyptum veggjum.