Árbók VFÍ - 01.01.1992, Blaðsíða 182
180 ÁrbókVFÍ 1990/91
bomu sandlagi á þjappaðri fyllingu og steinsteyptum sökkulvegg undir belg geymisins. Þessi
útfærsla er gjaman notuð þar sem stutt er á fast undirlag. Til að varna því, að jarðvatn undir
geyminum frjósi er sandlagið undir botni geymisins hitað. Algengast er að nota hitavíra til að
viðhalda réttu hitastigi, en einnig eru notaðar hitapípur, sem frostlegi er hringrásað í, en slíkt
hitakerfi er sambærilegt hefðbundnu snjóbræðslukerfi. Hins vegar hafa undirstöður geymanna
þróast á þann hátt, að geymirinn situr á pelum eða steinsteyptum sökkulveggjum, þannig að
loft leikur um botninn. Þessi gerð var upphaflega mest notuð, þar sem djúpt er niður á fast
undirlag, en algengt er, að nýir geymar séu með undirstöðu af þessari gerð. Ástæða þess er sú,
að hitakerfið hefur viljað gefa sig með tímanum og valdið vandræðum. Undirstaða af þessari
gerð er heldur dýrari í byggingu, en reksturskostnaður er enginn og viðhald er óverulegt.
Stál: Ammoníakgeymar eru smíðaðir úr kuldaþolnu kolstáli af ýmsum gerðum. Stálið þarf
að hafa nægilegt höggþol við þennan lága hita, svo að ekki sé hætta á stökku broti. Venjulegt
smíðastál er óhæft til notkunar í kælda ammoníakgeyma.
Almennt er viðurkennt, að spennutæring sé ekki vandamál í kældum geymum. Þó hafakom-
ið fram nokkur dæmi um sprungur, sem taldar eru geta verið vegna spennutæringar. Ekki er
ljóst hvort sprungumar hafa myndast við smíðina eða eftir að geymarnir voru komnir í notkun.
Einangrun: Ýmis einangrunarefni eru notuð, svo sem steinull, glerull, polyúreþan, poly-
styren, perlusteinn og frauðgler. Vegna þess hve mikill munur er á hitastigi utan og innan ein-
angrunarinnar er mikill munur á gufuþrýstingi, en loftraki leitar inn að kuldanum, þar sem
gufuþrýstingurinn er lægstur, þéttist og frýs. Þetta heldur áfram þar til ísinn eyðileggur
einangrunina. Því er mikilvægt að tryggja með loftþéttu rakavarnarlagi að loftraki komist ekki
inn í einangrunina. Mjög erfitt er að þétta rakavörnina fullkomlega, eins og þekkt er úr
frystiklefum í frystihúsum, en því betri sem rakavörnin er þeim mun lengur endist einangrunin.
Vélbúnaður: Mynd 5 sýnir táknrænt helsta vél- og öryggisbúnað við dæmigerðan amm-
oníakgeymi. Til að viðhalda réttum þrýstingi í geyminum (og hitastigi) er notað kælikerfi, sem
vinnur þannig, að ammoníakeimur frá geyminum er þjappaður í ammoníakþjöppum, þéttur í
Mynd 5 Kœldur ammoníakgeymir, táknrœn mynd.