Árbók VFÍ - 01.01.1992, Blaðsíða 223
Blönduvirkjun 221
innrennsli úr höggunarbrotum, sem benti til þess að vatnið kæmi úr berglögum eitthvað ofar
göngum er frá leið en hitastigið var þó alltaf töluvert hærra en lindarvatns á yfirborði.
Á nokkrum stöðum í göngunum voru tekin vatnssýni fyrir mælingar á tvívetnis- (deuter-
ium) innihaldi. Niðurstöður sýndu að grunnvatnið neðst í göngum hafði svipað hlutfall
tvívetnis og mælist í úrkomu sem fellur á miðhálendið, sem þýðir að annað hvort er
grunnvatnið langt að komið og/eða mjög gamalt vatn
Breyting á grunnvatnshita og tvívetnisinnihaldi miðað við dýpi í göngum er sýnd á mynd 11.
4 Áhrif vatnsinnrennslis á gangagröft
Eins og fyrr segir getur óvænt innrennsli grunnvatns haft veruleg áhrif á gangagröftinn, bæði
beint og óbeint. Hér eru nokkur dæmi um vandamál vegna grunnvatnsinnrennslis, sem upp
komu í Blöndugöngum.
4.1 Bein áhrif
Mikið og óvænt innrennsli hafði bein áhrif á framvindu þegar innrennslið varð meira en upp-
sett dælukerfi gat annað. Vatn safnaðist fyrir og hlé varð að gera á gangagrefti meðan dælu-
getan var aukin. Bæta þurfti við lögnum og fjölga dælum. Dæmi um þetta eru sýnd á myndum
12 og 13. Mestar urðu tafirnar rúm vika, ntynd 13, þegar innrennslið jókst úr 30 í 70 1/sek um
höggunarbrot í frárennslisgöngum, sbr. mynd 5b og 7.
Önnur bein áhrif voru tafir vegna vatnsrennslis úr borholum, sem torveldaði hleðslu
sprengiefnis og vegna vatnsþrýstings bak við sprautusteypu. Bora varð „afléttunarholur" til
þess að beina vatni frá stafni ganganna og létta á vatnsþrýstingi undir sprautusteypu. Mikil
vatnsdrífa við stafn ganga hafði einnig þau áhrif að verk sóttist seint, því verja þurfti tæki, tól
og menn ofblotnun.
í bæði kapla- og lyftugöngum og í pípugöngum var lagt út í dýrar aðgerðir vegna vatns-
vama þó heildarinnrennslið væri aðeins 1,5-3 1/sek. Göngin eru lóðrétt og óbeislað rigndi vatn-
inu niður. Þar sem ekki mátti ganga á þversnið ganga varð að skera raufar í bergvegginn og
veita vatni um þær í safnpípu sem lá niður göngin, mynd 14. Að auki voru nokkur svæði í
kapla- og lyftugöngum klædd plastdúk til vatnsvarnar.
4.2 Óbein áhrif
Mikið og óvænt innrennsli grunnvatns í göngin er oft í tengslum við brotasvæði. Berg sem er
brotið hefur lélega stæðni og vatnsþrýstingur bætir ekki úr skák. Þannig háttaði einnig til við
Blönduvirkjun. Þess voru dæmi að þvermál ganga ykist um 20-30%, en mest varð aukningin
50% á höggunarsvæði í frárennslisgöngum. Útmokstur varð meiri og auka varð styrkingar.
Sum setbergslög innihéldu leirsteindir og voru næm fyrir breytingum á vatnsinnihaldi og
spennuástandi. Afleiðing breytts ástands varð þensla (swelling) með hruni úr þekju og berg-
veggjum. í kapla- og lyftugöngum molnaði hins vegar yfirborð sumra setbergslaganna vegna
útþornunar og varð að hylja yfirborð þeirra með sementsblöndu (thoroseal) til þess að hindra
frekari útþornun.
5 Lokaorö
Rennsli grunnvatns í jarðgöng ræðst af jarðfræði þess berggrunns sem göngin liggja um. Góð
þekking á jarðfræði og uppbyggingu berggrunns jarðgangabergs er því forsenda fyrir spá um
ástand grunnvatns og þess að mæta óvæntu innrennsli með viðeigandi ráðstöfunum