Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2007, Qupperneq 252

Brennisteinn berst til andrúmslofts af jarðhitasvæðum sem brennisteinsvetni (H2S) og við
virkjun háhitasvæða eykst hraði losunar. Lykt brennisteinsvetnisins er greinanleg við
lágan styrk og líkist lykt af rotnandi eggjum. Við um 210.000-350.000 gg/m3 styrk lamast
lyktartaug fólks, við 450.000-750.000 j_ig/m3 myndast lungnabjúgur sem getur verið lífs-
hættulegur og við enn hærri styrk er brennisteinsvetni lífshættulegt. Engin mörk eru sett
á leyfilegan styrk brennisteinsvetnis í andrúmslofti á Islandi en World Health
Organization (WHO, 2000) gefur heilsuverndarviðmiðunarmörk 150 gg/m3 fyrir
sólarhringsmeðaltal en WHO gefur einnig mörk þar sem lykt getur farið að vera til ama
og er það 7 gg/m3 fyrir hálftímameðaltal. Brennisteinsvetni getur oxast í brennisteins-
díoxíð (S02) sem getur verið skaðlegt heilsu manna og veldur súru regni. Magn oxunar
er ekki þekkt en Hrefna Kristmannsdóttir o.fl. (2000) sýndu fram á að aðeins lítill hluti
brennisteinsvetnis oxaðist í brennisteinsdíoxíð innan 15-25 km frá uppsprettu. Vegna
óvissu og fárra mælistaða fengust þó ekki endanlegar niðurstöður.
Verkfræðistofan Vatnaskil (2007) reiknaði dreifingu brennisteinsvetnis frá virkjununum á
Nesjavöllum og Hellisheiði fyrir Orkuveitu Reykjavíkur með forritinu Calpuff. Það hefur
að geyma nokkur samhæfð forrit s.s. forrvinnsluforrit fyrir landhæð og yfirborðsgerð og
veðurforrit. I styrkreikningum Calpuff-forritsins er notað Gaussian plume-líkan.
Reikningar voru gerðir fyrir tíu mánaða tímabil frá febrúar til október 2006 þar sem
tvennskonar útblástursforsendur voru gefnar fyrir Hellisheiðarvirkjun, þ.e. 14000 tonn á
ári sem er áætluð losun virkjunarinnar í framtíðinni (við 240 MW framleiðslu) og 4667
tonn á tímabilinu sem er áætluð losum frá janúar til október 2006. Niðurstöður voru
bornar saman við gagnasöfn. Niðurstöður bentu til að líkanið spái rétt fyrir um styrk á
Nesjavöllum ef vindátt er reiknuð rétt. Líkanið náði að jafnaði ekki að líkja vel eftir
tímaröð mælds styrks á mælistöðinni á Grensásvegi en náði að líkja vel eftir tíðni-
dreifingu styrks brennisteinsvetnis á mælistöðinni á Grensásvegi þegar styrkur var hærri
en u.þ.b. 2 pg/m3.
Umhverfissvið Reykjavíkurborgar rekur mælistöð á Grensásvegi á mótum Grensásvegar
og Miklubrautar í Reykjavík þar sem brennisteinsvetni, brennisteinsdíoxíð o.fl. efni í
andrúmsloftinu eru mæld. Mælingar á brennisteinsvetni hófust í febrúar 2006 en mæl-
ingar á brennisteinsdíoxíði hafa farið fram á Grensásveginum síðan 1994 (sjá nánar á
www.umhverfissvid.is).
Markmið verkefnisins er að búa til líkan sem mætti nota til að spá fyrir um styrk brenni-
steinsvetnis í Reykjavík og bera saman mælda atburði og reiknaða. Einnig að bera saman
styrk brennisteinsvetnis og brennisteinsdíoxíðs mælda á mælistöðinni á Grensásvegi til
að ákvarða hvort einhver oxun eigi sér stað á leið brennisteinsvetnisins til Reykjavíkur.
ítarlegri umfjöllun um verkefnið er að finna í Snjólaug Ólafsdóttir (2007).
Líkan
„Gaussian plume" líkan ásamt „particle tracking" er notað til að reikna styrk brenni-
steinsvetnisins í Reykjavík. Vindmælingar frá Miðdalsheiði, Reykjavík, Bláfjöllum og
Hellisheiði eru notaðar til að rekja leið brennisteinsvetnisins frá virkjununum á
Nesjavöllum og Hellisheiði. Ef brennisteinsvetnið berst til Reykjavíkur er Gaussian
plume-líkanið notað til að reikna styrk þess á Grensásvegi og reikningar bornir saman við
mælingar.
Þegar strókur ferðast dreifist hann lárétta stefnu þvert á vindátt og í lóðrétta stefnu. Þegar
hann nær jörðu verður speglun, þ.e. brennisteinsvetnið endurkastast frá jörðinni. Þegar
hitahvörf eru í andrúmsloftinu gerist það sama í hæð blöndunarþykktar. í styrk-
reikningunum er notað Gaussian plume-líkan, ofan á „particle tracking" með speglun frá
yfirborði og speglun frá hitahvörfum við efri mörk blöndunarþykktar þegar andrúms-
loftið er hlutlaust eða óstöðugt og þegar blöndunarþykktin er undir 5 km (Schulman &
Scire, 1980):
2 5 0
Arbók VFÍ/TFl 2007