Neytendablaðið - 01.06.1993, Blaðsíða 6

Skóli í neyslusamfélagi
íslenska, heimilisfræöi...
Eg hef stundum sagt að ef við hentum öllum námsskránum og
færum að tína inn aftur og forgangsraða því sem einstaklingnum er
þarfast að kunna og vita, myndi ég setja íslenskuna í öndvegi og
heimilisfræðina þar á eftir. Eg veit að ýmsir eru sammála mér um þetta.
Reyndin er hins vegar sú að heimilisfræðin verður útundan í hinni
hörðu samkeppni um tíma og aðstöðu. Ég get á engan hátt séð að
skólarnir búi nemendur nægilega vel undir þátttöku í því flókna sam-
félagi sem við lifum í og tek fyllilega undir það að þann fjárhagsvanda
sem mörg íslensk heimili eiga við að stríða um þessar mundir megi að
hluta til rekja til þekkingarleysis og skorts á fyrirhyggju. Hlutverk skóla-
kerfisins getur verið og á að vera mikið í þessum efnum, ekki bara inn-
an heimilisfræðinnar, heldur í öllum námsgreinum.
Þetta segir Aðalheiður Auðunsdóttir,
heimilisfræðikennari og námsstjóri, í
samtali við Neytendablaðið. Aðalheiður
man tímana tvenna í þessum efnum. Hún
nam hússtjórn í Húsmæðrakennaraskóla
íslands og öðlaðist þar með réttindi til
þess að kenna hússtjórn í grunn- og fram-
haldsskólum. Það sem nú kallast heimilis-
fræði var þá kennt í húsmæðraskólum um
land allt. Hún kenndi heimilisfræði um
árabil þar til hún gerðist námsstjóri í
greininni og hefur síðan verið virk í
stefnumótun fyrir heimilisfræðina. Fyrir
ári voru námsstjórar hinna ýmsu greina í
menntamálaráðuneytinu gerðir almennir
námsstjórar og þeim fækkað. Aðalheiður
lætur af störfum í menntamálaráðuneytinu
með haustinu og segist þá reikna með að
hefja kennslu að nýju.
■ Að fá búi sínu borgið
Á árum áður fengu hundruð ungra kvenna
árlega vandaða kennslu í hússtjórn þar
sem mikil áhersla var lögð á hagkvæmni í
heimilisrekstri og nýtingu verðmæta.
Kennslubækurnar báru heiti eins og
“Hvernig fæ ég búi mínu borgið?”.
Verkaskipting kynjanna var þá með
þeim hætti að rekstur heimilisins var að
mestu á ábyrgð kvenna og mikilvægt þótti
að þær hefðu þekkingu og þjálfun til þess
að geta rækt skyldur sínar. Hússtjórnar-
skólum fækkaði ört upp úr 1970 og var þá
ætlast til þess að þessi fræðsla færðist inn
í framhaldsskóla og að heimilisfræðin
væri efld í grunnskólum og kennd báðum
kynjum.
- Þegar ég var að byrja að kenna var
farið að örla á því að fólki þætti sú nýtni-
stefna sem var áberandi í hússtjómar-
kennslu orðin gamaldags. Þá hafði vel-
megun aukist til muna og fólki þótti ekki
lengur spennandi að nýta hlutina. Viðhorf
fólks til þessara skóla var orðið mjög nei-
kvætt og einhvem tíma voru þeir kallaðir
grautarskólar, segir Aðalheiður.
■ Aðstöðuleysi
Þingmenn Kvennalistans spurðust fyrir
um það á Alþingi fyrir nokkrum árum
hver væri staða list- og verkmenntagreina,
heimilisfræði og íþróttakennslu í skólum
og menntun kennara í þessum greinum.
Aðalheiður gerði athugun á ástandinu
hvað heimilisfræðina snertir af þessu til-
efni. Niðurstaðan var í grófum dráttum sú
að heimilisfræðin væri hornreka í skólun-
um.
- Heimilisfræði er ætlaður ákveðinn
stundafjöldi í viðmiðunarstundaskrá en
mikill misbrestur er á að nemendur fái þó
þann tíma. Sá stutti tími sem ætlaður er til
kennslu í heimilisfræði á að næ&ja til þess
að fjalla um næringarfræði, matreiðslu,
vörufræði, neytendafræði og annað sem
fellur undir heimilisfræðina. Staðan er yf-
irleitt sú að aðeins gefst tími til að fjalla
um það algengasta í matargerð, ef til vill
grundvallaratriði í næringarfræði. Þegar
börnin fá skertan tíma á fyrstu árunum
verður mjög erfitt að fara að kenna þeim
til dæmis neytendafræði í efri bekkjunum,
því þau vantar undirstöðuna. Það hefur
komið fram að kennarar veigri sér við að
fara út í þessa kennslu vegna þessa, segir
Aðalheiður.
Hún bendir einnig á að aðstaða er víða
óviðunandi og sums staðar engin. I
nokkrum skólum er enginn til að kenna
heimilisfræði.
- Það er kannski bæði hlægilegt og
fáránlegt í senn að hér í Reykjavík erum
við með 1400 manna skóla, Seljaskóla,
sem hefur bara eitt kennslueldhús og ekki
við það komandi að bætt verði úr. Hins
vegar eru þar tvær hannyrðastofur og tvær
smíðastofur. Það er ljóst að þar sem svona
er ástatt er ekki hægt að kenna nema elstu
bömunum grundvallaratriði.
Betra að fara margs á mis
w
Iframhaldi af umræðunni í síðasta Neytendablaði um skuldir heim-
ilanna og í tengslum við umfjöllun blaðsins nú um þátt skólanna í
því að undirbúa fólk fyrir þátttöku í neyslusamfélaginu er forvitnilegt
að fara 100 ár aftur í tímann og skoða kafla úr Kvennafræðaranum
eftir Elínu Briem (gefinn út 1891). Yfirskrift kaflans er „Að hafa gát á
efnahag sínum“.
„Einnig ætti að halda reikning yfir allt,
sem borgað er út eða tekið er á móti, svo
að ávallt sje hægt að sjá, hvað gjört hef-
ur verið við hvem eyri. Að halda
nákvæman reikning yfiröll viðskipti sín
við aðra er sjálfsagt. Með því að hafa
ávallt yfirlit yfir allt, sem keypt hefur
verið um árið, er hægra að athuga, hvað
hefði mátt komast af fyrir utan. Frá unga
aldri er nauðsynlegt að venja sig á, að
eyða aldrei meiru enn efnin leyfa. Hver
einstakur ætti að setja sjer fyrir fasta
reglu að reyna að komast af með það,
sem hann hefur, enn hleypa sjer ekki í
skuldir, að eins til þess, að berast eins
mikið á og þeir, sem meira hafa. Auk
þess er skylda hvers eins, að leggja
nokkuð frá til vara, ef veikindi eða önn-
ur óhöpp bera að höndum, svo að ekki
þurfi strax að taka lán eða á annan hátt
að vera upp á aðra kominn. Húsmæður
þurfa eins og aðrir að hafa gát á efna-
hagnum. Það er opt eins mikið komið
undir konunni eins og manninum,
hvernig fólki búnast. Það er eigi að eins
nýtni og hirðusemi konunnar, sem mikið
gjörir til í þessu efni, heldur er það og
víða, að hún ræður mestu um, hve miklu
kostað er til á heimilinu, og sje það
meira enn búið þolir, þá fer ekki vel, því
skuldabasl og kröggur, sem af því leiða,
hafa auk annars í för með sjer áhyggjur
og óánægju, og er betra að fara margs á
mis, enn gefa tilefni til þess.”
6
NEYTENDABLAÐIÐ - Júní 1993