Neytendablaðið - 01.06.2002, Page 17

Bakhlið samkeppninnar
varpsstöðva farinn að snúast
um þá sem eru að kynna eitt-
hvað sem ætlunin er að selja,
forvitnilega nýja þjónustu,
tónleika, leiksýningu, geisla-
disk, námskeið eða bók. I
harðri markaðssamkeppni
brjótast auglýsingar út úr
heföbundnum auglýsinga-
ramma. Leggja undir sig auk-
ið rúm, stela meiri tíma. Auk-
in samkeppni ljósvakamiðla
leiðir svo til þess að eftirsótt
efni hækkar í verði. Þar höfum
við dæmið af samkeppninni
um útsendingarrétt á HM í
knattspymu. Kaup á slíku efni
em að verða íslensku sjónvarpi
ofviða og valda því að innlend
dagskrárgerð dregst saman
vegna þess að tiltækt fé fer í
þetta dýra, vinsæla efni. Þar
með er samkeppnin farin að
draga úr fjölbreytni og bitna á
neytendum.
Við höfum fengið nokkra
sönnun þess að lögbundin af-
notagöld, eða annars konar
fastar tekjur útvarpsstöðva,
séu forsenda þess að vandað
innlent efni móti á dagskrá
þeirra. Dragist slíkar tekjur
saman þynnist dagskráin,
meira verður um endurflutn-
ing og ódýrt, erlent sjónvarps-
efini, eins og gerst hefur jafn-
vel í dæmi Ríkisútvarpsins.
Oft fáum við að heyra að af-
notagjöld til RÚV eigi ekki
rétt á sér vegna þess að þau
skekki samkeppnisstöðu ljós-
vakamiðlanna. Fái sú öfug-
snúna réttlætiskennd að ráða
framvindunni verða allar
stöðvar væntanlega að byggja
eingöngu á auglýsingatekjum
eða áskriftasölu og auglýsing-
um. Þar með verða þær allar að
spila á vinsældanótunum til að
draga að sem flesta áhorfend-
ur og hlustendur, afla auglýs-
inga. Dagskrá sem miðar að
vinsældum verður býsna ein-
hæf eins og þegar má sjá og
heyra. Samkeppni á þeim nót-
um bitnar því á neytendum.
Slík ummæli sérfræðings í
lykilstöðu hjá stórfyrirtæki
vekja von um að vænta megi
minni sóunar tíma og ijár-
muna í auglýsingar. Forstöðu-
menn markaðs- og söludeild-
anna fari að hugsa sig tvisvar
um áður en bumburnar eru
barðar. Mikill kostnaður við
auglýsingar og aðra kynning-
artilburði framleiðenda á vita-
skuld þátt í að verð á matvöru
og fleira mælist jafnan mun
hærra hér en í öðrum löndum
þegar Neytendasamtökin og
aðrir gera kannanir á verðlagi.
Fleiri rásir-
meira tómahljóð
Hver er niðurstaðan af harðri
samkeppni Ijósvakamiðlanna í
landinu? Erfíð fjárhagsstaða
þeirra allra er alkunn. Ljós-
vakamiðlar háðir ijölda áskrif-
enda og tekjum af auglýsing-
um bjóða einkum vinsæla af-
þreyingu, gjarnan kitlandi eða
spennandi. Efnið má ekki
kosta mikið og það á engan að
styggja. Hljóðvarp fyllist af
poppi og spjalli; sjónvarp
markast af miklu framboði af
efni frá íþróttahlutafélögum,
spennumyndum, tísku- og af-
þreyingarkynningu og auglýs-
ingaviðtölum. Tilboð og kynn-
ing samkeppnisaðila taka sí-
fellt meiri tíma í sjónvarpi og
hljóðvarpi og besta plássið á
síðum dagblaða og tímarita. Ef
til vill er nú þegar meirihluti
tímans í fræðslu- og skemmti-
þáttum sjónvarps- og hljóð-
Niðurmeð sam-
keppnishitann
Samkeppnishitinn sem ólgar á
markaðnum veldur fylgikvill-
um víðar en þar. Ríkjandi
samkeppnisandi veldur til
dæmis vafalaust einhverju um
það hve oft starfsstéttir í opin-
bera geiranum telja sig vera
að dragast aftur úr í launum
og krefjast „leiðréttinga".
Neytandinn greiðir aukinn
kostnað, venjulega án þess að
fá neitt í staðinn. A undan-
fömum vikum hafa til dæmis
borist margar fréttir af
óánægju heilsugæslulækna
þegar þeir bera tekjur sínar
saman við sérfræðinga með
einkarekstur og einingarverð
fyrir hverja aðgerð. Þeir vilja
fá að keppa á jafnréttisgrund-
velli, hafa rekstur sem gerir
sjúklingana að eins konar við-
skiptavinum. Einnig hefur
þjóðin á lokaspretti þingstarfa
fýlgst með því hvernig keppn-
isandinn hefur leitt valdhaf-
ana á alþingi til að hverfa frá
yfirlýstri grundvallarstefnu
sinni og samþykkja varasama
ríkisábyrgð á láni sem á að
tryggja sigur í samkeppni um
lyfjaþróun og hálaunastörf.
Loks hefur kosningabaráttan í
Reykjavík meðal annars snúist
um það hvort höfiiðborgin
standist samkeppni við ná-
grannasveitarfélögin og er-
lendar stórborgir. Eg hélt satt
að segja að ekki væri eftir-
sóknarvert að keppa að því að
hafa helming landsmanna bú-
settan í einu sveitarfélagi -
eða keppa þar að óskilgreind-
um stórborgarblæ.
Hér lýkur gagnrýninni
skoðun á einhverju áhrifarík-
asta töfrahugtaki vorra tíma.
Lesandinn sér það vonandi nú
í öðru og skýrara ljósi en fyrr.
NEYTENDABLAÐIÐ - júní 2002
17