Bændablaðið - 15.10.1996, Blaðsíða 4

4
Bœndablaðið
Þriðjudagur 15. október 1996
Baendablaðiðl
Útgefandi: Bændasamtök íslands
Bændahöll við Hagatorg, 127 Reykjavík
Sími 5630300 Bréfasími 562 3058
Kennitala: 631294-2279
Ritstjóri: Áskell Þórisson (ábm.)
Beinn sími ritstjóra: 563 0375
Netfang: ath@bi.bondi.is
Auglýsingastjóri: Eiríkur Helgason
Beinn sími auglýsingastjóra: 563 0303
Blaðstjórn: Sigurgeir Þorgeirsson, Hörður Harðarson,
Haukur Halldórsson
Bændablaðið kemur út hálfsmánaðarlega. Því er dreift til allra bænda
landsins. Það er prentað í 7000 eintökum og fara 6.719 (miðað við 15.
október 1996) eintök í dreifingu hjá Pósti og síma.
Bændablaðinu er dreift frítt til þeirra er búa utan þéttbýlis.
Prentun:
Dagsprent
ISSN 1025-5621
Ritstjórnargrein
Konur eru líka bændur
Ef ferðalangur á leið um íslenska
sveit horfir grannt eftir hverjir eru að
sinna bústörfum á bæjunum þar sem
hann fer um kemst hann að því að æði
stór hluti þeirra eru konur. Konur eru
að mjólka kýr, aka dráttarvélum, gefa
fé, gera við girðingar og svo mætti
lengi telja. En spyrji ferðalangurinn:
"Hver býr á Hóli?" er margfalt líklegra
að svarið verði "Jón" en að það verði
"Gunna". Því þrátt fyrir mikið framlag
og mikilvægi kvenna í íslenskum land-
búnaði síðustu ellefu hundruð árin er
sú hefð rík að telja karlana eina standa
fyrir búi og tala um þá eina í sambandi
við búreksturinn.
Því miður verður sama uppi á teningnum þegar kemur að
formlegu hliðinni. Sem dæmi má taka að af 1354 aðilum
sem eru handhafar beingreiðslna vegna mjólkurframleiðslu
eru 88% karlar en aðeins 8% konur. Til þess að taka við
beingreiðslum verður fólk að hafa virðisaukaskattsnúmer og
þau fást aðeins skráð á eina kennitölu og þar með eitt nafn
þótt náðarsamlegast sé hægt að hafa fleiri nöfn "falin" þar á
bakvið. Feluhlutverkið kemur oftast í hlut kvennanna enda
konur upp til hópa tillitssamar. Lausnin á þessum vanda
getur heldur ekki verið fólgin í því að koma nöfnum þeirra
fram fyrir nöfn karlanna og skipta þannig um hlutverk. Nei,
kerfið okkar þarf einfaldlega að viðurkenna þá staðreynd að
flest bú á íslandi eru rekin af tveimur jafnréttháum
einstaklingum, sem hvorugur stendur hinum framar, og bjóða
upp á þann möguleika að hvert bú geti haft sína sjálfstæðu
kennitölu og nafn sem ekki er séreign eins aðila. Reyndar
væri æskilegast að hjón og fólk í skráðri sambúð gæti fengið
sérstaka kennitölu sem mætti nota í öllum þeim fjölmörgu til-
fellum sem báðir aðilar standa að málum s.s. á sameiginlega
bankareikninga og þegar um sameiginlegan rekstur er að
ræða. Nafnið að baki slíkri kennitölu gæti verið fomöfn
beggja aðila í stafrófsröð.
Alþjóðasamtök búvöruframleiðenda (IFAP) hafa ákveðið
að 15. október ár hvert skuli helgaður konum í dreifbýli enda
er vitað að í mörgum löndum heims framleiða konur mikið
meira en helming af landbúnaðarvörunum þótt þær ráði
einungis yfír örlitlu broti af því landi og fjármunum sem
notaðir eru. Bændasamtök íslands minnast dagsins í þetta
sinn með því að helga útgáfu Bændablaðsins sem ber upp á
þennan dag konum í dreifbýli á íslandi.
Álfhildur
Ólafsdóttir,
stjórnarmaður í
Bcendasamtökum
íslands
Slegið á þráðinn til sveitakvenna
Andrea Björnsdóttir,
Skálanesi,
Gufudalssveit
“Ég held að konur víða um land séu að fást við
allt aðra hluti en konur á stóru þéttbýlisstöðunum og
þá sérstaklega konur á höfuðborgarsvœðinu. Það er
mín tilfinning eftir því sem ég heffarið um landið. Það
er í raun allt önnur hugsun ríkjandi á meðal kvenna í
dreifbýlinu og vel þess virði að vekja athygli á henni.
Einnig verður að auka þátttöku kvenna í sveitum í
félagsmálum og gera þær sýnilegri. Það er alltoflítið
um að konur veljist til starfa á þeim vettvangi, ” segir
Andrea Björnsdóttir, bóndi á Skálanesi í Gufudals-
sveit en hún starfaði sem formaður búnaðarfélags
sveitarinnar um nokkurt skeið.
Andrea kvaðst einnig hafa sótt fundi Búnaðar-
sambands Vestfjarða og eitt sinn tekið yngsta barnið
með sér til þess að komast á fundinn. Hún sagði að
yngri konur létu börnin hefta sig og hefðu samviskubit
yfir að skilja pabbann eftir einan með þau meðan þœr
sinntu félagsstörfum. Hún
segir að margar konur hafi
hug á að koma meira inn í
félagsmálin en sjái sér það
ekki fœrt vegna heimilis-
aðstœðna. Oflítið sé um að
konur starfi í búnað-
arfélögum á Vestfjörðum,
fáar komi á fundi og til
undantekninga heyri að
þær sitji í stjórnum. Gufu-
dalssveitin sé undantekning
frá þessu því flestar konur-
nar mœti á búnaðar-
félagsfundi. Andrea segir
áberandi að yngri konur
starfl meira að félagsmálum og þar komi ákveðin kyn-
slóðaskipti fram. “Þær eldri hafa fest við heimilis-
störfin og erufastar þar enn þá. ”
Andrea segir að stöðugt sverfi að byggðinni. “Við
höfum verið að berjast fyrir skólaseli hér í sveitinni og
stundum finnst okkur vera komnar upp spurningar um
búsetuna. Þar við bætist að staða landbúnaðarins er
ekki glœsileg og því hlýtur maður að vera fremur
svartsýnn þótt slæmt sé að þurfa að viðurkenna það. ”
Inger Helgadóttir á
Indriðastöðum í
Skorradal
“Ég tel mjög brýnt að auka þátttöku kvenna í fé-
lagsmálum bænda. Eins og staðan er í dag er um
ófremdarástand að rœða. Ef maður les nöfh þeirra
sem gegna einhverjum trúnaðarstörfum fyrir bændur,
þar sem þau eru birt í Handbók bænda, þá er hending
að rekast á kvennmannsnafn," segir Inger Helgadótt-
ir, bóndi á Indriðastöðum í Skorradal. Á Indriða-
stöðum er blandað bú og hjónin starfa einnig sem
vistforeldrar í sveitum. Inger er nú formaður Lands-
samtaka vistforeldra og formaður búnaðarfélagsins í
heimasveitinni.
Hún segist vera mjög uggandi um stöðu sauð-
fjárræktarinnar og kveðst ekki sjá að sauðfjár-
búskapur verði atvinnugrein í framtíðinni nema ef til
vill fyrir fáa einstaklinga. I kúabúskapnum sé um
meiri stöðugleika að ræða og ætlunin að endurnýja
gildandi búvörusamning
um mjólkurframleiðsluna.
Hins vegar sé spurning um
hvenœr búvörusamningam-
ir verði felldir út og hvað
taki þá við. Óvissan haldi
áfram þegar verið sé að
teygja þessa sanminga
nokkur árfram í tímann og
hún sé alltaf verst. “Ég er
komin á þá skoðun í dag
þótt ég hafi ekki verið þess
sinnis áður að best væri að
hefja aðlögun að breyttu
vinnuumhverfi í mjólkurframleiðslu og fella búvöru-
samninginn síðan út.”,
Inger segir að nú sé unnið að eflingu annarrar at-
vinnustarfsemi og vistforeldrar í sveitum séu hluti af
því. Þar sé þáttur kvenna ríkur því það séu nær ein-
göngu konur sem vinni að þeim störfum. Hún segir
þessa starfsgrein hafa velt á bilinu 80 til 90
milljónum króna á síðasta ári en sé að sínu mati gert
allt oflágt undir höfði.
Efemía
Valgeirsdóttir, Daufá
í Lýtingsstaðahreppi
“Ég tel mikinn minnihluta kvenna vera virka þátt-
takendur í félagsmálum bænda. Þetta er þó eitthvað
misjafht eftir byggðum. Ahuginn virðist vera meiri á
sumum stöðum en öðrum, ” segir Efemía Valgeirs-
dóttir, bóndi á Daufá í Lýtingsstaðahreppi í Skaga-
firði. Hún starfar í hrossaræktarfélagi en segir
hrossaræktina hliðarbúgrein þar sem þau rekifyrst og
fremst kúabú.
Hún segir nokkra
óvissu ríkja um stöðu kúa-
bænda þótt hún sé mun
betri en þeirra sem stunda
sauðfjárrækt. Efemía segir
þungt hljóð í mörgum
sauðfjárbœndum og staða
sauðjjárræktarinnar sé
víða orðin þannig að
bændur verði að stunda
önnur störf jafnframt búrekstrinum. Þá sé einnig
takmarkaða vinnu að hafa en bœndur séu farnir að
sinna ferðaþjónustu eða taki að sér störf sem falli til
ýmist tímabundið eða á ársgrundvelli. Dæmi séu um
að fólk hafi selt framleiðslurétt af jörðum og
framfleyti sér með öðrum störfum þótt það eigi áfram
heima í sveitinni. Hún segir hrossarœktina koma
nokkuð í stað sauðfjárbúskaparins en fáir hafi hana
þó fyrir aðal atvinnugrein. Fleiri stundi hrossarækt
sem skemmtun og hliðarbúgrein við kúa- eða sauð-
fiárbú.
Efemía segir nauðsynlegt að fleiri konur komi til
starfa að félagsmálum stéttarinnar og þær megi
einnig huga að því að kalla sig bœndur. Konur hafi
lengi verið tregar til þess þótt þeim konum sem kjósi
að nota starfsheitið fari fiölgandi.
Svana Halldórsdóttir
á Melum í
Svarfaðardal
Svana Halldórsdóttir, bóndi á Melum í Svarf-
aðardal, hefur verið formaður Búnaðarfélags Svar-
fdœla á þriðja ár. Hún segir konur mæta fremur
lítið á búnaðarfélagsfundi en þœr konur sem eru í
félaginu séu duglegar að mæta og ekki síður virkir
félagsmenn en karlamir þótt þær séu aðeins fiórar
af rúmlega 50 félagsmönnum. Svana segir að þótt
fleiri konur komi inn í félagsmálin í sveitunum sé
vart hœgt að tala um hraðan vöxt. Þær séu alltof
fáar og bændur aftarlega á merinni í þessum
efnum.
“Áhrifkvenna hafa al-
mennt vaxið hœgt í þjóð-
félaginu en áhrif þeirra í
landbúnaði er með því
lakasta sem finnst í jafn-
réttismálunum. Konurnar
eru heima og hugsa um
sín verk og af því ekki
heyrist í þeim þá gleymist
þeirra hlutur sem oft á
tíðum er ekkert minni
heldur en karlanna."
Svana segir stöðu
bœnda ekki nœgilega
trygga. Til þess sé fram-
tíðin of óljós en að sjálf-
sögðu verði að halda í von um að hœgt verði að
halda í horfinu. Miklar breytingar eigi sér stað í
landbúnaðarmálum eins og öðrum málefnum nú á
dögum og bœndur verði að vera vel vakandi og
fylgjast með til þess að sofna ekki á verðinum.
Svana stundar kúabúskap ásamt fiölskyldu
sinni og segir þrátt fyrir allt þá gœti nokkurrar
bjartsýni í þeim efnum. Dœmi um það megi nefna
að tveir bændur í Svarfaðardal séu að byggja fiós
og muni Svarfdœlingar vera stórtœkastir í
fiósbyggingum miðað við fiölda bœnda á þessu ári.
Svana segir aukna atvinnuþátttöku kvenna í
sveitum meðal annars koma fram í fiósverkunum.
Færra fólk sé nú í heimili á mörgum sveitabœjum
yfir veturinn en áður var og víða aðeins hjónin
heima. Þar sem bú séu stœrri komi vetrarmenn til
sögunnar en á mörgum býlum annist konan úti-
verkin með manni sínum þótt þess sjáist ekki nœgi-
lega merki þegar félagsmálin eru annars vegar.
Af 39 Búnaöar-
þingsfulltrúum
eru 2 konur.
Af 39 vara-
búnaðarþings-
fulltrúum eru 4
konur.
Af 15 formönnum
búnaöar-
sambandanna er
ENGIN kona
Af 182
formönnum
hreppa-
búnaðarfélaga
eru 8 konur
Alls eru eru1162
karlar skráðir
sem móttakendur
beingreiðslna í
mjólk. Konur eru
skráðar
móttakendur í
106 tilvikum.