Bændablaðið - 01.01.1988, Blaðsíða 12

Það er liðin tíð að unnt sé að auka tekjur búsins með því að auka
framleiðsluna. Nú skiptir því mestu að nýta framleiðsluna sem best
þannig að hámarksverð fáist fyrir hana. Aðalrúningstími sauðfjár fer
í hönd og bætt meðferð ullarinnar er allra hagur, ekki síst bóndans sem
þannig getur skapað sér hærra verð. Til að ullin verði sem allra best
þarf að hafa fjölmörg atriði í huga. Hér á eftir verður fjallað um nokkur
þau mikilvægustu.
1. RUNINGUR
1.1. Vinnuaðstaða
Vinnuaðstöðu við rúning
þarf vel að vanda. Sérstaklega
þarf að varast að ullin taki i sig
bleytu, skít og mor. Mislitt fé á
alltaf að rýja á eftir hvíta fénu,
svo að dökk hár úr mislitu ull-
inni blandist ekki saman við
hvítu ullina. Mislitu ullinni þarf
að halda sér eftir litum og
aldrei láta hana saman við
hvíta ull. Rýja skal á hreinum
stað. Rúningsstað þarf að
sópa vandlega áður en rúning-
ur hefst, og einnig þegar skipt
er milli lita.
1.2. Vinnubrögð
Rúningurinn sjálfurermikið
vandaverk og ekki er rétt að
setja óvana menn I þetta starf,
nema undir leiðsögn kunn-
áttumanna. í þessu sambandi
má nefna galla, sem oft er
mjög áberandi, en það eru
stutt hár. Trúlega finnst rún-
ingsmanninum hann ekki hafa
rúið nógu nálægt og rennir
þess vegna klippunum aðra
umferð. Stuttu hárin sem
þannig myndast fylgja ullinni.
Hluti af þeim fer úrvið þvott og
kembingu, en þau sem eftir
verða valda vandræðum I
vinnslunni. Þessi stuttu hár
verða að hnökrum I kembingu
og spilla mjög garngæðum.
Einkum er þetta slæmt þegar
litir blandast saman því þá
eyðileggja hnökrarnir oft heil-
ar vinnslueiningar. Þessarein-
ingar geta verið mörg tonn að
þyngd og sér þá hver maöur
hve skaðinn er mikill.
2. FRAGANGUR
2.1. Pokun
Frágangur á reyfum skiptir
miklu máli. Til að matið geti
gengið á eðlilegan hátt þarf
matsmaður að fá reyfið I sem
heillegustu ástandi. Sé ullin
rök þegar rúið er, þarf sérstak-
lega að aðgæta að hún sé ekki
sett blaut I poka. Sé ullin blaut
er hætt við að hún fúni. Þar
sem gengið er frá reyfunum
þarf að vera þurrt og hreint.
Æskilegt er að einhvers konar
rimlaborð sé notað við frá-
ganginn, þannig að reyfið sé
lagt upp á þetta borð með tog-
hliðina upp, jaðrarnir brotnir
inn og reyfið vafið upp í rúllu.
Ullin er síðan sett í poka og
athuga þarf vandlega að allir
pokar séu rækilega merktir.
Mjög æskilegt er að strax
við rúning sé ull af lærum og
kviði tekin frá og pokuð sér.
Þetta gera margir bændur,
sem hugsa vel um ullina sina.
Ull af lærum og kviði er oft
mjög óhrein og getur hæglega
mengað óskemmda ull, sem
þá fellur í mati.
2.2. Aðskotahlutir
Aðskotahlutir i ullinni eru
orðnir allt of áberandi nú á síð-
3. HUSAKOSTUR
3.1. Loftræsting.
Miklu skiptir að loftskipti í
fjárhúsum séu góð. Þessu er
oft hægt að koma fyrir með
einföldum viftum eða góðum
strompum. Góð loftræsting
gerir þaö að verkum að hægt
er að halda raka í skefjum, en
of mikill raki hefur i för með
sér ýmsa galla í ullinni.
3.2. Stálgrindur.
Mikil bót var að því, þegar
farið var að setja trégrindur í
húsin, en nú er farið að nota
stálgrindur að nokkru marki
og sýna athuganir sem gerðar
hafa verið að útkoma ullar-
mats er betri ef féð hefur verið
á stálgrindum.
3.3. Slæðigrindur
Slæðigrindur sem loka
garðanum meðan verið er að
gefa, en liggja svo ofan á hey-
inu, minnka heymor að mikl-
um mun. Sú nýjung er einnig
mjög athyglisverð, að loka
garðanum frá krónni með
plastvegg, jafnvel þannig að
plastið nái alveg niður I garð-
ann, svo að féð verði að stinga
hausnum undir plastið til að
komast að heyinu. Aðferðir af
þessum toga ýta undir betri
nýtingu á fóðrinu, en gera það
auk þess að verkum að minni
skemmdir verða á ullinni af
hlandbruna eða húsgulu og
minni líkur verða til þess að
hún þófni.
3.4. Húsrými
Það er líka mikilvægt að sjá
til þess að ekki sé of þröngt á
fénu í húsunum. Sé rúmt á
fénu verður minna mor i ull-
inni. Að ullin sé laus við mor
skiptir miklu máli þegar ullin
er metin og ekki síður þegar
farið er að vinna úr henni.
Morí ullinni ermeð alvarleg-
ustu vandamálum ullariðnað-
arins. Ullin er oft felld I mati,
vegna þess að morið er ekki
bara í hálsi, heldur aftur eftir
öllu baki. Það sorglega við
þetta er sú staðreynd að oft er
þetta besta ullin í reyfinu.
Sumt af morinu hagar sé mjög
líkt og gerfiefnisþræðirnir
sem rætt var um hér að fram-
an. Þetta leiðirtil þess að þrátt
fyrir að ýmsar aðferðir séu við-
hafðar I verksmiðjunum til að
losna viö mor, verður alltaf
viss hluti þess eftir og orsakar
vandræði á siðustu vinnslu-
stigum.
ustu árum. Hér er einkum um
að ræða þræði úr gerfiefni
sem koma trúlega að mestu úr
baggaböndunum, en einnig úr
rifnum umbúðum (ullarpok-
um), svo og snæri sem notaö
ertil að loka pokunum. Þessir
þræöir haga sér yfirleitt alveg
á sama hátt og ullarhárin. Þeir
fara þess vegna I gegnum alla
vinnsluna og sjást ekki fyrr en
búið er að vefa efnið eða
prjóna voðina. Það kostar þá
ómælda vinnu og erfiði að
plokka þessi hár úr. í mörgum
tilvikum er það ógerningur og
varan er þar með ónýt.
Slfe* -
Tökum höndum
saman um að gera
ullina að betra
hráefni. Það er hagur
beggja. Bóndinn fær
betra mat og hærra
verð, en iðnaðurinn
betra hráefni til
vinnslu.
. •- v'; ,í,-it';-'-.,'yi-f' -fíj r: v-.fe;--' >• r’/ - '■ l;"í-
mmtMi'Æ 'iÆEm* l
1 | I i®1h
IsB 1 | %
'í M % ■