blaðið - 21.12.2005, Page 12

12 I VÍSINDI
MIÐVIKUDAGUR 21. DESEMBER 2005 blaöiö
Hitastig jarðar hœkkar enn
Það skiptir ekki máli hvort drepið sé niður á Norðurheimskautinu, í hyldýpum Atlantshafsins eða á sólbökuðum
sléttum Afríku, loftslagsvísindamenn sjá breytingar á loftslagi og hita.
Jöklar heimsins eru hægt og rólega að bráðna vegna hækkandi hitastigs sem stafar af losun hættulegra gastegunda af manna völdum.
Næst heitasta ár frá
upphafi mælinga
Alþjóðlegu veðurfræðisamtökin
(WMO) skýrðu frá því á fundi í Genf
í vikunni að árið 2005 hefði verið
næst heitasta ár sem mælst hefur frá
upphafi hitamælinga. Þetta er fram-
hald af tilhneigingu er átt hefur sér
stað í heiminum að undaförnu og
loftlagssérfræðingar hafa sagt að sé
tilkomin vegna losunar gróðurshúsa-
gastegunda sem síðan safnist saman
í andrúmsloftinu.
Hin virta Goddard stofnun NASA,
sem hefur aðsetur í New York, hafði
spáð því að árið 2005 myndi taka
fram úr árinu 1998 sem heitasta
mælda árið í sögu hitastigsmælinga,
en 125 ár eru síðan að farið var að
safna saman áreiðanlegum gögnum
þess efnis. Þótt að það hefði ekki
orðið raunin sagði stofnunin að hita-
stigið færi hækkandi með hverju
árinu og að meðaltali ykist meðal-
hiti hvers áratugar um 0,3 gráður
á Fahrenheit. I fréttatilkynningu
frá Goddard stofnuninni sagði að
þessi skjóta aukning sýndi nauðsyn
þess að hefja alvöru umræður um
hvernig mögulegt væri að hægja á
losunum gróðurhúsagastegunda.
Bandaríkin neita þátttöku
Einungis fimm dögum áður en
þessar niðurstöður voru kynntar
hafði árlegri ráðstefnu Sameinuðu
Þjóðanna um lofstlag lokið eftir
tveggja vikna karp án þess að næð-
ist að sannfæra Bandaríkin um að
gangast undir skuldbindingar um
að draga úr losun gróðurhúsgasteg-
unda. Nánast allar aðrar iðnvæddar
þjóðir heims hafa gengist undir
slíkar skuldbindingar með því að
skrifa undir Kyoto-bókunina, en
samkvæmt henni munu þær taka
fyrstu skrefin í átt að þeim mark-
miðum fyrir árið 2012. Þá stefna
þær 157 þjóðir heims sem eru aðilar
að bókuninni að því að semja enn
frekar um takmarkanir á losunum
hættulegra efna út í andrúmsloftið
sem munu taka gildi á árunum eftir
að líftími Kyoto er liðinn. Þrátt fyrir
að Kyoto-bókunin sé vissulega skref
i rétta átt þá benda vísindamenn að
markmið hennar séu afar varfærnis-
leg og ljóst þykir að ekki munu öll að-
ildarlöndin geta staðið við þær skuld-
bindingar sem þau höfðu bundið sig
við. Auk þess veikir það án nokkurs
vafa samninga af þessu tagi þegar að
mesta mengunarþjóð heims, Banda-
ríkin, neita að taka þátt og standa
utan við bókunina.
Magn koltvísýrings
aldrei mælst hærra
Koltvísýringur er sú tegund meng-
unar sem veldur mestum skaða í
andrúmsloftinu og Kyoto miðar
fyrst og fremst að því að draga úr
losun á honum og fimm öðrum vel
þekktum umhverfisskaðvöldum.
Losun koltvísýrings er aukaverkun
af notkun bifreiða, flugvéla, stóriðju
og annarra orkudrifinna iðnaða. í
andrúmsloftinu í dag er um þriðj-
ungi meira af koltvísýringi en var
fyrir iðnbyltinguna. Vísindamenn
segja meira að segja að með því að
rannsakaískjarna Suðurskautslands-
ins þá komi í ljós að magn koltvísýr-
ings í andrúmsloftinu sé 27% hærri
en hann var fyrir um 650.000 árum,
þegar síðasta met í magni koltvísýr-
ings í andrúmsloftinu var sett. Mað-
urinn er því að stimpla sig rækilega
inn sem einhver mesti umhverfis-
skaðvaldur jarðarinnar frá upphafi.
t.juliusson@bladid. net
Sjáið myndirnar á
www.biiamarkadurinn.is
SUttMtanAeúiunéitM
SmtZitu*# 46 £ •
S 567 1800
Auglýsingadeild 510-3744
blaðiðyi
Orgel- og píanó/ög
3~ nótnahefti með lögum og textum Steingríms
M. Sigfússonar. Veislulok er létt lög, Huggun og
Efþú værir stjama, eru kirkjulög.
Upplýsingar gefur
Haraldur Sigfússon
sími 553 5054 og
Frum sími 568 1000
www.frum.is

."ívY •
Við tölum íslénsku!
f GPS tæki með
stýrikerfi á íslensku
Hjálparaðgerðic
á íslensku
' Auðvelt að læra á !
Brcyta reitum
(tortq uppsctning
Punktar
LeiSir
Fcril skró
Flóknari aágeráir
Ualkostir
Veáur
WWIn S»
# /V O /V CZ Intersport Bildshöfða
Sjóbúðin Ákureýri
16 • Kópavogi • wwwaukaraf.is • © 585 0000
Kjarnsýra hins útdauða
mammúta afkóðuð
Mammútar dóu út fyrir um það biM 0.000 árum.
Þýskir vísindamenn hafa púslað
saman kjarnsýru (DNA) mengi
hins löngu útdauða ullar-mámmúta.
Þeir hafa einangrað um 5000 kjarn-
sýruhluta til að mynda genakóða af
erfðarefni hvatbera ullar-mammút-
anna, en það er sú bygging frumu
sem framleiðir orku. Rannsóknin,
sem birtist fyrst í vefútgáfu Nat-
ure, veitir greinargóða innsýn inn
í fjölskyldutré mammútanna, sem
eru náskyldir þeim fílum sem deila
plánetunni með okkur um þessar
mundir. Þær niðurstöður sýna að
mammútinn var miklu mun skyld-
ari asíska fílnum en þeim afríska.
Þessir þrír hópar klufu sig frá sam-
eiginlegum forfeðrum fyrir um það
bil sex milljónum árum síðan og
telja vísindamenn nú að asíski fíll-
inn og mammútarnir hafi klofnað
i tvær mismunandi tegundir um
500.000 árum siðar. Michael Hof-
reiter, frá Max Planck stofnuninni í
Leipzig sem framkvæmdu rannsókn-
ina, segir að loksins hafi ráðgátan
um þróunarferil mammútans verið
leyst, en miklar deilur hafa staðið
um hann undanfarin tíu ár eða svo.
Búinn að vera útdauður í 10.000 ár
Mammútar lifðu í Afríku, Evrópu,
Asíu og Norður-Ameríku. Talið er
að þeir hafi birst þar fyrir um 1.6
milljónum árum og dáið út fyrir um
það bil 10.000 árum á meðan að ís-
öldin stóð yfir. Ullar-mammútinn,
sem var þakin loði, hafði aðlagað sig
að öfgum ísaldar og reikaði um ísi-
lagðar slétturnar. Hann játaði sig þó
að endingu sigraðan og hefur líkt og
fyrr segir verið útdauður í þúsundir
ára.
Rannsóknin var framkvæmd með
því að notast við glænýja tækni sem
getur mælt aldur og gerð minnstu
hluta steingervinga, en í þessu tilfelli
var greiningin framkvæmd á um
200 milligrömmum af steingerðum
leifum mammútans. Hvatberar
erfðarefnis útdauðrar dýrategundar
hafa verið endurskapaðir áður þegar
að kjarnsýru moa-fuglsins sem gat
ekki flogið, var raðað upp á ný, en
moa-fuglinn dó út fyrir um 500
árum síðan.
t.juliusson@bladid.net