blaðið - 30.08.2006, Qupperneq 14

blaðið
Útgáfufélag:
Stjórnarformaður:
Ritstjóri:
Fréttastjórar:
Ritstjórnarfulltrúi:
Arog dagurehf.
Sigurður G. Guðjónsson
Sigurjón M. Egilsson
Brynjólfur Þór Guðmundsson og
Gunnhildur Arna Gunnarsdóttir
Janus Sigurjónsson
Traust og siðferði
Undraskjótur vöxtur íslensks viðskipta- og fjármálalífs hefur verið
þjóðfélaginu öllu mikil lyftistöng, en á sama tíma hefur það valdið
ýmsum áhyggjum, einmitt vegna þess hve hratt þessar breytingar hafa
orðið. Lím samfélagsins er traust manna á meðal og hið sama á við
um viðskiptalífið, en á það kann að hafa hallað. I hinu nýja íslenska
hagkerfi eru leikreglurnar ekki öllum ljósar, skjótfenginn gróði sumra
hefur valdið öðrum uggi í brjósti og gegnsæi á markaði er hér einatt
fremur gruggugt.
Starfsemi banka og fjármálafyrirtækja hefur til dæmis þanist svo
hratt út að Fjármálaeftirlitið hefur ekki fylgt henni eftir og draga má í
efa að það hafi styrk til þess að veita nauðsynlegt aðhald. Fjármálaeftir-
litið getur þannig ekki á nokkurn hátt keppt við bankana um bestu sér-
fræðingana á því sviði og bestu starfsmennirnir, sem þar eru þjálfaðir
innan dyra, eru keyptir út af þeim sem þeir eiga að vera að fylgjast með.
Er það eðlilegt eða heilbrigt fyrir íslenskt fjármálalíf?
Á sama hátt má efast um það að Kauphöllin hafi afl og efni til þess
að fylgjast nógsamlega með fyrirtækjum, sem þar eru skráð á markað.
Almenningshlutafélög eiga að vera háð afar ströngum reglum, svo allur
almenningur geti treyst því, að hann hafi jafngreiðan aðgang að upp-
lýsingum um stöðu þeirra og sérfræðingar fagfjárfesta eða innherjar. Á
dögunum bar það hins vegar við, að öllum að óvörum og án nokkurra
afkomuviðvarana, tilkynnti ein af máttarstoðum íslensks viðskiptalífs
um að 1.500 milljóna króna tap, þvert ofan í allar væntingar. Algert að-
gerðaleysi Kauphallarinnar bendir til þess að hún sé ekki í stakk búin tii
þess að halda reglu í sínum húsum.
Undanfarna mánuði hafa dómstólar ítrekað komist að þeirri niður-
stöðu að stjórnendur almenningshlutáfélaga megi sækja sér fé að láni í
sjóði þeirra, nota það til þess að kaupa eignir, sem þeir selja svo aftur til
fyrirtækisins með hagnaði án þess að eigendurnir, hluthafarnir, verði
nokkurs vísari en hagnaður þeirra verður minni en ella fyrir vikið.
Þetta telja dómstólarnir að séu venjuleg viðskipti og ósaknæm. Verður
því trúað að slíkur trúnaðarbrestur milli stjórnenda og eigenda fyrir-
tækja sé viðtekin venja í íslensku viðskiptalífi?
Ef íslenskt viðskiptalíf á að dafna og þroskast verður það að njóta
trausts, bæði á markaði og í samfélaginu öllu, en það vinnst ekki ef uppi
eru ríkar efasemdir um viðskiptasiðferðið. Eins og fyrrgreind dæmi
sýna er langur vegur frá að það gerist af sjálfu sér eða fyrir tilstilli veik-
burða stofnana, sem kunna að vera háðar málsaðilum. Löggjafinn þarf
að skakka leikinn.
Andrés Magnússon
Auglýsingastjóri: Steinn Kári Ragnarsson Ritstjórn & auglýsingar: Hádegismóum 2,110 Reykjavík
Aðalsími: 510 3700 Símbréf á fréttadeild: 510 3701 Símbréf á auglýsingadeild: 510 3711
Netföng: bladid@bladid.net, frettir@bladid.net, auglysingar@bladid.net
Prentun: Prentsmiðja Morgunblaðsins Dreifing: íslandspóstur
MARKISUR
Dalbraut 3,105 Reykjavík * Nánarí upplýsingar í síma
567-7773 og 893-6337 um kvöld og helgar
www.markisur.com
14 I ÁLIT
MIÐVIKUDAGUR 30. ÁGÚST 2006 blaöiö

PnAm /\r og SVo. V'i
SEGÍ^li ^KKÍ \
EiWU SíNWíJflKK'1,
\trM mVUR
tén muKiu
1 L'ETJpiMGU. )
Að gæta varðanna
Tillögum Björns Bjarnasonar,
dómsmálaráðherra, um stofnun
leyniþjónustu eða öryggislög-
reglu af einhverju tagi hefur verið
nokkuð illa tekið. Málið er þó ekki
svona einfalt og auðvitað verður
að eiga sér stað vitleg og alvarleg
umræða um starfsemi lögregl-
unnar í landinu, leynilega og aðra,
hver sem í dómsmálaráðuneytinu
situr hverju sinni.
Þetta verðurskuldar yfirgrips-
mikla umræðu enda málaflokkur
sem snertir öryggi borgaranna
annars vegar og friðhelgi okkar
hins vegar. Lögreglustarfsemi af
þessu tagi er alltaf umdeilanleg
og til að hún gangi upp þarf að
tryggja lýðræðislegt aðnaid með
henni. Eftirlit þjóðkjörinna full-
trúa með starfsemi sem gengur
eðli málsins samkvæmt að firið-
helgi einkalífsins. Það er kjarninn
og grundvallaratriðið.
Það er alltaf álitamál að veita
heimildir til hlerunar og tregða
stjórnvalda við að aflétta leynd-
inni af gögnum um hlerarnir og
njósnir íslenskra stjórnvalda á
dögum kalda stríðsins er ekki beint
meðmæli með slíkri starfsemi.
Lýðræðislegt aðhald
I nýsamþykktum lögreglulögum
er sem frægt er að finna ákvæði
um að við embætti ríkislögreglu-
stjóra starfi greiningardeilair til
að meta áhættu og sinna grein-
ingu á því, sem tengist alþjóðlegri
eða skipulagðri glæpastarfsemi
og hryojuverkastarfsemi. Með
lögunum fékk íslenska lögreglan
svipaðar lögheimildum og slíkar
leyniþjónustur í öðrum ríkjum.
Gott og vel.
Vissulega þurfti skýra löggjöf
um jafnviðkvæma starfsemi. Lýð-
ræðislegt aðhald með starfseminni
er hinsvegar grundvallaratriði til
að hún komi til greina að mínu
mati. Á það bentum við þingmenn
Björgvin G. Sigurösson
Samfylkinjgarinnar ítrekað í alls-
herjanefndinni þegar málið var
þar til meðferðar. Aðhald á borð
við trúnaðarbunda þingnefnd sem
Alþingi kysi beint.
Samfylkingin hefur talað fyrir
því að sérstök þingnefnd sinni
pesskonar eftirliti, ekki síst komi
til auknar heimildir til eftirlits-
starfsemi með borgurunum. Starf-
semi sem alltaf mun vera á gráu
svæði gagnvart mannréttinaum
og friðhelgi einkalífs. Spurn-
ingin er alltaf sú hvar á að draga
mörkin.
Án slíks aðhalds frá löggjaf-
anum kemur leyniþjónusta í þess-
ari mynd ekki til álita að mínu
mati og því greiddi ég atkvæði
egn greiningardeildinni í vor
egar Alþingi afgreiddi málið.
Kaldastríðsnjósnir
Ég nefndi að stjórnvöld neituðu
að aflétta leynd af grófum brotum
í formi njósna og hlerana á vinstri
mönnum á tímum kalda stríðsins.
Þessu hefur t.d. Ragnar Aðalsteins-
son, mannréttindalögmaður, mót-
mælt harðlega og bent á að það sé
einsdæmi að stjórnvöld skuli ekki
aflétta leynd á slíku og gera málið
upp.
Þetta er pólitískt hneyksli.
Hneyksli vegna þess að þarna var
hlerunum beitt gegn pólitískum
andstæðingum í peim tilgangi að
klekkja á þeim. Alþingi átti í vor og
á enn að mínu mati að skipa rann-
sóknarnefnd sem færi ítarlega yfir
málið. Upplýsi opinskátt um um-
fang og tilgang símhlerannana og
hverjir voru hleraðir. Geri hreint
líkt og stjórnvöld á hinum Norð-
urlönaunum hafa gert á síðustu
árum í sambærilegum málum.
En aftur til framtíðar en þangað
á þetta mál að vísa og tengist
þannig umræðunni um leyniþjón-
ustuna hans Björns. Hver á að gæta
varðanna? Hver á að hafa ertirlit
með leynistarfsemi á borð við hler-
anir og njósnir á almennum borg-
urum? Lýðræðislegt eftirlit verður
að koma til. Til dæmis þingkjörin
nefnd sem er bundin trúnaði ein-
sog ég nefndi áðan og um þetta
þarf umræðan að snúast eigi við-
unandi niðurstaða að nást. Þó ekki
væri nema að koma á fót lýðræðis-
legu eftirliti með þeirri starfsemi
sem nú er stunduð af þessu tagi.
Höfundur er þingmaður
Samfylkingarinnar I Suðurkjördæmi.
Klippt & skorið
Lesa má um það (
slúðurbloggnum
Orðinu á götunni
(ordid.blog.is) að Björn
Bjarnason, dómsmála-
ráðherra,hyggistsækjast
eftir endurkjöri á Alþingi næsta vor. Að þessu
kemst höfundurinn eftir textarannsóknir á
vef ráðherrans (bjorn.is) og þykir mikil tíðindi,
en nokkuð er síðan Björn sagði samstarfs-
mönnum sínum frá því að hann hygðist halda
áfram og var frá því greint á s(ðum Blaðsins á
sínum tíma. En Orðið á götunni er einnig á því
aðfyrrirrennari Björns, Sólveig Pétursdóttir,
hafi komist að sams konar niðurstöðu, en sem
kunnugt er hafa konur íSjálfstæðisflokknum
í Reykjavík af því áhyggjur að þær verði ekki
nógu margar á listanum næsta vor.
Höfundur Staksteina í Morgunblaðinu
víkur að þeirri heiftarlegu hríð, sem
stjórnarandstaðan hefur gert að
Valgerði Sverrrisdóttur, utanríkisráðherra, síð-
ustu daga, vegna meintrar
leyndarhyggju hennar og
pukurs á dögum hennar í
iðnaðarráðuneytinu. Finnst
höfundi Staksteina það
merkilegt, að ofurbloggar-
inn Össur Skarphéðinsson telji að Valgerður
hafi reynt að halda sprungum leyndum fyrir
Samfylkingunni, enda hafi hann heimildir fyrir
því að einhverjir forystumenn Samfylkingar-
innar hafi baðað sig í þessum sömu sprungum.
Össur beið vitaskuld ekki boðanna með að
svara þessum ásökunum, en það gerir hann
ýtarlega á vef sínum (ossur.hexia.net).
Klippari les á vef Morgunblaðsins að
Þórður Már Jóhannesson, fyrrver-
andi forstjóri Straums-Burðaráss, telji
líklegt að erlendir bankar
komi senn inn á innlendan
bankamarkað með því að
gerast kjölfestufjárfestir
í íslenskum banka eða að
erlendur banki yfirtaki (s-
lenskan banka. Jafnframt telur hann ekki ólfk-
legtað íslenskur banki fari úr íslensku kauphöll-
inni og skrái sig ytra. Þetta sagði Þórður Már
á morgunfundi hjá nýju bestu vinum sínum í
Glitni. Á markaðnum staldra menn mjög við
þessi orð og telja að maður af hans kalíberi
segi slíkt ekki út í loftið.
andres.magnusson@bladid.net