Bændablaðið - 28.08.2007, Blaðsíða 8

Bændablaðið | Þriðjudagur 28. ágúst 2007
Aðalskipulag Hrunamannahrepps,
sem staðfest var af ráðherra í des­
ember 2005, hefur vakið allnokkra
athygli. Sú stefna sem var mótuð
þar m.a. með íbúafundum og stór­
um vinnufundum sveitarstjórnar
og skipulagsnefndar hefur reynst
vera tímamótastefna sem höfð­
ar til fleiri samfélaga en íbúa
Hrunamannahrepps.
Megin inntakið í aðalskipulaginu
er að viðhalda Hrunamannahreppi
sem sveitasamfélagi samhliða því
að byggja upp öflugt nútímasam­
félag með fjölbreyttu atvinnulífi
og einum öflugum byggðakjarna,
Flúðum.
Meginstefna skipulagsins
Meginmarkmið eru í fjölmörgum
undirflokkum en hér verður minnst
á þrjú þeirra. Yfirmarkmið er að
Hrunamannahreppur sé sveit sem
nýtti fjölbreytta náttúru og auðlindir
til sóknar aðallega í matvælafram­
leiðslu og fjölbreytts landbúnaðar
(m.a. ferðaþjónustu). En líka að gera
Flúðir að eftirsóttum þéttbýlisstað
fyrir margs konar atvinnustarfsemi.
Meginmarkmið varðandi atvinnu­
mál/landbúnað er að stefnt skal að
öflugu og fjölbreyttu atvinnulífi í
sveitarfélaginu sem m.a. byggist á
landbúnaði, matvælaframleiðslu,
ferðaþjónustu, nýtingu jarðvarma
og nýsköpun. Einnig að góð land­
búnaðarsvæði verði áfram nýtt til
landbúnaðar. Sveitarfélagið skal
eflt sem miðstöð garðyrkju í land­
inu. Stefnt skal að aukinni skóg­
rækt, fjölnytjaskógrækt til skjóls,
útivistar, viðarframleiðslu, landbóta
og annarra nytja. Öll skógrækt er
framkvæmdaleyfisskyld. Skógrækt
verður ekki heimiluð alls staðar.
Varðandi frístundabyggðir hefur
stefnan verið tekin að takmarka
hana við afmörkuð svæði, sam­
tímis sem stefnt er að stækkun
slíkra byggðar. Þá skal hún rísa
sem mest á samfelldum svæðum.
Eftir föngum skal komist hjá því að
slík byggð verði reist á góðu rækt­
unarlandi og landi sem hentar vel
til landbúnaðarframleiðslu. Í aðal­
skipulagi verði afmörkuð svæði þar
sem ekki kemur til greina að reisa
frístundabyggð vegna mikilvægis
svæðis vegna náttúrufars, auðlinda
eða almenns útivistargildis.
Staðfesta sveitarstjórnar
Það sem kannski er eftirtektar­
verðast er ekki textinn sjálfur. Hann
er oft almennt orðaður og vísar í
meginmarkmið skipulags­ og jarða­
laga. Það sem sennilega hefur vakið
mesta athygli er að sveitarstjórn
hefur notað stefnuna sem stjórntæki
og þ.a.l. hafnað einstaka hugmynd­
um landeigenda eða athafnamanna
þar sem tillögur þeirra hafa ekki
samrýmst stefnu aðalskipulagsins.
Þessi stefna, eins og fram hefur
komið, er sprottin fram úr sam­
félaginu sjálfu og á sér stoð og
rætur í því lagaumhverfi sem um
þessi mál fjalla, þ.e. skipulags­ og
jarðalögum. Um hana hefur verið
kosið (kosningar vorið 2006) og
þau mál sem hafa komið til kasta
sveitarstjórnar hafa hlotið einróma
samþykki. Því má fullyrða að um
stefnuna sé víðtækur stuðningur í
sveitarfélaginu þó að vissulega séu
skiptar skoðanir um einstök mál.
Um þessar mundir er aðalskipu­
lagsbreyting í auglýsingaferli þar
sem m.a. er skerpt á texta varðandi
frístundabyggðina til þess að stefna
sveitarfélagsins sé eins skýr og ein­
föld og hægt er.
Landbúnaður, þ.e. hefðbund­
inn og garðyrkja, eru mjög sterkar
atvinnugreinar í Hrunamannahreppi
eða um 50% ársverka sem unnin
eru í sveitarfélaginu. Þessi störf
eru undirstaða uppbyggingar sam­
félagsins og þannig ætlum við að
halda því.
Eftirspurn eftir byggingarlandi,
hvort sem er á Flúðum eða í dreif­
býlinu bæði fyrir íbúðarhúsnæði og
þar með búsetu en einnig frístunda­
lóðum, hefur aldrei verið meiri.
Verð á landi hefur aldrei verið
hærra og aldrei hefur verið byggt
eins mikið og á þessu ári. Það er
auðvitað mjög gleðilegt að finna að
við höfum eitthvað sem aðrir sækj­
ast eftir. Þetta styrkir okkur í að við
séum á réttri braut.
Aðrar greinar höfundar um skylt efni;
Fræðaþing landbúnaðarins 2007
Aðalskipulag sveitarfélaga – skúffu-
plagg eða gagnlegt stjórntæki. Sýn
sveitarstjórnarmanns á landnotkun
m.t.t. landbúnaðar.
Sigurður Ingi Jóhannsson
dýralæknir og oddviti
Hrunamannahrepps
sigurdingi@simnet.is
Skipulagsmál
Skipulag og landnýting
Aðalskipulag Hrunamannahrepps
Af því fer sögum að jafnvel
góðar bújarðir séu seldar og að
kaupendur leggi af allan búskap
en skipti þeim upp í sumarbú­
staðalóðir. Einkum gerist þetta
á vinsælustu sumarbústaða­
svæðunum eins og í uppsveitum
Árnessýslu.
Guðmundur Böðvarsson,
húsasmíðameistari og aðstoð­
arbyggingafulltrúi í uppsveitum
Árnessýslu, staðfesti þetta í sam­
tali við Bændablaðið. Hann sagði
að á árinu 2006 hefði þetta farið
mjög vaxandi og það ár voru
þá gefin út 780 byggingarleyfi
fyrir sumarbústaði í uppsveitum
Árnessýslu. Þá hafði úthlutuðum
lóðum fjölgað ár frá ári en í ár
hefur úthlutuðum lóðum fækkað
miðað við í fyrra og það sem af er
árinu eru þær ekki nema rétt innan
við fjögur hundruð.
Nær 5 þúsund bústaðir
Í Árnessýslu eru rétt tæpir 5 þús­
und sumarbústaðir þannig að það
þarf ekki að koma á óvart þótt
margar bújarðir hafa verið teknar
úr notkun sem slíkar og bútaðar
niður í sumarbústaðalóðir. Ef um
ræktað land er að ræða eða rækt­
anlegt, geta sveitarstjórnir stöðv­
að sölu á slíkum löndum undir
sumarbústaði ef þær kæra sig um
það. Það mun hins vegar vera afar
sjaldgæft en hefur þó gerst.
Ísólfur Gylfi Pálmason, sveit­
arstjóri í Hrunamannahreppi, sagði
í samtali við Bændablaðið að sveit­
arfélögin í uppsveitum Árnessýslu
hefðu umtalsverðar tekjur af sum­
arbústöðum. Þar væri fyrst og
fremst um að ræða fasteignagjöld.
En á móti kæmi að sveitarfélögin
þjónustuðu bústaðaeigendur með
því að leggja til þeirra vatn, hirða
sorp og fleira sem auðvitað væri
greitt sérstaklega fyrir með þjón­
ustugjöldum.
Ísólfur Gylfi var spurður að
því hvort sveitarfélag hefði meiri
tekjur af til að mynda jörð þar sem
eru 60 mjólkandi kýr og jarðnæði
sem þarf til að reka slíkt bú eða
að búta það niður og byggja sum­
arbústaði. Hann sagði mjög erf­
itt að meta það, til þess þyrfti að
skoða ákveðið dæmi ofan í kjöl­
inn.
S.dór
Nær fimm þúsund sumarbústaðir í uppsveitum
Árnessýslu
Heilu jörðunum skipt upp
í sumarbústaðalönd
Aðalfundur NBC, Samtaka nor­
rænna bændasamtaka, árið
2007 var haldinn í Jyväskylä
í Mið­Finnlandi dagana 8.­10.
ágúst sl. í boði NBC deildarinn­
ar í Finnlandi. Finnska deildin
samanstendur af MTK (sam­
tökum finnskumælandi bænda),
SLC (samtökum sænskumælandi
bænda) og Pellervo (afurðasam­
vinnufélögunum).
Dagskrá fundarins var með
nokkuð hefðbundnu sniði, erindi
voru flutt um valin efni sem eru
efst á baugi, umræðuhópar störfuðu
og að lokum var formleg dagskrá
þar sem kjörinn var ný stjórn NBC
til næstu tveggja ára.
Á fyrra degi fundarins var rætt
um „Norrænan mat“, fyrir hvað
hann stendur og möguleika til að
auka verðmæti og tekjur bænda á
grundvelli sérstöðu norrænna gilda.
Frummælandi var Kim Palhus
sem er einn af matvælasendiherr­
unum. Fyrir Íslands hönd sögðum
við stuttlega frá markaðssetningu
íslenskra búvara í Bandaríkjunum.
Eftir hádegi var rætt um stöðu
samvinnufélaga bænda í hnatt­
væðingunni. Frummælandi var
hagfræðiprófessor við háskólann í
Uppsala. Á hinum Norðurlöndunum
eru samvinnufélög ráðandi afl í
úrvinnslu og sölu búvara og eru
þau alls staðar nema hér á landi,
virkir þátttakandur í samstarfinu á
þessum vettvangi.
Síðast á dagskrá fyrri dags fund­
arins voru umræðu­ og vinnuhópar. Í
þeim var einkum fjallað um mál sem
snúa að eflingu hreyfinga bænda
og samvinnufélaga þeirra. Íslenski
hópurinn stýrði umræðum um
stöðu búreksturs og hlutverk hans
í byggðaþróun. Umræðan snerist
mest um möguleika og leiðir til að
efla og styrkja búrekstur og bændur
svo fyrirtæki þeirra verði sem öfl­
ugust. Rætt var um þátt bændasam­
taka, stjórnvalda og það sem bændur
geta sjálfir gert í þessu skyni.
Dagskrá síðari dagsins hófst
síðan á að gerð var grein fyrir nið­
urstöðum umræðuhópa. Síðan
var farið yfir samstarf á vettvangi
Eystrasaltslandanna (BFFE) sem
NBC heldur uppi en þó eru það nær
eingöngu þau þrjú lönd sem eiga
land að Eystrasaltinu sem taka þátt
í því starfi og bera uppi til skiptis.
Farið var yfir stöðu WTO viðræðn­
anna og Pekka Pesonen, aðalritari
COPA­COCEGA fjallaði um stöðu
og möguleika norræns landbúnaðar.
Á eftir voru pallborðsumræður um
loftslagsbreytingar og áhrif þeirra á
norrænan landbúnað og möguleika
í framleiðslu lífrænna orkugjafa.
Næstu fundir á Íslandi
Eftir hádegi var síðan formleg dag­
skrá. Ísland tók nú við formennsku í
NBC og var Haraldur Benediktsson
kjörinn formaður NBC til næstu
tveggja ára og Erna Bjarnadóttir,
aðalritari. Formennskunni fylgir
að bera þungann af undirbúningi
funda formanna bændasamtaka á
Norðurlöndunum næstu tvö ár. Sá
fyrri verður haldinn í Danmörku í
byrjun september árið 2008 og sá
seinni á Íslandi síðla sumars árið
2009. Gera má ráð fyrir um eða
yfir 100 bændum og starfsmönn­
um bændasamtaka á þann fund og
alltaf er mikil ásókn í að koma á
fundina á Íslandi. Síðast var slíkur
fundur haldinn á Akureyri í byrjun
ágúst 1999. Að lokum voru veitt
menningarverðlaun NBC og féllu
þau í skaut finnskrar konu sem
hefur unnið ötullega að framgangi
finnskrar menningar á landsbyggð­
inni.
Föstudaginn 10. ágúst var síðan
farið í skoðunarferð um Mið­
Finnland. Heimsótt var fjölskyldubú
þar sem búið var með kýr og sem
aukagrein var séð um veðhlaupa­
brokkara, fóðrun þeirra og þjálfun
og bóndinn sá einnig um að keyra
þá til og frá keppni. Verksmiðjur
Valtra dráttarvélaframleiðendanna
voru skoðaðar og bauðst gestum
að taka léttan prufutúr sem marg­
ir notfærðu sér til gamans! Síðast
var farið til ferðaþjónustubónda
sem hafði byggt upp umfangsmik­
inn rekstur í gistingu, veitingum og
afrþreyingu á fáuum árum. Við það
hafði hann notfært sér mikla sam­
vinnu við nágranna sem buðu fjöl­
breytta þjónustu á sviði afþreying­
ar. Fram kom að fjárfestingarstyrk­
ir frá ESB við þessa uppbyggingu
námu allt að 40% af kostnaði.
Aðalfundur NBC 2007
Bændasamtök Íslands taka við formennsku
Erna Bjarnadóttir
Hagfræðingur Bændasamtaka
Íslands
eb@bondi.is
norrænt samstarf
Undanfarið hafa verið áber­
andi í fréttum deilur landeig­
enda og Vegagerðarinnar varð­
andi ágreining um staðsetningu
vegaarstæða. Þá hefur einnig
verið tekist á um bótaskyldu
Vegagerðarinnar vegna einstakra
framkvæmda. Nýlega hafa fallið
nokkrir héraðsdómar varðandi
álitsefnið auk úrskurða mats­
nefndar eignarnámsbóta.
Karl Axelsson, hrl. á Lex lög­
mannsstofu, hefur um árabil séð um
hagsmunagæslu tengda vegafram­
kvæmdum fyrir fjölmarga landeig­
endur. Karl segir að ástæðuna fyrir
auknum fjölda mála af þessu tagi
megi rekja til mikilla vegafram­
kvæmda undanfarið um land allt og
að einnig hafi hækkandi jarðaverð
sitt að segja auk sjónarmiða um að
tekið sé tillit til náttúruverndar við
allar framkvæmdir.
Athyglisverður dómur
Mörg áhugaverð álitamál koma
upp þegar metin er bótaskylda
vegna vegaframkvæmda. Nýlega
reyndi á það hvort Vegagerðinni
bæri að greiða bætur fyrir nýtanleg
jarðefni sem til féllu við borun
jarðganga. Tvö mál sem tengd­
ust Fáskrúðsfjarðargöngum og
Almannaskarðsgöngum fóru t.a.m.
fyrir dóm þar sem Vegagerðin
hafnaði að greiða landeigendum
bætur fyrir jarðefnin. Niðurstaða
héraðsdóms var sú að landeig­
endur ættu rétt á bótum fyrir allt
nýtanlegt jarðefni úr göngunum.
Vegagerðin hefur áfrýjað dómunum
til Hæstaréttar og mun niðurstaðan
liggja fyrir í lok þessa árs.
Á síðustu árum hefur orðið nokk­
ur breyting á því til hvaða atriða er
litið þegar mönnum eru ákvarðaðar
bætur vegna eignarnáms í tilefni
vegarlagningar. Karl segir að áður
fyrr hafi verið tilhneiging til að líta
einungis á það land sem beinlínis
færi undir viðkomandi vegarstæði.
Þróunin hafi hins vegar orðið sú að
nú sé horft til þeirrar heildarverð­
rýrnunar sem vegarlagning valdi á
nánasta umhverfi, þ.m.t. landbún­
aðarnotum. Áhrifasvæði vega geta
þannig náð nokkur hundruð metra
frá miðlínu vegarstæðis.
Málskostnaður greiddur
Karl segir að niðurstaðan í nýleg­
um dómi Héraðsdóms Reykjavíkur
í máli Veiðifélags Skagafjarðar gegn
Vegagerðinni auðveldi landeigendum
alla hagmunagæslu sína. Í því máli
hafði Vegagerðin fallist á að greiða
bætur vegna tjóns sem vegarlagning
hefði á lífríki Norðurár í Skagafirði.
Vegagerðin neitaði hins vegar að
greiða veiðifélaginu málskostnað sem
til féll vegna hagsmunagæslu fyrir
skipulagsyfirvöldum. Veiðifélagið
vann málið og var Vegagerðinni gert
að greiða allan málskostnað.
Af hálfu Veiðifélags Skagafjarð­
ar flutti málið Guðjón Ármannsson,
lögmaður hjá Lex lögmannsstofu.
Guðjón segir niðurstöðuna í sam­
ræmi við 72. gr. Stjórnarskrár sem
tryggi mönnum fullar bætur komi
til eignarskerðingar. Ekki sé hægt
að tala um fullar bætur ef þeir sem
verði fyrir eignarskerðingu þurfi
að sitja uppi með málskostnað sem
óhjákvæmilega falli til við slíka
hagsmunagæslu. Í ljósi þessa dóms
ættu landeigendur og aðrir hags­
munaaðilar að leita sér lögmanns­
aðstoðar þegar í upphafi enda sé
þeim tryggður allur kostnaður.
Hagsmunagæsla fyrir
skipulagsyfirvöldum
Um þessar mundir rekur Karl mál
á hendur Vegagerðinni fyrir land­
eigendur í Nesjum í Hornafirði
vegna lagningar hringvegarins um
Hornafjarðarfljót. Þar háttar svo
til að Vegagerðin hefur gert til­
lögu að þremur mögulegum leiðum
sem að mati landeigenda eru allar
óviðunandi; þær skerði eignarlönd
og rýri möguleika til landnýtingar.
Hafa landeigendur sett fram tillög­
ur að tveimur nýjum leiðum sem
þeir krefjast að verði teknar til mats
á umhverfisáhrifum.
Landeigendur eru að vakna til
meðvitundar um það að á grund­
velli laga eigi þeir rétt á að koma
sjónarmiðum sínum á framfæri
þegar fyrirhuguð er vegarlagning
um land þeirra. Til skamms tíma
hafi vegarlagning átt sér stað án
þess að leitað væri eftir sjónarmið­
um landeigenda. Oft fari hagsmun­
ir Vegagerðarinnar og viðkomandi
landeigenda saman og þá geti fram­
kvæmdir farið fram í góðri sátt. Séu
hins vegar landeigendur óánægðir
um tilhögun framkvæmda,t.a.m.
staðsetningu vega og fleira, sé mik­
ilvægt að þeir gerist virkir þátt­
takendur strax í upphafi mála hjá
skipulagsyfirvöldum. S.dór
Vegagerðin dæmd í héraði til að greiða
bætur fyrir jarðefni úr jarðgöngum
Tjón vegna rafmagns-
truflana fæst bætt
Á heimasíðu Kjósarhrepps er
greint frá því að handvömm hafi
orðið í rafspennistöð í Hvalfirði
í liðinni viku, með þeim afleið­
ingum að rafmagn fór af stórum
hluta landsins og þar á meðal
Kjósarhreppi. Rafmagn kom
síðan inn á dreifikerfið með
alltof hárri spennu með þeim
afleiðingum að fjöldi raftækja
eyðilagðist á heimilum sem
annars staðar. Slíkt tjón bætir
orkusalinn og eru notendur því
hvattir til að snúa sér til við­
komandi raforkusala.