Bændablaðið - 13.01.2009, Síða 17

17 Bændablaðið | þriðjudagur 13. janúar 2009
Á undanförnum árum hefur það
færst í vöxt að dýralæknar beiti
flóknari aðgerðum til að freista
þess að lækna skepnur sem
verða fyrir skaða. Sem dæmi um
slíka skaða er þegar tárétti- eða
tábeygisinar slitna í fótleggjum
stórgripa. Eftir slík óhöpp hefur
fram undir þetta oft þurft að
fella dýrin þar sem þau hafa ekki
getað beitt klaufum eða hófum.
Um er að ræða nokkuð algenga
skaða. Meðal þeirra dýralækna
sem reynt hafa slíkar lækningar
er Edda Þórarinsdóttir dýra-
læknir í Borgarfirði, sem tekist
hefur að lækna bæði kýr og hross
sem orðið hafa fyrir óhöppum
þar sem sinar í fótum hafa farið
í sundur. Rætt var við Eddu fyrir
skömmu og hún beðin að lýsa
aðgerðum af þessu tagi.
Slíkt óhapp hvatinn að
dýralæknanáminu
„Það er gaman að segja í upphafi
frá því að kveikjan að því að ég
upphaflega fór í dýralæknisnám
var óhapp sem tengdist slíkum fót-
skaða á hrossi,“ hefur Edda mál
sitt. „Ég bjó sem barn í Danmörku
og var vikulega í reiðskóla með
stórum hestum, en íslenski hest-
urinn var þá ekki svo ýkja algengur
í Danmörku. Í vetrarfríi mínu hugs-
aði ég um unga reiðskólahryssu
sem hét Lotta, en við vinkonurnar
fengum síðan að taka þátt í frum-
tamningu hennar. Þá gerðist það
eitt sinn að hryssan fældist og lenti
með afturfót í gaddavírsgirðingu
með þeim afleiðingum að tárétti-
sinin skarst í sundur. Hún var send
í aðgerð í Dýralæknaháskólanum í
Kaupmannahöfn og var þar lengi
í spelku. Þangað heimsóttum við,
ég og vinkona mín, hryssuna og
þá sá ég dýralæknaskólann í fyrsta
sinn. Eftir það var ekki aftur snúið.
Mörgum árum seinna, þegar ég var
við nám í dýralækningum í þessum
sama skóla, heimsótti ég reiðskól-
ann og var þá Lotta enn á lífi. Þessi
reynsla sat í mér og hef ég því lengi
haft áhuga á að reyna slíkar lækn-
ingar hér á landi,“ segir Edda.
Tímafrekar og dýrar aðgerðir
Undanfarin ár hefur Edda látið
verða af því að reyna slíkar lækn-
ingar bæði á hrossum og kúm.
Síðan árið 1994 hefur Edda búið
og starfað í Borgarfirði en hún býr
í Giljahlíð í Flókadal þar sem hún
og eiginmaður hennar Guðmundur
Pétursson hafa bæði hross og
kindur. Guðmundur vinnur hjá
Vegagerðinni í Borgarnesi en Edda
hefur sinnt dýralækningum víðs-
vegar um Vesturland í afleysingum
fyrir héraðsdýralækna og einnig
sem praktíserandi læknir. Það dylst
engum sem þekkir Eddu að þar fer
mikið náttúrubarn og ber hún vel-
ferð stórra sem smárra dýra fyrir
brjósti. Hún er þekkt fyrir að fram-
kvæma ýmsar aðgerðir á skepnum
sem aðrir telja ógerlegar og ekki til
þeirra vinnandi miðað við kostn-
að. Edda segir sjálf að sér finnist
sárt að sjá skepnur felldar vegna
skaða sem hægt sé í mörgum til-
fellum að lækna, jafnvel þótt það sé
bæði tímafrekt og stundum kostn-
aðarsamt verk sem alls ekki fáist
greiddur raunkostnaður fyrir. „Bæði
hross og góðar kýr eru alltof verð-
mætar skepnur til að fella af þeirri
ástæðu að svona sinar í fótum fari
í sundur. Mér finnst að það eigi að
minnsta kosti að reyna lækningu,
þótt aldrei sé hægt að fullyrða um
hvort hún takist. Það hafa nokkrir í
dýralæknastétt hér á landi verið að
prófa sig áfram með að setja skepn-
ur í spelkur og gifs og í fleiri tilfell-
um en færri heppnast aðgerðirnar,“
segir hún.
Ungkú bjargað
Edda nefnir dæmi um gripi sem hún
hefur læknað með þessum hætti.
Kvíga var læknuð og þá hafa efni-
leg og verðmæt hross fengið sam-
bærilega meðhöndlun hjá henni.
„Í maí í vor slasaðist fyrsta kálfs
kvígan Fríða í mjaltaþjóni í nýja
fjósinu á Refsstöðum í Hálsasveit.
Hún var að fara í fyrsta skipti í bás-
inn, hrökk við og sparkaði með
afturfæti í járnstöng. Höggið var
mikið og við það fóru í sundur
báðar táréttisinarnar framan á fæt-
inum, sem leiða niður í sitthvora
tána og gera kúnni kleift að rétta
úr fætinum. Stórt og gapandi sár
kom auk þess á legginn. Þetta lýsti
sér þannig að ef kvígan lyfti fæt-
inum þá vísuðu klaufirnar aftur á
bak og handafl þurfti til að koma
þeim í rétta stöðu. Ljóst var að
áverkar á fætinum voru miklir og
reikistefna upphófst á bænum um
hvað gera skyldi.“ Það varð úr
að Edda var kölluð á staðinn og
ákveðið í framhaldinu að í stað
þess að fella kvíguna yrði hún flutt
í fjósið í Geirshlíð, þar sem Pétur
bóndi og mágur Eddu býr. Þar er
básafjós og því auðveldara að sinna
kvígunni en í lausagöngufjósinu á
Refsstöðum. Í Geirshlíð var gerð
aðgerð á kvígunni en slík aðgerð
hefur svo vitað sé ekki áður verið
framkvæmd á nautgrip hér á landi.
Edda segir að það hafi verið rétti-
sinar sem slitnuðu í kvígunni en
þær sé auðveldara að festa en hinar
svokölluðu beygisinar. Hér á landi
hafa þó áður verið meðhöndluð
hross með sambærilegan áverka
og þau orðið brúkunarhæf til reiðar
á eftir. Edda er í hópi þeirra dýra-
lækna sem framkvæmt hefur slík-
ar aðgerðir á hrossum og sum eru
reiðhross í dag.
Aðgerðin á kvígunni fór fram í
Geirshlíð þar sem fóturinn var fyrst
settur í rétta stöðu og síðan var sárið
saumað. Kvígan fékk kæruleysislyf
og stóð róleg á nýja básnum sínum
meðan aðgerðin fór fram. Eftir
aðgerðina var kvígan á sýklalyfjum
og í léttgifsi á fæti í þrjá mánuði.
Henni leið vel og át ágætlega allan
tímann og var mjólkuð meðan sárið
greri. Í dag er kvígan heilsuhraust
og mjólkar vel, eftir að hún bar
sínum öðrum kálfi í október.
Stóðhestur og tryppi
Edda segir að nú séu tvö unghross
í Borgarfirði með spelku sambæri-
lega þeirri sem notuð var á fótinn
á kvígunni sl. sumar. Þau slösuðust
bæði á girðingu. Þetta eru tveggja
vetra hryssan Prúð Sólonsdóttir
á Skáney og veturgamall foli í
Borgarnesi. „Í báðum tilfellum var
um að ræða svöðusár, sem ekki var
hægt að sauma. Réttisin var hér um
bil og alveg í sundur og ber bein á
stóru svæði á báðum þessum trypp-
um.“ Edda segir að tryppin séu
bæði á sýklalyfjum og verði á þeim
í talsverðan tíma.
Loks má geta þess að stóðhestur-
inn Straumur frá Innri-Skeljabrekku
varð fyrir slysi í girðingu um miðj-
an júní árið 2007, þar sem táréttisin
á miðjum fótlegg á afturfæti hrökk
í sundur. Straumur var þá fjögurra
vetra frumtaminn, en ósýndur. „Gert
var að sárum hans á Miðfossum og
var hann þar í spelku í stíu í vel á
þriðja mánuð. Síðan var hann settur
út í gerði um haustið, fyrst í stutt-
an tíma en smám saman lengdist
dvölin úti. Straumur styrktist smám
saman og var í girðingu með mörg-
um hryssum nú í sumar. Hesturinn
hreyfir sig í dag óhaltur og verður
spennandi að fylgjast með honum
í vetur í áframhaldandi þjálfun,“
segir Edda að lokum.
MM
Viðtalið birtist í jólablaði
Skessuhorns
Ágætu lesendur, ég
óska ykkur gleðilegs
árs og friðar með von
um að árið 2009 verði
farsælla en liðið ár.
Um áramót er oft
gott að líta um öxl og
gera upp gamla árið,
vega og meta ávinning
og tap undir því yfir-
skini að gera betur þá
hluti sem fara hefðu
mátt betur.
Ég held þó að vegna sérstakrar hrakfallasögu síðasta
árs sé vert að líta sem minnst um öxl í þetta skiptið
og horfa þess í stað fram á við og vinna að framförum
í atvinnulífinu og ekki síður einkalífinu, því ef menn
velta sér stöðugt uppúr því neikvæða verður lífið tóm
steypa og þá steypist yfir mann óendanleg svartsýni
þannig að við skulum kætast yfir betra ári sem í vænd-
um er.
Ég er þó ekki að tala um að menn eigi ekki að skoða
aðstæður sínar opinskátt og af skynsemi heldur finnst
mér rétt að reyna að finna leiðir til bata hvers og eins
án þess að staldra um of við liðnar hrakfarir.
Það má segja að finna megi sóknarfæri í óförunum
þegar gengi ónýtu krónunnar okkar er svo lágt sem
raun ber vitni og er ég þá að tala um útflutning land-
búnaðarafurða og innflutning ferðamanna sem hing-
að kæmu viljugri að versla og eyða nokkrum evrum
í gistingu og íslenskar vörur og þá ekki síst landbún-
aðarvörur.
Það væri e.t.v. ráð að skipa sérstakan „sóknarhóp“ eða
aðgerðahóp fyrir íslenskan landbúnað með völdum
fulltrúum hverrar greinar til að finna leiðir til að nýta
þær sérstöku aðstæður sem nú eru uppi til ávinnings
fyrir bændur og vinnslustöðvar.
Fá mætti til liðs við átakið gott markaðsfólk með
raunhæfar hugmyndir og e.t.v. væri betra að hóparnir
yrðu fleiri en einn, þ.e. einn fyrir hverja búgrein, því
annars er hætt við að togstreita myndaðist um áherslur
þar sem búgreinarnar eru misþægilegar til sóknarfæra.
Og úr því ég er farinn að tala um búgreinar og er sjálfur
að vinna fyrir ákveðna búgrein, þ.e.a.s. nautgriparækt-
ina, þá vil ég skora á Þórólf Sveinsson formann LK að
endurskoða ákvörðun sína um að gefa ekki kost á sér
sem næsti formaður LK.
Það er ekki gott að skipta um stýrimann í miðri ágjöf
og ólgusjónum sem nú er framundan og þó alltaf komi
maður í manns stað og fullt sé til af góðum mönnum
og konum í starfið, þá einfaldlega býr Þórólfur yfir
svo gríðarlegri reynslu að ég tel óráð að missa hann úr
brúnni við þessar aðstæður, hann ætti einmitt að leiða
fyrrnefndan sóknarhóp kúabænda.
Sem sé, Þórólfur, slengdu þér í eitt tímabil enn og
svo máttu taka pásu ef þú vilt.
Það er einnig mikil vinna framundan við að vinna að
málum mikið skuldsettra bænda og þó hver og einn
bóndi verði auðvitað að semja við sinn banka eða lána-
sjóð þá þarf engu að síður að hamra á stjórnvöldum
með að gefa út tilskipanir og nýjar leiðir sem stuðla
að því að koma í veg fyrir gjaldþrot þeirra bænda sem
verst eru staddir skuldalega.
Og nú er ég búinn að eyða öllu mínu púðri í spekúla-
sjónir sem að öllu jöfnu eru ekki gott efni í létta pistla
en lofa þá í staðinn að bæta fyrir þetta sem allra fyrst
og sá næsti verði tóm þvæla eins og vanalega.
Líf og starf
Kristján Gunnarsson
mjólkureftirlitsmaður
HEYRT Í SVEITINNI
Ekki nauðsynlegt að fella dýrin
Edda Þórarinsdóttir dýralæknir í Borgarfirði gerir athyglisverðar
aðgerðir á stórgripum
Kvígan Fríða með léttgifs á fæti eftir aðgerð sem Edda gerði á henni.
Í dag er kýrin alheilbrigð og bar nýlega sínum öðrum kálfi í fjósinu í Geirs-
hlíð.
Bræðurnir Guðmundur og Pétur í Geirshlíð hjálpa til við að losa gifsið af
kvígunni og Edda fylgist með. Guðmundur heldur á slípirokk með sérstakri
marmaraskífu, en beita þarf mikilli lagni við að losa slíkt gifs af fætinum.
Myndir | HHS