Bændablaðið - 02.02.2012, Síða 27

27Bændablaðið | fimmtudagur 2. febrúar 2012
Ekki einfalt mál að mæta stóraukinni eftirspurn eftir dýrapróteini, að mati FAO:
Þörf á meiriháttar framförum og
meiri skilvirkni í kjötframleiðslu
– Stóraukin framleiðsla á dýrum til manneldis er að óbreyttu ávísun á alvarleg umhverfisáhrif
Matvæla- og landbúnaðarstofnun
sameinuðu þjóðanna (FAO) segir í
nýlegri skýrslu að vaxandi mann-
fjöldi í heiminum muni auka
neyslu á dýrapróteini um tvo
þriðju þess sem hún er í dag.
Fólksfjölgun og aukin fjárhagsleg
velmegun millistétta [ekki síst í Kína
– innsk. blm.] ýtir undir þá þróun
að fólk í þróunarlöndum snúi sér
í auknu mæli að neyslu á kjöti og
öðru dýrapróteini. Reiknað er með
að kjötframleiðsla þurfi að aukast um
73% fram til 2050 frá því sem nú er.
Þörf á samvinnu allra
„Til að koma í veg fyrir hungur þarf
samvinnu allra. Hvorki FAO né aðrar
stofnanir eða ríkisstjórnir geta unnið
það stríð á eigin spýtur,“ sagði José
Graziano da Silva, nýr framkvæmda-
stjóri FAO, á ráðstefnu í Róm þann
3. janúar sl.
Meirihluta af framtíðareftirspurn
á búpeningi og afurðum unnum úr
dýrum verður reynt að mæta með
stórfelldri ræktun búpenings, að mati
FAO. Í dag séu þó hvorki tæknilegir
né hagrænir valkostir í boði til að
útvega ört stækkandi borgum svo
stórkostlegri aukningu á dýraafurð-
um sem nauðsynleg er, að því er fram
kemur í skýrslu FAO.
Áhyggjur af skaðlegum
umhverfisáhrifum
„Svo mikil framleiðsluaukningar-
þörf veldur auknum áhyggjum
hvað varðar umhverfisáhrif. Það
lýtur m.a. að áhrifum á grunnvatn,
aukinni losun gróðurhúsalofttegunda
sem og áhyggjum um að slík fram-
leiðsluaukning verði gróðrarstía
fyrir sjúkdóma. Aðkallandi áskorun
er að gera stórfellda framleiðslu
umhverfisvænni.“
FAO segir að miðað við núverandi
tækni og þekkingu séu aðeins þrjár
leiðir til að mæta vaxandi eftirspurn
á dýrapróteini. Þær eru að draga úr
mengun sem drifin er af auknu sorpi
og gróðurhúsalofttegundum, draga
úr þörf á vatni og korni sem þarf
til að framleiða dýraprótein og að
endurnýta hliðarafurðir ræktunar
og iðnaðar sem fæðu fyrir búpening
(m.a. hliðarafurðir ræktunar vegna
lífefnaeldsneytis – innsk. blm.).
Vart hægt að halda áfram
á sömu braut
„Síðastliðin 40 ár hefur leit að
leiðum til að auka framleiðslu við
ræktun búpenings einkum falist í
því að fjölga dýrum sem alin eru
upp. Það er þó erfitt að sjá fyrir sér
að hægt sé að halda áfram á þeirri
braut til lengdar þegar tvöfalda þarf
alifuglarækt, auka framleiðslu lítilla
jórturdýra um 80%, nautgripa um
50% og svína um 40% frá því sem
nú er.“
Aukin skilvirkni nauðsynleg
Segir FAO að aukin framleiðsla þurfi
fremur að nást með því að þróa og
auka skilvirkni í framleiðslu þeirra
náttúruafurða sem notaðar eru til að
fæða dýrin, sem og að draga úr sóun.
Þá verði að takast á við þurrka,
skort á vatni og aðra loftslagstengda
þætti. Svo ekki sé minnst á hættuna
á dýrasjúkdómum sem sumir hverjir
geta ógnað heilsu manna. Á þessu
verði að hafa nákvæma stjórn sam-
hliða aukinni framleiðslu á dýraaf-
urðum.
Ávísun á sjúkdóma
„Stórbúskaps-framleiðslukerfi og
þau sem seilast í frumskógaumhverfi
og inn á önnur viðkvæm svæði, án
þess að fyllsta öryggis sé gætt, eru
ávísun á sjúkdóma. Margir þeirra
eru skaðlegir heilsu og velferð dýra.
Það er ekki nóga að dæla inn
auknu fjármagni til að glíma við þá
sjúkdómaógn sem nú blasir við,“
segir FAO. „Það þarf að auka þekk-
ingu á sjúkdómum og fjármagna
faraldursfræðilegar rannsóknir á
sjúkdómum framtíðarinnar í löndum
þar sem stórframleiðsla á sér stað á
dýrum til matvælaframleiðslu,“ segir
ennfremur í skýrslu FAO.
Heimsuppskera korns að ná hámarki
Fæðuöflun mannkynsins er afar
háð þremur korntegundum; hrís-
grjónum, maís og hveiti. Árið
2010 jókst hrísgrjóna- og maís-
framleiðslan frá árinu á undan en
hveitiuppskeran dróst saman og
á heildina litið dróst kornfram-
leiðslan saman á milli ára.
Þetta er áhyggjuefni, þar sem fyrr-
nefndar þrjár korntegundir fullnægja
tveimur þriðju hlutum af fæðuþörf
okkar. Jafnframt eru þær mikilvægar
í fæðu búfjár og í iðnaði.
Augljós afleiðing þessa er sú að
matvælaöflun jarðarbúa hvílir á sífellt
veikari grunni, en fram til ársins 2050
þarf að auka matvælaframleiðsluna
um 70% til að sjá jarðarbúum fyrir
mat.
Frá því um 1960 hefur hrísgrjóna-
og hveitiframleiðsla þrefaldast í heim-
inum og maísframleiðslan fjórfaldast,
þrátt fyrir að kornakrar hafi aðeins
stækkað um 35%. Á árunum 1980-
2000 jókst kornuppskeran um 3-6%
á ári, þ.e. töluvert hraðar en fólki
fjölgaði.
Um aldamótin 2000 varaði IPFRI,
en það er alþjóðastofnun sem fylgist
með stefnumörkun þjóða heims varð-
andi búvöruframleiðslu, við því að
kornakrar væru farnir að skila minni
uppskeru á hektara. Það hefur síðan
verið reyndin; uppskeran hefur aðeins
aukist um 0,5-2% á ári og í sumum
löndum hefur engin aukning orðið.
Þar með heldur kornuppskeran ekki
í við fólksfjölgunina.
Ástæða er til að minna á að land-
búnaður víða um heim verður sífellt
háðari vökvun, vélanotkun, notkun
tilbúins áburðar og jurtavarnarefna,
m.ö.o. aðföngum hvers konar,
við framleiðsluna. Nefna má að í
Rússlandi dróst hveitiframleiðslan
árið 2010 saman um 40% frá fyrri
ári og á heimsvísu dróst hún þá saman
um 5%. Rússland er fjórða stærsta
hveitiræktarland í heimi og þegar
Rússar ákváðu þá að stöðva allan
hveitiútflutning hafði það strax áhrif
á alþjóðahveitimarkaðinn.
Í löndum við vestanvert Kyrrahaf
dró veðurfyrirbærið El Niño úr hveiti-
uppskerunni, þ.e. í Mið- og Suður-
Ameríku. Í Bandaríkjunum dróst
maísuppskeran aftur saman um 5%
vegna þurrka í landinu austanverðu
en úrkomu í vesturhlutanum.
Samdráttur í kornuppskeru veldur
verðhækkun og vísitala FAO fyrir
kornverð hækkaði úr 100 á árunum
2002-2004 í 185 árið 2010. Um 20%
hækkun á maísverði í Bandaríkjunum
á milli áranna 2007 og 2008 er rakin
til aukinnar spurnar eftir etanóli.
Tímabært er að átta sig á því að
möguleikar til matvælaframleiðslu
á jörðinni aukast ekki lengur. Þessa
möguleika er hins vegar unnt að nýta
á ýmsa vegu. Unnt er að auka upp-
skeru á hektara, vökva meira, nota
meiri áburð o.fl. Það gildir jafnt um
iðnvædd ríki og þróunarlönd en þess
konar aukning á sér einnig takmörk.
Um þessar mundir takmarkast
framleiðslan af aðgangi að ræktun-
arlandi, vatni, áburði og orku. Að
nokkru marki er unnt að ryðja skóga
og breyta þeim í akurlendi, einkum
í Afríku, en aðeins um takmarkaðan
tíma. Við það er einnig tekin vist-
fræðileg áhætta, þ.e. hætta á jarðvegs-
eyðingu eykst við þurrkun votlendis,
sem síðan leiðir til minni uppskeru.
Aðgangur að fersku vatni er einnig
takmarkaður og með langvarandi
vökvun eykst saltmagn í jarðvegi.
Skortur á fosfóri er einnig farinn að
gera vart við sig í heiminum en ekki á
öðrum áburðarefnum úr jörðu.
Köfnunarefni er unnið úr andrúms-
loftinu en að vísu með mikilli notkun
á raforku. Það er hins vegar mikið
áhyggjuefni hversu miklu köfnunar-
efni jarðvegurinn tekur við án þess að
bera skaða af. Þau mörk hafa þegar
náðst í ýmsum iðnríkjum Vesturlanda,
en einnig í mörgum þróunarlöndum,
einkum í Asíu.
Jurtakynbótamenn hafa náð
miklum árangri í ræktun afkastameiri
stofna nytjajurta með því að auka vöxt
kornsins á kostnað blaða, stöngla og
róta. Áður voru aðeins um 20% af
kolvetnum jurtanna í fræinu en hlut-
fallið er nú komið upp í 50%.
Þá hefur með hjálp líftækni tekist
að rækta nytjajurtir sem þola betur
þurra veðráttu sem og saltmengað
vatn, en einnig jurtasjúkdóma og
meindýr. Jafnvel er talað um fjölærar
korntegundir.
Mikilvægasta verkefnið í fæðu-
öflun jarðarbúa er nú hins vegar að
auka uppskeru jurta til matvælaöfl-
unar í þróunarlöndunum.
Þegar horft er yfir allan þennan
stóra málaflokk, þá stendur það upp
úr að kornframleiðsla í heiminum fer
minnkandi á sama tíma og mikið er
í húfi að hún aukist. Það er áhyggju-
efni.
En margir jurtakynbótamenn
beina athyglinni jafnframt að því
að góð umgengni um náttúruna og
auðlindir hennar sé forsenda tilveru
mannsins og búsetu á jörðinni. Það
kallar á aukna áherslu á vistvænar
ræktunaraðferðir.
Landsbygdens Folk, 5. jan. 2012,
U.B. Lindström.
Bændablaðið
Smáauglýsingar 56-30-300
Sturtu vagnar
og stálgrinda-
hús frá
WECKMAN
Einnig þak-
og veggstál.
Stálgrinda hús.
Margar gerðir,
hagstætt verð.
H. Hauksson ehf
Víkurhvarf 5
Sími: 588 1130
Fax: 588 1131
Sturtuvagnar
og flatvagnar