Fréttablaðið - 07.11.2012, Blaðsíða 30

7. NÓVEMBER 2012 MIÐVIKUDAGUR6
FRÉTTASKÝRING
Magnús Þorlákur Lúðvíksson
magnusl@frettabladid.is
Fjörug umræða hefur farið fram
síðustu misseri um framtíðar-
ramma fjármálakerfisins í kjöl-
far áfalla síðustu ára. Í því sam-
hengi hafa margir staðnæmst við
spurninguna um hvort skynsam-
legt sé að skilja að með lögum við-
skiptabanka- og fjárfestingar-
bankastarfsemi.
Almennt virðist mikill stuðning-
ur vera við hugmyndina. Skoðana-
könnun sem Capacent Gallup
gerði á málinu í september leiddi
í ljós að ríflega fjórir af hverjum
fimm svarenda voru fylgjandi að-
skilnaði. Þá er einnig mikill stuðn-
ingur við hugmyndina á Alþingi
en sautján þingmenn úr öllum
flokkum nema Sjálfstæðisflokki
hafa lagt fram þingsályktunar-
tillögu um málið. Þar að auki er
það einn liður í efnahagstillög-
um Sjálfstæðisflokksins sem allir
þingmenn flokksins mæltu fyrir
á síðasta þingi.
ERFITT AÐ FINNA LÍNUNA
Í greinargerð sem fylgir þings-
ályktunartillögunni segir að inn-
lán viðskiptabanka, sem hafa
bakábyrgð frá ríkinu, hafi í að-
draganda bankahrunsins verið
notuð í óarðbærar og glæfra legar
fjárfestingar, meðal annars í fyr-
irtækjum nátengdum viðkomandi
fjármálastofnunum. Vegna þeirr-
ar sérstöku tryggingar sem inn-
lán njóta sé rík ástæða til að að-
skilja hefðbundna bankastarfsemi
frá áhættusækinni fjárfestingar-
starfsemi.
Þetta er kjarninn í þeim rök-
semdum sem færðar hafa verið
fyrir aðskilnaði; að ekki sé boð-
legt að fjármálastofnanir stundi
áhættusama stöðutöku með fjár-
muni sem njóta ábyrgðar skatt-
greiðenda. Á móti er aðskilnað-
ur talinn geta dregið úr stærðar-
hagræði í fjármálakerfinu og þar
með aukið kostnað við fjármála-
lega milligöngu.
Fjallað var um þetta í skýrslu
um framtíðarskipan fjármála-
kerfisins hér á landi sem kom út
á vegum efnahags- og viðskipta-
ráðuneytisins í mars. Þar segir
að ekki leiki vafi á því að óheppi-
leg tengsl milli innlánsstarfsemi
og fjárfestingarstarfsemi hafi átt
snaran þátt í rótum kreppunn-
ar árið 2008. Og enn fremur að
ráða megi bót á vandanum með
lagaákvæðum sem banna rekst-
ur venjulegrar viðskiptabanka-
starfsemi og fjárfestinga fyrir
eigin reikning í sama félagi.
Í skýrslunni er þó einnig bent
á að afar erfitt geti verið að setja
einföld lög um aðskilnað. Í fyrsta
lagi sé erfitt að afmarka með
einföldum hætti muninn á þess-
um tveimur kimum bankastarf-
semi þar sem mörkin milli ólíkra
skuldaskjala séu fljótandi. Auk
þess sé líklegt að með tíð og tíma
finnist leiðir fram hjá þeim skil-
greiningum sem lagðar yrðu til
grundvallar í slíkum lögum.
Þá er einnig bent á í skýrslunni
að það voru ekki einungis alhliða
bankar sem komu við sögu í að-
draganda alþjóðlegu fjármála-
kreppunnar heldur einnig hrein-
ir viðskiptabankar og sparisjóðir.
Þá geti tveir ólíkir bankar, annar
fjárfestingarbanki og hinn við-
skiptabanki, hafið samstarf sem
sé alveg jafn óæskilegt og sama
starfsemi innan sama bankans.
Af þessum ástæðum meðal ann-
ars taldi sérfræðinganefndin sem
vann skýrsluna ótímabært að taka
ákvarðanir um róttækar breyting-
ar á skipulagi banka hér á landi.
Nær væri að fylgjast með þróun
mála á alþjóðavettvangi.
Í svipaðan streng hefur Fjár-
málaeftirlitið (FME) og þá hefur
Arion banki hefur gengið enn
lengra en greiningardeild bank-
ans mælir gegn aðskilnaði í
skýrslu sem kom út á vegum
bankans í apríl.
Í skýrslunni segir meðal ann-
ars að aðskilnaður myndi leiða til
hærri fjármagnskostnaðar hér á
landi og lægri ávöxtunar fjár-
magnseigenda. Þá gætu einstakir
bankar orðið viðkvæmari en ella
vegna tapaðrar áhættudreifing-
ar þótt líkurnar á því að þrot eins
hefði áhrif á aðra myndu minnka.
Er það niðurstaða greiningar-
deildar Arion banka að aðskiln-
aður skili ekki tilætluðum árangri
auk þess sem hann feli í sér um-
talsverðan kostnað fyrir lántak-
endur og fjármagnseigendur. Sé
vilji til þess að gera bankastarf-
semi öruggari sé skynsamlegra
að hækka kröfur um eigið fé fjár-
málastofnana og setja reglur um
hámarksvogun, svo eitthvað sé
nefnt.
FRJÓ UMRÆÐA Á ALÞJÓÐAVÍSU
Umræðan um mögulegan að-
skilnað viðskipta- og fjárfest-
ingarbanka hefur verið áberandi
víðar en á Íslandi.
Í Bretlandi var fyrir um ári
gefin út skýrsla um framtíð
bankastarfsemi þar í landi sem
unnin var af nefnd undir forystu
John Vickers, fyrrum forstjóra
breska samkeppniseftirlitsins. Í
skýrslunni er mælt með því að
fjármálastofnunum verði áfram
heimilt að sinna bæði viðskipta-
banka- og fjárfestingarbanka-
starfsemi en þó aðeins með því
skilyrði að viðskiptabankastarf-
semin verði stunduð í sjálfstæðu
dótturfélagi sem lúti sérkröfum
um eiginfjárhlutfall. Því má segja
að Vickers-nefndin mæli með eins
konar aðskilnaði innan banka.
Nýverið kynnti nefnd á vegum
Evrópusambandsins (ESB) til-
lögur um framtíð bankamála í
Evrópu. Erkki Liikanen, finnski
seðlabankastjórinn, veitti nefnd-
inni forstöðu en hún komst að
svipaðri niðurstöðu og Vickers-
nefndin. Liikanen-nefndin mælir
sem sagt með því að áhættusöm
fjárfestingarbankastarfsemi,
svo sem eigin viðskipti, eigi sér
stað innan sérstaks félags innan
bankasamsteypu. Í Bandaríkjun-
um voru á árunum 1933 til 1999
í gildi svokölluð Glass-Steagall
lög sem tryggðu aðskilnað við-
skipta- og fjárfestingarbanka.
Á síðari hluta 20. aldarinnar
minnkuðu áhrif laganna nokk-
uð þar sem heimildir þeirra voru
smám saman túlkaðar rúmar en
þau voru svo endanlega felld úr
gildi 1999.Árið 2010 var svo ný
fjármálaeftirlitslöggjöf svo lög-
fest þar í landi sem tryggir ekki
aðskilnað en takmarkar þó veru-
lega heimildir innlánsstofnana til
stöðutöku.
Aðskilnaður banka vinsæll en flókinn
Fyrir Alþingi liggur þingsályktunartillaga um aðskilnað fjárfestingar- og viðskiptabankastarfsemi. Erfitt gæti
hins vegar reynst að setja einföld og áhrifarík lög um slíkan aðskilnað. Skiptar skoðanir í bankakerfinu.
„Mér hefur fundist umræðan um
þetta mál á Íslandi vera á villigötum.
Menn hafa forðast eins og heitan
eldinn að skilgreina hvað fjárfest-
ingarbankastarfsemi er og gleymt
því að undir henni geta rúmast mörg
ólík hlutverk,“ segir Höskuldur H.
Ólafsson, forstjóri Arion banka, og
heldur áfram: „Í grunninn má segja
að fjárfestingarbankastarfsemi sé
einfaldlega að aðstoða fyrirtæki,
sveitarfélög og stjórnvöld við útgáfu
verðbréfa og hafa milligöngu um
miðlun þeirra til fjárfesta. Ég get ekki
séð að það sé aðkallandi að aðskilja
þetta frá annarri bankastarfsemi.“
Höskuldur segir að í umræðu
hér hafi menn gjarnan sleppt því
að aðgreina það sem kalla má fjár-
festingar eða fjárfestingarstarfsemi,
stöðutöku á
eigin reikning,
og annars konar
fjármálalega
milligöngu sem
fjárfestingar-
bankar stunda.
„Í sjálfu sér hefur
maður ekkert við
það að athuga
að fjárfestingar-
starfsemi verði
settar einhverjar skorður eins og
reyndar er búið að gera að ákveðnu
marki. En mér finnst mikilvægt atriði
að menn byrji á byrjuninni og skil-
greini þá tilteknu þætti í fjárfestingar-
bankastarfsemi sem talið er æskilegt
að skilja frá annarri bankastarfsemi.
Þessar aðgerðir erlendis, til dæmis
í Bandaríkjunum, hafa enda miðað
að því og þar er hvergi verið að tala
um algjöran aðskilnað. Hér á Íslandi
virðast sumir hins vegar vilja ganga
lengra og hafa frumkvæði að ein-
hverjum stórkostlegum umbótum á
fjármálakerfi heimsins. Ég hélt að við
værum komin yfir það að ætla okkur
slíkt hlutverk.“
Loks segir Höskuldur ástæðu
myndunar alhliða bankar þá að ábati
sé fólginn í því að samnýta innviði
þeirrar ólíku starfsemi sem bankar
standi fyrir. Það auki hagkvæmni og
þjónustuframboð sem sé til hags-
bóta fyrir viðskiptavini. „Í þessari
umræðu er enginn að tala um
hagsmuni viðskiptavinanna. Ef að til
kemur þá verður þjónustan einfald-
lega fábrotnari og samkeppni minni.“
HVERGI ANNARS STAÐAR TALAÐ UM ALGJÖRAN AÐSKILNAÐ
HÖSKULDUR H.
ÓLAFSSON
Attentus - mannauður og ráðgjöf stendur fyrir ráðstefnu
fimmtudaginn 8. nóvember kl. 8.30 - 10.30 í Turninum,
Kópavogi.
Frummælandi er Paul Kearns höfundur bókarinnar
HR Strategy - Creating business strategy with human capital.
Aðrir fyrirlesarar: Katrín Pétursdóttir, forstjóri Lýsis, og
Ragnar Þór Jónsson, forstjóri Öryggismiðstöðvarinnar.
Ráðstefnustjóri er Hulda Bjarnadóttir, framkvæmdastjóri FKA.
Skráning og frekari upplýsingar á Attentus.is
Yfir hverju eru stjórnendur andvaka?
Hvernig geta stjórnendur aukið rekstrarárangur með
stefnumiðaðri mannauðsstjórnun?
ALHLIÐA BANKAR Á ÍSLANDI Verði þingsályktunartillaga um aðskilnað viðskipta- og fjárfestingarbankastarfsemi samþykkt verður
nauðsynlegt að skipta upp stóru viðskiptabönkunum þremur í tvær einingar hver. FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM
„Í raun má segja að þangað til mjög
nýlega hafi verið aðskilnaður milli
viðskiptabanka og fjárfestingarbanka
á Íslandi. Það var ekki fyrr en Ísland
gerðist aðili að Evrópska efnahags-
svæðinu og ríkið seldi hluti sína í
Fjárfestingarbanka atvinnulífsins og
síðar í Landsbankanum og Búnaðar-
bankanum sem alhliða bankar urðu
til hér á landi. Í kjölfarið stækkaði
bankakerfið margfalt á fimm árum
og það sem gerist raunverulega
er að sjónarmið og hagsmunir
fjárfestingarbankans taka yfir við-
skiptabankann. Til þess að búa til
tekjur er allur efnahagurinn lagður
að veði og innlán almennings og
lánsfé, sem hvoru tveggja er aflað
á forsendu ríkis ryggingar, notuð til
veðmála,“ segir Pétur Einarsson,
forstjóri Straums fjárfestingarbanka,
og heldur áfram:
„Þannig að
þjónustan verður
verðbréfamiðlun
sem þrífst á
því að gíra upp
verðbréfin og
lána fyrir þeim,
eigin viðskipti
sem þrífast á því
að halda uppi
gengi bréfanna með eigin kaupum
og fyrirtækjaráðgjöf sem þrífst á því
að búa til tekjur og samninga sem
bankinn lánar fyrir. Þetta er reynslan;
fjárfestingarbankinn notar viðskipta-
bankann til að búa til óeðlilegan
hagnað sem byggir á mjög mikilli og
vaxandi áhættu. Þetta þarf að koma
í veg fyrir.“
Pétur segir að Íslendingar eigi að
drífa í aðskilnaði nú þegar banka-
kerfið er tiltölulega lítið. „Þetta er
nefnilega svo einfalt núna og hefði
kannski ekki svo mikil áhrif fyrst
um sinn. Upp á framtíðina að gera
þurfum við hins vegar að gera þetta
svo að við lærum eitthvað af þessu
hruni í stað þess að benda bara á þá
sem voru þátttakendur.“
Að lokum segir Pétur ekki
standast að kostnaður í banka-
kerfinu aukist verði aðskilnaður að
veruleika. „Við sjáum að Straumur
kemur inn sem nýr fjárfestingarbanki
fyrir ári síðan án þess að hafa neina
samlegð með viðskiptabanka. Samt
sem áður erum við samkeppnishæf
í verði að öllu leyti og höfum náð
okkar markmiði um að vera með
15 til 20% af markaðnum auk þess
sem við erum að skila hagnaði.“
TÆKIFÆRIÐ TIL AÐSKILNAÐAR ER NÚNA
PÉTUR EINARSSON