Dagfari - 01.12.1961, Qupperneq 4

Hafnarstræti 21
Sími 10-9-8-7
SEtMDUIVS
UJU
ALL/UM
HEIIU:
Islenzkar jólagjafir
GÆRUR
ULLARVÖRUR
KERAMIK
SILFURV ÖRUR
LOÐHOFUR
Islenzkar vörur
SEIMDUIVS
UIU
ALLAIM
HEIIU:
Simi 10-9-8-7
Hafnarstræti 21
Hjörtur Eldjárn Þórarinsson:
ÞRIÐJA AFLIÐ
Fyrir skemmstu var ég aö
blaða í gamalli „Vöku“ í'rá 1929.
Þar rakst ég á erindi, sem Ágúst
H. Bjamason hafði haldið í
Reykjavik í tilefni 10 ára afmæl-
is íullveldisins 1. des. 1928. í
lok erindisins ber hann fram
nokkrar árnaðaróskir landi og
þjóð til handa: öfluga eigin
landhelgisgæzlu, fullkomnar al-
mannatryggingar, almenna raf-
væðingu, landsútvarp o.s.frv. Að
lokum óskar hann þess, að sem
ílestir Islendingar gengju í einn
allsherjarflokk, sem hvorki
kenndi sig við framsókn né íhald
heldur viðreisn lands og þjóðar
„svo að Island verði í sannleika
frjálst og fjárhagslega sjálf-
stætt ríki“.
Og hann biður að þjóðin megi
halda upp á 700 ára afmæli
sjálfstæðisafsalsins og 300 ára
afmæli Kópavogssvardaganna í
slíku riki. Ég gat ekki varizt
brosi, þegar ég las þessa ágætu
grein því að ílestar hafa óskirn-
ar rætzt og nú síðast einnig
viðreisnin á sinn sérstæða hátt.
En því sárara er til þess að
hugsa, hve óbjörgulega lítur út
með hina siðustu og mestu ósk-
ina þ.e. um frjálst og fjárhags-
lega sjálfstætt ríki 1962. Því
hver getur í sannleika sagt að
þaö ríki sé frjálst, sem heldur
dauðahaldi í erlendan her sér til
verndar eða fjárhagslega sjálf-
stætt, sem þiggur árlega stórfé
að láni og að gjöf írá útlend-
ingum? Eða hvernig er komið
menningarlegu sjálfstæði þess
ríkis, sem, þótt það hafi ríkis-
útvarp, veitir erlendri herstjórn
einkaleyfi til að senda sjónvarps-
dagskrá á sínu máli inn á heim-
ili meirihluta þjóðarinnar?
Mikið vatn er til sævar runn-
ið síðan 1928 og ekki allt tært
bergvatn. Gruggað leir og litað
blóði hefur það runnið í ald-
anna skaut. Það er ekki von að
Ágúst H. Bjarnason og aðra
hans samtíðarmenn óraði fyrir
því, sem nú er orðið, að ekki
einasta okkar litla ríki verst í
vök með sjáifstæði sitt, heldur
grúiir ógn tortímingar yfir öllum
rikjum og mannkyni. En það er
staðreynd, sem híýtur að vera
ofarlega í huga okkar allra í
kringum þessa íullveldishátið.
Fyrir skemmstu byrjuðu Rúss-
ar aftur að sprengja atómbomb-
urnar sínar til að prófa sig á-
íram, hvernig þær megi þénan-
legast nota til að drepa með
aðra menn og e.t.v. verja með
sjálfa sig og hafi þeir skarpa
skömm fyrir tiltækið.
Hvernig eigum við nú að bregð-
ast við slíkum atburðum ó-
breyttir menn úti á íslandi. Því
er ekki auðsvarað og von það
vefjist fyrir ýmsum. Til eru
þeir þó, sem ekki eru í vafa
um hvernig við skuli brugðizt.
Það eru mennirnir, sem trúa á
valdið og vígbúnaðinn. Nató-
mennirnir íslenzku. Þar barst
sá hvalreki á þeirra fjörur, sem
á öldungis ekki að láta úr
greipum ganga og rotna niður
í sandinn. Nú fengu þeir hið
gullna tækifæri til að vinna aft-
ur til handa sinni stefnu, valda-
stefnunni, eitthvað af því landi,
sem heilbrigð skynsemi og friðar-
vilji hafa frá þeim unnið á síð-
ustu missirum.
Undaníarnar vikur hafa þessir
menn farið hamförum í ræðu
og riti til að bergmála og út-
breiða fagnaðarboðskap Atlanz-
hafsbandalagsins, en hann er í
stuttu máli þessi: Nú er að
fylkja liði, bræður og systur, nú
má ekki láta bilbug á sér finna.
Nú er að efla vígbúnaðinn til
varnar og sóknar, stórkostlegri
herstöðvar, meiri vopn, fleiri
og stærri sprengjur og sýnum
Rússunum að við munum hætta
á stríð heldur en að hvika um
þumlung frá stefnu okkar og
stöðu. Nú á sem sagt með hams-
lausum áróðri að hertaka hugina
og rígbinda við bandalagið svo
aldrei bili. En eru þetta við-
brögð skynsamra og frjálst
hugsandi manna? Rússar hafa
framið svívirðilegan verknað,
víst er það, en eigum við þar
fyrir að hlaupa eins og hræddir
kjúklingar upp í fangið á þeim,
sem engu eru betri, eða hverjir
voru það, sem fyrstir smíðuðu
sér atómsprengjur og einir allra
þjóða hafa enn kastað þeim á
lifandi fólk?
Það er næsta vandalítið að
segja ljótt um valdamenn Rússa,
lífs og liðna, á’n þess að Ijúga,
en hvað má ekki segja um koll-
ega þeirra í bandalaginu okkar,
í Tyrklandi, i Portúgal, í Frakk-
landi, já eða í Þýzkalandi? Á
þeim grundvelli getum við ekki
kosið okkur stöðu, því ávirðing-
arnar eru næsta líkar í hvoru-
tveggja liði. Hinsvegar eykst
spennan í heiminum jafnt og þétt
og vígvélarnar hrannast upp á
báða bóga, hernaðarbandalögin
sjá fyrir því, svo að öllum kem-
ur saman um að ástandið sé
hættulegra í dag en nokkru sinni
fyrr. Slíkur er árangur vígbún-
aðar- og valdastefnu. .Og hví
skyldi hann vera nokkur annar?
Getur hann orðið nokkur annar
eðli sínu samkvæmt?
Því riður nú á að skynsamari
og frjást hugsandi menn um
heim allan þar á meðal hér á
íslandi, varðveiti skynsemi sína,
en láti ekki æra sig til að ganga
á hönd öðru hvoru atómtröll-
inu, sem nú steyta sprengjurnar
hvort framan í annað í blindu
ofstæki og gagnkvæmum ótta.
Nú ríður á, að allir, sem ekki
eru þegar ofurseldir tröllunum,
fylki sér í sveit þeirra, sem
reyna að ganga á milli og koma
vitinu fyrir mennina, sem sitja
á atomsprengjunum.
Það er þriðja aflið svokall- 1
aða, sem friðarvonir heimsins
eru nú bundnar við. Það afl er
ekki nógu sterkt í dag til að i
skakka leikinn, en það er í ör-
uggum vexti og lætur æ meira
til sín taka. Þar og hvergi ann-
arsstaðar samir að við tökum
okkur stöðu sem viti gæddir
menn og óvopnuð þjóð.
Það var hörmulegt ólán, að
Norðurlönd skyldu láta lokka sig
inn í Atlanzhafsbandalagið og
fórna með því aðstöðu sinni til
að vinna fyrir heimsfriðinn.
Síðan hafa þau, að Svíþjóð und- ,
anskilinni, verið honum álíka
gagnlegur bandamaður eins og sá
maður sem situr f dýflissu
fjötraður á höndum og fótum.
Fjötrar okkar fslendinga eru
gerðir úr gulli að öðrum þræði
og munu reynast sterkir. Eigi að
síður verðum við að losa okk-
ur úr þeim með einhverju móti,
ef við eigum að búa sem frjáls
þjóð í landinu og gerast fullgild-
ir liðsmenn í hersveitum heims-
friðarins. Og þó að við náum
ekki því marki árið 1962 hlýtur
baráttan að halda áfram meðan
vonin lifir. Fullveldisdagurinn
og þær minningar, sem við hann
eru tengdar mega vera okkur
hersetuandstæðingum hvatning
til að sofna ekki á verðinum, því
hvað sem ofan á verður strið eða
friður mun holiast að vaka.
Tjörn 19. nóv. 1961.
Hjörtur Eldjárn Þórarinsson.