Dagfari - 01.12.1961, Blaðsíða 12

Fimmti áratugur 20. aldar hófst með styrjöld. 1 fimm ár
var barizt af grimmd, og nazisminn var að velli lagður. Þá
hófst kalda stríðið milli austurs og vesturs. Hlutleysi var
talið úrelt, og þjóðirnar tóku að skifta sér í tvær andstæðar
fylkingar, Austurblökk og Vesturblökk.
Á sjötta áratugnum hófst uppgangur hlutleysisstefn-
unnar. Áhrif hlutleysra ríkja fóru ört vaxandi og fjöldi
þeirra tvöfaldaðist. Nú er svo komið, að vilji hlutlausra
ríkja er þriðja sterkasta aflið í heiminum.
GETUR ÍSLAND ORDID
HLUTLAUST?
Ef ísland lýsti yfir hlutleysl
sínu í hernaðarátökum, er þá
sennilegt að hlutleysi þess yrði
virt? Skynsamlegt svar fæst
ekki við þessari spurningu án
þess að leitazt sé við að svara
henni í tveim áföngum: hlutleysi
fslands á friðartímum og í stríði.
Á friðartímum væri eina hætt-
an sú, að landið yrði hertekið og
þjóðin kúguð af einhverju stór-
veldanna. Yrðu Vesturveldin til
þess er þess að vænta, að á-
standið yrði ekki miklu verra en
það er.
Á hinn bóginn ef Sovétríkin
reyndu að hertaka landið, þá er
víst að þau gætu aldrei haldið
landinu nema fáa daga vegna
HLUTLEYSI
SKOÐANALEYSI
Stundum gætir þess misskiln-
ings hér á landi, að mcð hlut-
leysi afsali þjóðin sér rétti til
að hafa skoðanir á aiþjóðamál-
um, og geti hún því ekki tekið
afstöðu með eða móti í deilu-
málum stórvelda. — Hlutleysi fs-
lands táknar aðeins HLUTLEYSI
í HERNAÐI, en eftir scm áður
getur þjóðin haft samúð mcð mál-
stað annars hvors aðiljans og
starfað í þeim anda á vettvangi
Sameinuðu þjóðanna.
Hlutleysi er hliðstætt hugtak-
inu SJÁLFSTÆÐI. Það cr stefnu-
yfirlýsing, sem styðst oft við við-
urkenningu eða ábyrgð annarra
þjóða. Engri þjóð hlotnast full-
komið öryggi enda þótt hún lýsi
yfir sjálfstæði sínu eða hlutleysi
og fái það viðurkennt. En jafn
fráleitt er að berjast gegn hlut-
leysisstefnu á þeim forsendum,
að óvinaþjóð kunni að brjóta
það. Eða hvaða þjóð afsalar sér
sjálfstæði af ótta við að vera
rænd því?
stöðu þess i heiminum. Flutn-
ingar á sjó og í lofti yrðu hindr-
aðir af Bandaríkjamönnum og
Rússar hraktir héðan eftir fáa
daga. Má því telja ósennilegt að
Rússar legðu út í slikt ævintýri.
Þess er einnig að gæta, að ís-
lendingar ættu auðvelt með að
fá stórþjóðirnar til að viður-
kenna hlutleysi sitt. Hlutleysis-
brot á friðartímum af hálfu
Rússa (tilefnislaust og án und-
'angenginna samninga) gæti mjög
hæglega leitt til heimsstyrjaldar
og er því harla ólíklegt að nokk-
ur þjóð sæi sér hag í að kaupa
ísland svo dýru verði.
Á stríðstímum gilda nokkuð
önnur lögmál, enda er hlutleysi
þá einskis virt. I styrjöld er
kjarni málsins sá: hvaða hag
hefur árásarríki af því að her-
nema smáríki. Sem sagt. Mundi
nokkurt stórveldi sjá sér hag í eft-
ir að atómstyrjöld hefði brotizt út,
að hernema land án allra her-
fcækistöðva, hlutlaust kotríki
norður í höfum?
Það ætti öllum að vera Ijóst,
að í upphafi kjarnorkustyrjald-
ar, ef til hennar kemur, mun
hvert stórveldi einbeita sér að
því að sprengja og eyðileggja
mikilvægustu stöðvar óvinar
síns. Þau munu skióta eld.flaug-
um og varpa vetnissprengjum á
herstöðvar, samgöngumiðstöðvar,
kjarnorkuver, vopnabúr, stórborg-
ir og iðjuver. Á örskömmum tíma,
kannski nokkrum dögum, hafa
lönd styrjaldaraðila verið lögð
í eyði. Hvaða heilvita manni,
getur dottið í hug að nokkuð
stórveldi sjái sér hag í að senda
innrásarher til fslands, þegar
hér er komið (NB: ef hér eru
en^ar herbækiátöðviari) ? ,Hvað
ætti sá herafli að gera hér?
Bíða eftir því að verða sprengd-
ur í loft upp með vetnis-
sprengju? Það tekur mánuði og
ár að reisa herstöð sem að
Framh. á næstu síðu.
VALDAHLUTFÖLL
í samtökum S.Þ. eru nú 103
riki en voru 65 fyrir einum ára-
tug. Á þessum tiu árum liefur
valdaaðstaða Vestur- og Austur-
veldanna lítið breytzt. Vestur-
blökkin á 40 fulltriVa og Austur-
blökkin 10. Hlutlaus ríki eru 34
og hefur fjölgað um átján á ára-
tug. (Nítján ríki verða hvergi
flokkuð með neinni vissu.) Ef lit-
ið er á dæmið frá annarri hlið og
íbúar jarðarinnar eru flokkaðir
með hliðsjón af stjórnendum og
afstöðu þeirra til hernaðarátaka,
kernur í ljós, «ð öflin .þrjú, aust-
ur, vestur og hlutlaus ríki eru
furðujöfn að styrkleika og ráða
yfir ekki ósvipuðum fjölda (sjá
mynd).
Áhrif flokka er styðja hlut-
leysisstefnu fara viða mjög vax-
andi, sérstaklega í Afriku og S.-
Ameríku, og má t. d. í raun og
veru telja Brasilíu lilutlaust ríki,
þótt ekki sé það gert hér. Flest
bendir því til, að þess sé stutt
•að bíða, að lilutleysisstefnan
verði sterkasta aflið á alþjóða-
vettvangi.
ÁHRIF
HLUTLAUSU RÍKJANNA
Fyrst á árunum eftir 1950 gætti
hlutleysisstefnunnar litt. Þá var
framkvæmdastjóri S.Þ. frá Nató-
landi (Noregi), og hermenn, sem
börðust á vegum samtakanna i
Kóreu voru flestir bandarískir.
Nú er ástandið gjörbreytt. Fram.
kvæmdastjóri S.Þ. er ávallt val-
inn frá hlutlausu landi eins og
raunar aðrir mikilvægir starfs-
menn S.Þ., og sama máli gegnir
um nær alla hermenn i gæzluliði
S.Þ., sem starfa víða um heim
t. d. Kongó, Suez o. v.). í samn-
inganefndum við lausn alþjóða-
mála eru oddamenn yfirleitt vald-
ir frá hlutlausu landi og loks má
nefna þingforseta á allsherjar-
þinginu.
Hlutlausu þjóðirnar ráða yfir-
leitt úrslitum mála á þingi Sam-
einuðu þjóðanna. Þær hafa þar
þriðjung atkvæða, og Vestur- eða
Austurveldin geta enga mikil-
væga ályktun fengið samþykkta
án fylgis þeirra. Afleiðing þessa
er sú, að stórveldin hafa neyðzt
til að taka æ meira tillit til vilja
hlutlausu ríkjanna, og kapp-
hlaupið uin liylli þeirra er orðinn
snarasti þátturinn í alþjóða-
stjórnmálum í dag. — Þótt áhrif
þcirra félaga, Krústsjoffs og
Kennedys séu mikil, þá er ekki
siður hlustað með athygli um
allan heim, er Nehru, forsætis-
ráðherra Indlands stígur í ræðu-
stól.
STEFNA SAMTAKANNA
Meðal hernámsandstæðinga eru uppi misjafnar
skoðanir á afstöðu okkar til Atlantshafsbandalagsins.
Sumir telja, að Islendingum bcri að segja sig þegar úr
bandalaginu, enda hafi samningurinn verið rofinn í
landhelgisdeilunni við Breta. Aðrir telja, að okkur beri
að standa við gerða samninga og séum við þvi skuld-
bundnir að vera áfram í bandalaginu til ársins 1969,
er samningurinn fellur úr gildi. Báðum þessum skoð-
unum er gert jafnhátt undir höfði í Samtökum her-
námsandstæðinga, enda í réttu samræmi við þá stefnu-
skrá, sem samþykkt var á Þingvallafundi 1960. I Sam-
tökum hernámsandstæðinga starfa |>ví saman allir
þeir er telja, að hafa beri hlutleysi Islands að stefnu-
marki í framtíðinni.
12
DAGFARI