Verktækni - 01.02.2012, Blaðsíða 11

VERKTÆKNI / 11
1 Orkustefna fyrir Ísland: http://www.idnadarraduneyti.is/
media/frettir2/Orkustefna-fyrir-Island.pdf
2 Directive 2010/31/EU: http://ec.europa.eu/energy/efficiency/
buildings/buildings_en.htm
3 Heimild:Sören Aggerholm, SBi, 2011
4 Heimild:European Commission , 2008
5 LCC – beregninger: http://www.lcprofit.com/aboutLCC_
no.asp
til þess að endurnota vatn til kælingar og
gera ráð fyrir mælum og/eða hússtjórnar-
kerfum til að fylgjast með notkun vatns og
orku. Markmiðin með vistvænni hönnun er
ekki aðeins að hvetja til hagkvæmari rekst-
ur bygginga allan líftímann heldur einnig
að hvetja til betri umhverfisstjórnunar
á verktíma og eyðingar í lok líftímans
þ.e. „frá vöggu til grafar“. Einnig er lögð
áhersla á þætti sem stuðla að heilsusam-
legra umhverfi fyrir notendur. En allt þarf
þetta að vera innan eðlilegra hagkvæmis og
arðsemismarka, fjárfestingin þarf að vera
skynsamleg. Vistvænar aðgerðir og hönnun
sem eru arðbærar í nágrannalöndum okkar
þurfa alls ekki að skila sama arði hér á
landi þó grunnmarkmiðið sé það sama eða
að lágmarka kolefnismengun í andrúms-
loftinu og auka almenn gæði bygginga.
Það þarf því að nota viðurkennda
aðferðafræði til að finna út hvernig það
kemur út fyrir íslenskar byggingar að inn-
leiða þessar vistvænu áherslur og áhrif
þeirra á orkunotkun með greiningu á líf-
tímakostnaði(LCC). Aðferðarfæðin felst
m.a. í að meta fjarhagsleg atriði með því að
skoða jafngildiskostnað yfir heildarlíftíma
bygginga, með núvirðisgreiningu og reikni-
vöxtum. Margar þjóðir eins og Norðmenn
hafa tekið upp staðal um líftímakostnað
bygginga; „NS 3454 Livssykluskostnader
for byggverk - Prinsipper og struktur“5 .
Þó svo að við búum við ódýra orku m.v.
nágrannaþjóðir okkar þá er full ástæða til
að fara vel með. Það er þjóðfélagslega hag-
kvæmt að ala með sér vistvænar áherslur,
sjálfbæra þróun og stuðla að góðri orku-
nýtingu, enda eru orkuauðlindir okkar ekki
óþrjótandi og rétt að hugsa til komandi
kynslóða.
Jón Sigurðsson, byggingartæknifræðingur og meðlimur í
Vistbyggðarráði.

Waste
Waste
Use
Price
Price
UseC
os
t
Standard
product
Green
product
Mynd 2: Samanburður á hefðbundinni og
vistvænni byggingu 4
Rafeindateikningar með Altium
Nýlega gafst mér tækifæri á að kynn-
ast teikniforritinu Altium. Fram að þeim
tíma hafði ég lítið heyrt um það. Mér
leist strax vel á þetta nýja verkfæri og
langar að segja örlítið frá því.
Í gegnum tíðina hef ég notast við ýmis
forrit til að teikna bæði rásateikningar
(schematics) og prentrásateikningar (PCB/
Layout). Í upphafi keyrðu þau á DOS stýri-
kerfi, en jafnvel löngu eftir að Windows var
orðið algengara sáust greinileg DOS ein-
kenni á forritunum (t.d. ekki almennilegur
stuðningur við klippa-og-líma).
Lengst af hef ég notað OrCAD í ýmsum
útgáfum og líkað það mjög vel, en einnig
hef ég notað Eagle og Protel (sem reyndar
er fyrirrennari Altium).
Sum þessara forrita eru ókeypis (t.d.
minni útgáfa af Eagle, FreePCB og
ExpressPCB) eða opinn hugbúnaður (t.d.
gEDA) og margir velja þennan kost, sér-
staklega fyrir minni verkefni eða til að
spara peninga. Hins vegar kosta bestu for-
ritin í þessum flokki oft umtalsverða upp-
hæð. Altium er í þeim flokki.
Þegar kostnaður er metinn ber að hafa
í huga þann tíma sem tekur að læra á for-
ritið. Það getur falist kostnaður í að sitja of
lengi yfir vandamálum í illa hönnuðum og
skjöluðum hugbúnaði. Eins getur maður
eytt nokkrum tíma í að setja sig inn í ódýrt
forrit til þess eins að komast að því að ekki
er hægt að gera það sem maður vildi. Fyrir
minni fyrirtæki, sem ekki eru að vinna
með forritin alla daga, skiptir máli að ekki
þurfi að eyða of miklum tíma í upprifjun
fyrir hvert verkefni. Því getur hugbúnaður
sem kostar meira í innkaupum í raun verið
ódýrari kostur til lengri tíma.
Þegar prentrás er hönnuð þarf að halda
rásateikningu og prentrásateikningu sam-
hæfðum. Dæmigert ferli er þannig að lokið
er við að teikna rásateikningu, þar með
talið að skilgreina hús fyrir alla íhluti. Þá er
þessum upplýsingum hlaðið inn í prent-
rásarhlutann og prentið lagt út (kopar-
leiðslur skilgreindar). Þegar útlagning er
langt komin kemur stundum upp sú staða
að hentugra væri að breyta einhverju og þá
þarf að koma þessum upplýsingum aftur
inn í rásateikningarhlutann. Þótt þetta
hljómi ekki sem flókinn hlutur hefur þetta
oft verið til vandræða í gengum árin.
Eftir nýlega breytingu á OrCAD komst ég
varla af stað aftur, það var svo mikið sem
hafði breyst. Mér gekk ekki vel að finna
lausn í handbókunum eða á Netinu.
Á sama tíma kynntist ég Altium. Fyrsta
aðkoma var þægileg, hlutirnir virkuðu
eins og maður bjóst við. Stuðningsefnið
á netinu er líka mjög gott, m.a. mikið af
myndböndum og bloggi (fyrirspurnir og
svör). Handbækur eru því næstum óþarfar.
Auðvelt er að færa upplýsingar á milli
prentrásateikningar og rásateikningar.
Í Altium er hægt að teikna rafrásina
(mynd 1), skilgreina raf- og útlitseinkenni
íhluta, herma rásina (m.a. FPGA), færa yfir
í prentrásarhluta, leggja út prent sjálfvirkt
(autorouter) og sjá niðurstöðuna í þrívídd
(mynd 2). Forritið hefur innbyggða útgáfu-
stjórnun og tengimöguleika við íhlutabirgja.
Altium er hlutbundið í hugsun. Texti
getur verið af ýmsum gerðum. Hægt er að
velja allan texta af ákveðinni gerð og breyta
honum í einni skipun. Það er þannig lítið
mál að breyta leturstærð á öllum íhluta-
númerum eða silkscreen-texta.
Hægt er að bæta við nýjum upplýsingum
fyrir hvern íhlut, t.d. birgja og birgjanúmer.
Sumir hlutir sem mér tókst ekki að gera
áður, ganga vel í Altium. T.d. er kostur að
hafa ávöl göt í prenti fyrir sum tengi. Áður
þurfti að leysa þessi mál sem gat (útlína) á
aðalplötunni en í Altium er gatið partur af
þeim íhlut sem það á við.
Hægt er að skilgreina þrívíddarútlit
íhluta. Einfalt er að búa til umritaðan kassa
íhlutar og lýsa þannig rúmtöku hans.
Eins er hægt að taka inn flóknari form frá
öðrum teikniforritum sem lýsa íhlutnum
nákvæmar. Þegar búið er að leggja prentið
út er hægt að skoða það í heild sinni í
þrívídd. Enn frekar er hægt að breyta
hönnuninni í þrívídd. Þetta getur komið sér
vel þegar íhlutir eru á báðum hliðum. Sem
dæmi sést vel þegar silkscreen-texti fer
yfir lóðeyjar, en það getur spillt fyrir þegar
lóða á íhlut í. Með þrívíddarmöguleikanum
er hægt að kanna hvort ásett prentplatan
passi í hús áður en hún er framleidd, t.d.
í gegnum STEP skrár. Altium er líka með
skemmtilega valmöguleika til að fela prent
lög þegar unnið er í margra laga prenti í
tvívídd.