Bændablaðið - 17.10.2013, Síða 35

35Bændablaðið | Fimmtudagur 17. október 2013
verktaka, sem er afar óvenjulegt
meðal kúabænda í norðurhluta
Evrópu.
Dairy Campus
Næsta heimsókn var til tilraunabúsins
Dairy Campus í Leeuwarden en búið
er í allra fremstu röð í Evrópu á sviði
rannsókna í nautgriparækt. Í dag
samanstendur búið í raun af tveimur
kúabúum með mjaltaþjónum en fram
undan er að byggja nýja tilraunastöð
þar sem allar 650 kýrnar verða í
einu fjósi. Athygli vekur að hið nýja
fjós verður ekki með mjaltaþjónum
heldur mjaltahringekju frá GEA.
Vísindamenn Dairy Campus hafa á
undan förnum árum einbeitt sér að
öllum þáttum mjólkur framleiðslunnar
allt frá mengunarvörnum upp í
aðbúnað, uppeldi smákálfa og fóðrun
svo eitthvað sé nefnt.
Rækta þörunga
Eftir staðgóða kynningu á starf-
seminni var svo boðið upp á
skoðunar ferð þar sem sjá mátti ótal
gripi í mismunandi tilraunum, bæði
smákálfa, geldneyti og mjólkurkýr.
Mesta athygli vakti þó tilraun sem var
utan dyra en þar var verið að rækta
þörunga í plastpokum! Tilraunin
gengur út á að framleiða prótein með
hag kvæmum hætti en búnaðurinn
virkaði afar einfaldur og áhugaverður
fyrir Íslendinga. Eftir skemmtilega
heim sókn til Dairy Campus var svo
haldið til Amsterdam, hvar áð var í
sólarhring.
Með fjóra mjaltaþjóna
Eftir góðan frídag í Amsterdam var á
ný komið að faglegum heimsóknum
og var fyrsta heimsóknin á kúabú
í eigu van Dorp-fjölskyldunnar í
nágrenni þorpsins Hazerswoude-
Dorp. Þar stendur glæsilegt fjós
sem byggt var árið 2011 með 250
legubásum og fjórum Lely A4
mjaltaþjónum og öllum öðrum
mögulegum tæknibúnaði frá Lely s.s.
sköfuþjarka, Juno-aðsópara, hlið og
kjarnfóðurbása. Ekki fékkst uppgefið
hvað þessi fjárfesting kostaði van
Dorp-fjölskylduna. Þó fengust þær
upplýsingar að það kostaði í dag á
bilinu 4-5 þúsund evrur pr. legubás
(760-820 þúsund krónur) að byggja
miðað við fullnaðarfrágang og allan
tæknibúnað.
„Kúa-leigubíll“
Bændurnir eru einnig með
verktakafyrirtæki og áttu drjúgmikið
af tækjum og tólum auk þess sem þeir
framleiða og selja flutningsgrind fyrir
nautgripi sem þeir kalla á hollensku
„De Koetaxi“ eða kúaleigubíllinn!
Þessi kassi er mjög sniðugur þar
sem þetta er í raun bara lítið búr
sem hægt er að slaka niður í stíur
eða á gangsvæði kúa og reka kýr
auðveldlega inn í búrið og lyfta svo
búrinu upp með ámoksturstækjum
og flytja viðkomandi grip með
einföldum hætti, t.d. á milli húsa
ef þörf er á því. Búrið er þannig
útbúið að hægt er að lyfta því með
lyftaragöflum, með hefðbundinni
ámoksturstækjafestingu eða með
þrítengibeisli svo allir möguleikar
eru í stöðunni!
700 ær og 2 hektarar
Síðari heimsókn dagsins var á
sauðfjárbú Verduin-fjölskyldunnar,
en þar búa þau Nico og Irma í
nágrenni við bæinn Andijk um 30
km norðan við Amsterdam. Nico og
Irma hófu búskap árið 2001 þegar
þau keyptu 2 hektara lands á 100.000
evrur og segja má að þau nýti þessa
hektara afar vel.
Þau byrjuðu búskap með 300
mjólkurær en eru nú með 700 ær.
Þessi fjöldi krefst þó fleiri hektara en
þau leigja 40 hektara til fóðuröflunar
og 20 hektara úthaga til beitar fyrir
geldær og gimbrar. Fjórir starfa á
búinu auk annarra fjögurra sem leysa
af eftir þörfum.
28 ær mjólkaðar í einu
Ærnar eru mjólkaðar tvisvar á dag, kl.
6 á morgnana og aftur kl. 18 á kvöldin
og er mjólkað í 2x14 mjaltabás frá
SAC og taka mjaltirnar um fjóra
tíma. Þegar ærnar eru mjólkandi eru
þær alltaf hafðar inni, en fjárhúsið er
afar vistlegt með stórum hálmstíum.
Innistaðan gerir alla framleiðslustjórn
auðveldari enda fá þær þá alltaf jafnt
fóður, auk þess sem þær eru alltaf í
sama hópnum sem skapar kindunum
öryggi en Nico telur það skipta ærnar
verulegu máli að vera í streitulausu
umhverfi.
Hollenskar mjólkurær
Ærnar eru af hinu hollenska og afar
sjaldgæfa mjólkurkyni en ekki eru til
nema um 7.000 ættbókarfærðir gripir
af þessu kyni í heiminum. Vegna
þessa er allt kynbótastarf vandasamt
en þar sem hjarðirnar eru margar,
smáar og eru í mörgum löndum
gengur furðu vel að rækta ærnar
áfram án verulegrar skyldleikaræktar
enda voru hjarðirnar all óskyldar
þegar haft var uppi á þeim fyrir um
40 árum.
Ærnar mjólka í um 270 daga á ári
en þar sem þær verða blæsma allt árið
um kring ná þær að bera að jafnaði
með 11 mánaða millibili. Hverju sinni
eru um 500 ær mjólkaðar en hinar eru
þá í geldstöðu og er meðalframleiðsla
ánna er um 450-500 lítrar ár ári eða
um 1,5-1,7 lítrar á dag. Mjólkin er
verðefnahá, með 6,5% fitu og 5%
prótein, og þarf ekki nema 6 lítra í
1 kg af osti en um 10 lítra þyrfti af
hefðbundinni kúamjólk.
Hver ær með 2,2 lömb
Að jafnaði eignast hver ær 2,2 lömb
en Nico vill ekki ær með of mikla
frjósemi þar sem það gengur full nærri
ánum að hans sögn. Lambadauði er
um 5% og 10-12% heildarafföll verða
fram að fyrsta burði að jafnaði. Ærnar
endast að jafnaði í 5-6 mjaltaskeið
en elstu ærnar eru 9 vetra og er
það full gamalt að sögn Nico enda
mjólkurframleiðslueiginleikar þeirra
mun lakari en yngri gripa.
Hátt afurðaverð
Þegar ærnar bera ganga hrútlömbin
undir ánum í tvær vikur en fara þá
beint í sláturhús og fást þá um 10
evrur fyrir þau á fæti, en kjötið fer
á sérmarkaði í suðurhluta Evrópu.
Aðspurður sagði Nico að ef
hrútlömbin væru eldri myndu þau
falla í verði en ekki hækka, sökum
þess að þetta sauðfjárkyn er sérhæft
mjólkurkyn og því kjötgæðin ekki
mikil. Gimbrarlömbin ganga undir
ánum fyrstu 5 dagana en eru svo sett
á sjálfvirka lambafóstru sem sér um
að blanda mjólk í lömbin eftir átlyst
en mjólkin er blanda af sojamjöli og
mysudufti.
Þau fá 1,10 evrur (um 181 kr)
fyrir lítrann en auk þess fá þau örlitla
styrki eða sem nemur 10.000 evrum
(um 1,6 milljónir króna) á ári sem
gera um 14 evrur (um 2.300 kr) á
hverja vetrarfóðraða kind.
Stýrir fengitímanum með ljósum
Að sögn Nico töldu allir hér áður fyrr
að fengitími þessa kyns væri alltaf í
byrjun vetrar en með ljósastýringu
hefur honum tekist að fá ærnar til
þess að ganga árið um kring. Á
hverjum tíma er ekki ástæða til þess
að láta of margar ær ganga enda vill
hann hafa jafna mjólkurframleiðslu
þar sem það hentar best þeim aðilum
sem vinna úr mjólkinni, en mjólkin
er notuð í Gouda osta. Til þess að
fá ærnar til þess að ganga eru notuð
ljósastýring í fjárhúsinu og nemur
lýsingin 250 lúxum á hvern fermetra
og lýsa þau frá sex á morgnana til hálf
ellefu á kvöldin – allt árið um kring.
Vindmylla frá 1636
Síðasta daginn í Hollandi var farið í
tvær heimsóknir á leiðinni til Belgíu
en fyrst var komið við hjá líklega
þekktustu vindmyllu Hollands en
hún var byggð árið 1636 og er í
senn mylla og íbúðarhús sem enn
er búið í. Eftir hópmyndatöku þar
var haldið til suðurs í átt að Utrecht
þar sem framundan var heimsókn til
fóðurframleiðandans De Heus.
Fóðurfyrirtæki með 2.600
starfsmenn
De Heus í Utrecht er eitt stærsta
fóðurfyrirtæki Hollendinga með
2.600 starfsmenn, þar af 600 í
Hollandi. Í Utrecht er framleitt fóður
fyrir allar skepnur nema svín og
alifugla og nemur árleg framleiðsla
300 þúsund tonnum en daglega keyra
um 50-60 tankbílar með kjarnfóður
frá verksmiðjunni. Eftir afar góða
kynningu á starfsemi fyrirtækisins,
meðal annars á Íslandi, var svo farið
í skoðunarferð um verksmiðjuna.
Bú með 1.000 geitur
Frá De Heus var svo haldið af stað
í síðustu heimsóknina í Hollandi en
það var á geitabú með 1.000 geitur
af Saana-kyni. Þó svo að fjöldi
geitanna væri mikill var landið sem
bóndinn hafði ekki nema 22 hektarar
en skýringin á litlu landsvæði felst
einfaldlega í því að geiturnar eru
hafðar inni allt árið og því er ekki
þörf fyrir stærra land. Þær eru
fóðraðar með heilfóðri og fá auk þess
kjarnfóður í mjaltabásnum.
Mjólka 100 geitur í einu
Á búinu var gríðarlega stór mjaltabás
fyrir geiturnar en alls eru 100 geitur
mjólkaðar í einu í mjaltabás af
tegundinni Gascoigne-melotte.
Mjaltabásinn er með sjálfvirkum
aftökurum sem gerir alla vinnu við
mjaltirnar mun léttari. Eins og við er
að búast er afar vinnufrekt að mjólka
svona margar geitur en alls eru þrír
við mjaltir á hverjum tíma og tekur
um tvær klukkustundir að mjólka
hópinn. Alls lagði búið inn 900.000
lítra á síðasta ári og fást 60 evrusent
(99 krónur) fyrir lítrann m.v. 4% fitu
og 3,2% próein.
Um 950 lítra meðalnyt
Geitur þessar eru afar sérstakar en
þær geldast ekki upp og því eru
þær einungis látnar bera til þess að
viðhalda stofninum, en um 20%
geitanna eru nýttar til þess. Þær
endast að jafnaði í um 5-6 ár en vegna
kynbótastarfsins með þetta geitakyn
eru hinar eldri geitur þá þegar orðnar
mun lakari en yngri geiturnar.
Á þessu búi er meðalnytin nú um
950 lítrar á ári en hjarðir af þessu kyni
fara í allt að 1.250 lítra að jafnaði
nú á tímum. Líkt og oft þar sem
áherslan hefur verið á mjólkurlagni
þá eru kjöteiginleikarnir ekki miklir.
Þannig eru til dæmis hafurskiðin svo
lítils virði að bóndinn þarf að borga
eldisbændum fyrir að taka kiðin til
eldis.
Snorri Sigurðsson
sns@vfl.dk
Nautgriparæktardeild
Þekkingarseturs landbúnaðarins
í Danmörku
Þvottaboltinn – er græna byltingin í þvottavélina!
Gerður úr náttúrulegum efnum
Án ilmefna
100% öruggur fyrir húð, trefjar fatnaðarins og umhverfið
Varðveitir vel liti fatnaðarins og teygju trefjanna
Upplagður fyrir þvottinn af ungbarninu (góð forvörn)
Hentar þeim vel sem eru með óþol gegn efnunum/eru með
viðkvæma húð
Hentar sérlega vel þar sem frárennsli er ekki fyrir hendi. Ef þú ert t.d. með rotþró
getur þú með þvottaboltanum minnkað flæði efnanna í hana/til móður jarðar
Ef þvottaboltinn er pantaður í gegnum Undraboltann ehf er frí póstsending
innifalin hvert á land sem er – verð þvottaboltans er kr. 7.800.- (þriggja vikna
skilafrestur)
www.undraboltinn.is | undraboltinn@undraboltinn.is | finndu okkur á Fésbókinni