Dagblaðið Vísir - DV - 09.03.2007, Síða 27

DV Helgarblað föstudagur 9. mars 2007 27
gang. „Þetta þorp var eins og sjá má í
breskum þáttum; tjörn í miðjunni, fé-
lagsheimili, skólahúsið byggt á 19.öld
og allt í litlum sérverslunum. Þar mátti
sjá blóðugan slátrarann fyrir utan sína
búð, sem stóð við hlið litlu bókabúðar-
innar, kaffihúsið var með fjórum borð-
um og í kaupfélaginu var hægt að fá allt
frá teiknibólum upp í gardínur. Húsið
sjálft var herragarður, sem hafði ver-
ið breytt í átta glæsiíbúðir. Þegar verið
var að vinna að endurbyggingu húss-
ins var tekið myndband af breytingun-
um. Í einum glugga hússins mátti sjá
svartklædda konu frá 18. öld horfa út
um gluggann....“
Draugagangur á herragarði
Var það svikakvendið?!
„Nei, sú stakk af með öðrum og
kom aldrei í húsið, en miðill sem kom
í húsið sagði þessa svartklæddu hafa
verið ráðskonu. Eigandinn varð nið-
urbrotinn eftir svikin og svo djúpt
sökk hann í ástarsorg að hann gat ekki
hugsað sér að lifa. Hann hengdi sig á
stigapallinum, sem við áttum svo eft-
ir að búa við. Sagan segir að í nóvem-
bermánuði, þegar það er „Hunters
Moon“, megi heyra sáran grátur hans
í húsinu.“
Og heyrðir þú í honum?
„Nei, ég heyrði aldrei í honum, en
hins vegar gerðist það tvisvar að það
var gengið rösklega um íbúðina þeg-
ar ég var ein heima með stelpurnar
yfir nótt. Ég leitaði af mér allan grun,
skreið undir rúm og opnaði skápa, en
það var enginn í íbúðinni nema við
mæðgur.“
Baðherbergið í íbúðinni myndi
sóma sér vel í hvaða kvikmynd sem
væri.
„Í kringum baðkerið voru súlur og
tvær tröppur lágu upp á pallinn þar
sem salerni og vaskur var. En kjallari
hússins toppaði allt og sýndi hversu
stöndugur kaupmaðurinn var sem
byggði það. Þar var sundlaug og það
var eins og ganga inn í rómverskt hof
að koma þangað. Þar voru hvítar stytt-
ur og franskir gluggar. Í garðinum voru
tvær tjarnir með gullfiskum og öndum,
enda gátu þeir sem heimsóttu okkur í
þetta hús vart slitið sig frá því!“ segir
hún hlæjandi.
Gamall draumur verður að
veruleika
Húsið sjálft var þó ekki uppspretta
ákvörðunar Rúnu um að leggja stund
á miðaldafræði. Þann áhuga hafði
hún haft lengi.
„Þegar ég var tólf ára ákvað ég að
verða fornleifafræðingur en svo stýr-
ir lífið manni oft í aðra átt en maður
hafði ætlað sér. Ég varð móðir ung, gift-
ist og svo tók lífsgæðakapphlaupið við
eins og gerist og gengur. En draumur-
inn dó aldrei. Hann lagðist bara í dvala
og ég vissi alltaf innst inni að hann
myndi rætast. Ári eftir að við fluttum
til Bretlands hóf ég tveggja ára undir-
búningsnám fyrir háskóla. Í háskólan-
um var ég í fyrstu ákveðin í að nema
egypsk fræði, sem ég hafði stúderað á
eigin vegum í mörg ár milli þess sem
ég snyrti konur. En ég hóf nám í sagn-
fræði og það tók hug minn allan. Ég
lauk BA prófi í sagnfræði og listasögu,
og tók jafnhliða áfanga í listasögu og
fornleifafræði allan tímann. Það var
unaður að fá tækifæri til að læra í landi
sögunnar!“ segir hún af sannfæringar-
krafti. „Ég er ekki viss um að ég hefði
enst í námi sem þessu hér á Íslandi, því
mín skoðun er sú að við kennum ekki
sögu á jafn skemmtilegan hátt og við
gætum gert og svo skortir okkur söfnin
og fornmunina sem eru á hverju götu-
horni í Bretlandi, sem gefur sögunni lit
og spennu.“
Litið á mannkynssögu sem
uppfyllingarefni á Íslandi
Hún hélt náminu áfram eftir BA
prófið og lauk mastersnámi í miðalda-
fræði og fornleifafræði með fyrstu ein-
kunn.
„Prófessorinn minn mælti með því
að ég færi með mastersritgerðina mína
í doktorsnám og nú er ég að vinna að
henni. Hún fjallar um vináttuna á mið-
öldum. Veistu það, að mér finnst eins
og hér á Íslandi sé litið á sagnfræðinga
eins og nörda,“ bætir hún við. „Og ég er
stolt af því að vera nörd! Bretar kunna
að gera sögu sinni hátt undir höfði
og þar er litið upp til sagnfræðinga.
Ástæðan fyrir þessari vanþekkingu á
Íslandi er sennilega sú að okkur er ekki
kennt að meta söguna sem skyldi og
krakkar í dag líta oft á mannkynssögu
sem uppfyllingarefni í stundarskránni.
Það þarf að kveikja neistann í Íslend-
ingum. Hér er lítið um sjáanlegar forn-
minjar, söfnin eru fá og kannski ekki
oft sérlega spennandi og þótt vissu-
lega hafi mikið skánað með stækkun
Þjóðminjasafnsins velti ég fyrir mér
hvort nokkur önnur þjóð myndi bjóða
upp á að vera í sex ár án Þjóðminja-
safns? Kannski kunnum við ekki að
gera sögunni hátt undir höfði á þann
hátt að hún virki spennandi? Auðvit-
að er kannski ekki réttlátt að bera sam-
an Bretland og Ísland, en kannski er
það sú ást sem fólk virðist hafa á eig-
in sögu og virðing sem síðan skilar sér
út í skólana. Enda eru Bretar færastir í
framleiðslu á sögulegu efni hvort held-
ur eru heimildaþættir, kvikmyndir eða
sjónvarpsþættir. Til gamans má geta
þess að þegar ég var í fornleifafræði í
Bretlandi þá bauð minn prófessor mér
að fara þrisvar sinnum í uppgröft. Eitt
sinn var það uppgröftur í rómverskum
kirkjugarði þar sem fundust tíu unga-
börn og í uppgreftri frá járnöld fann ég
sjálf fornminjar.“
Óbilandi áhugi á sögu læknis-
fræðinnar
Eftir heimkomuna fyrir tæpum
fjórum árum sótti Rúna um starf sem
kennari í sögu við Menntaskólann við
Hamrahlíð. En þrátt fyrir margra ára
nám og með mastersritgerð í farteskinu
fór hún í nám í kennslufræði við Há-
skóla Íslands.
„Það fannst mér ekki skemmtilegt
nám og að mörgu leyti undarlega upp-
byggt. Mér fannst einblínt allt of mik-
ið á eintómar kenningar, sem eru fín-
ar ef nemandinn ætlar í lengra nám í
kennslufræðum, en mér fannst allt of
lítið um praktíska hluti, sem eru þó al-
gerlega nauðsynlegir þegar í kennsl-
una er komið. Ekki var ég hrifinn af
þessu. Ef ég hefði ekki verið að kenna
við MH samhliða kennslufræðinám-
inu, hefði ég ekki treyst mér til að fara
út í kennslu eftir námið. Hvernig átti
ég til dæmis að bregðast við þegar
ég fékk heyrnarlausan nemanda eða
blindan?Ekki veifa ég kenningunum
framan í þá? Svo ég naut ótrúlega góðs
af frábærum kennurum og námsráð-
gjöfum við MH sem allir voru tilbúnir
að hjálpa og aðstoða mig.“
Eitt er það sem á hug Rúnu allan
þessa dagana. Það er saga læknisfræð-
innar.
„Ætlarðu nú að hleypa mér í þetta
umræðuefni?!“ spyr hún og brosir. „Þá
veistu ekki hverju þú átt von á því ég
gæti talað um þetta í allan dag! Ég las
fyrir mörgum árum bók eftir Vilmund
Jónsson , landlækni, bókina „Lækn-
ingar og saga“. Hún kveikti svo mik-
inn áhuga hjá mér að ég las allt sem
Vilmundur hafði skrifað, en gerði mér
ekki grein fyrir hversu víðtækt þetta
efni er. Eftir að ég var farin að kenna
við MH vaknaði þessi áhugi aftur og
mér datt í hug hvort ekki væri gaman
að kenna sögu læknisfræðinnar hér.
Yfirmenn mínir í skólanum tóku hug-
myndinni vel og veittu mér samþykki
fyrir því að ég mætti búa til áfanga
um þetta nám. Svo að nú hófst mik-
ið frumkvöðlastarf og undirbúningur.
Allt síðasta sumar sökkti ég mér í bæk-
ur og upplýsingaleit um þetta efni og
ég fann fljótlega að vandinn sem ég
stæði frammi fyrir væri að finna efni
hér á landi, því það er ekki af of miklu
að taka og mjög lítið til á íslensku,
þannig að ég hef ákveðið að skrifa bók
um sögu læknisfræðinnar bæði fyrir
hinn almenna lesanda sem og nem-
endur. Síðan er auðvitað draumurinn
að skrifa nákvæmnisverk um þetta
efni þar sem dýpra er farið í málin. Það
sem kom mér gleðilega á óvart þegar
ég síðan hóf kennslu á þessu efni var
hinn gífurlegi áhugi bæði meðal nem-
enda sem og utan skóla og hafa færri
komist að en vildu. Ég kenndi í dag-
skólanum fyrir jól en núna kenni ég
nemendum við Öldungadeildina og
er þetta eitt áhugaverðasta efni sem ég
hef nokkru sinni kennt eða lært.“
Fyrstu skurðlækningarnar 5000
fyrir Krist
Hún segir að það að kynna sér sögu
læknisfræðinnar sé eins og að fara út í
geim og skoða og kynnast nýjum heim-
um.
„Nemendurnir eru uppfullir af
áhuga og hafa læknar á skurðdeild
Landspítalans og taugsjúkdómadeild
Borgarspítalans verið alveg einstakir
og hafa veitt alveg ómetanlega hjálp
í þessum efnum. Þeir hafa leyft okk-
ur að koma og kynna okkur starfsemi
sjúkrahúsanna. Eins og að þeir hafi
ekki í nógu að snúast, samt gefa þeir
sér tíma til að hjálpa okkur. Nemendur
mínir áttu ekki orð yfir hversu frábær-
ir þeir voru og skemmtilegir og höfðu
á orði við mig að þeir töluðu meira að
segja við þau eins og jafningja. Gam-
an er að geta þess að margir af þessum
nemendum hafa tekið ákvörðun um
að leggja læknisfræði fyrir sig og því er
saga læknisfræðinnar góð byrjun og í
raun nauðsynleg að þekkja hana.“
Meðal þess sem Rúna hefur komist
að í grúski sínu um læknisfræði er til
dæmis að fyrstu skurðlækningarnar
hafa átt sér stað fimm eða sex þúsund
árum fyrir Krist, bæði í Suður-Ameríku
og Evrópu.
„Fyrstu skurðlækningarnar hafa
greinilega falist í því að bora í höfuð-
kúpuna. Það hafa fundist höfuðkúpur
frá þessum tímum, þar sem frummenn
hafa verið að gera fyrstu skurðaðgerð-
irnar. Ástæðan er ókunn, það er aðeins
hægt að geta sér til um svörin. Menn
hafa talið að ástæður séu hugsanlega
vegna höfuðverkja, krampakasta eða
vegna meðvitundarleysis af völdum
t.d.högga. Einnig er hugsanlegt að
menn hafi verið að losa um þrýsting
eða til að hleypa út illum öndum eða
líkamsvessum. Engar skráðar heim-
ildir eru til en höfuðkúpurnar sýna að
menn hafa lifað þessar aðgerðir af, því
það er gróið fyrir beinið. Þá hafa fund-
ist fótspelkur í egypskum gröfum og
gervitennur. Gervinef og limir frá 16.
og 17.öld. Keisaraskurðir virðast hafa
verið stundaðir síðan í fornöld. Fyrsta
heimildin um konu sem lifði af eftir að
barn var tekið með keisaraskurði er
hins vegar frá 16. öld. Ég get sagt þér
ótal svona sögur, en það sem kom mér
og nemendum mínum mest á óvart
er að það er ljóst að það er ekkert nýtt
undir sólinni.“
Hún segir mér af lýtalækningum
sem voru stundaðar um Kristsburð, af
stórkostlegum verkfræðingum fornald-
arinnar sem bjuggu til vatnsleiðslur,
brýr og klósett, af rennandi vatni í bað-
húsum, fyrstu heilbrigðiskerfin.
„Allt er þetta hluti af sögu læknis-
fræðinnar, þar sem þetta tengist hrein-
læti“.
Listasagan jafn spennandi og Da
Vinci lykillinn
Listasagan heillar hana og hún er
þeirrar skoðunar að listasögu eigi að
kenna í grunnskólum landsins.
„Það er eins og að opna dyr að nýj-
um heimi að læra listasögu. Ég kenni
nemendum mínum að lesa mynd-
ir og bið þau að líta á þær sem frétta-
myndir þessa tíma. Á málverkum er
hægt að sjá við hvað fólk starfaði, hver
tískan var, hvernig ástand ríkti í sam-
félaginu og málverkin endurspegla
hugarástand þessa tíma. Krakkarnir
sitja oft dolfallin, eru mjög áhugasöm
því þetta verður eins spennandi og Da
Vinci lykillinn.“
Hún svarar því hlæjandi að óneit-
anlega setji áhugi hennar á miðöldum
svolítinn svip á heimilishaldið.
„Við kvöldverðarborðið ræðir
Heimir um fjölmiðla- og stjórnmál og
ég um krufningar á miðöldum!“ segir
hún og skellihlær. „En ég gæti aldrei
hafa látið drauma mína rætast hefði
ég ekki Heimi mér við hlið. Hann er
alltaf tilbúinn til að hjálpa, les allt yfir
með mér, hlustar á fyrirlestrana, enda
er hann mjög góður í íslensku, hlust-
ar á mig og kemur með tillögur. Það er
ómetanlegt að eiga maka sem er slík
perla og hefur hann veitt mér ótrúleg-
an stuðning bæði í námi og starfi.“
Stjórnmálamenn í vinsælda-
keppni
En þrátt fyrir að hún eigi eftir að
skrifa kennslubókina um sögu læknis-
fræðinnar, þykka bók um sama efni og
nokkrar greinar sem hana langar að
fá birtar í Læknablaðinu, sinnir hún
doktorsnáminu af fullum þunga.
„Ég er sko ofvirk,“ segir hún hressi-
lega. „Ofan á það bætist að ég er skipu-
lögð og hef ágætis sjálfsaga þannig að
ég get komið draumum mínum í fram-
kvæmd. Hins vegar hvarflar oft að mér
að flytja aftur til Bretlands. Stundum
langar mig að leggjast niður og gráta
yfir Íslandi. Ég varð fyrir menningar-
áfalli þegar ég kom heim eftir níu ára
fjarveru. Gamla Ísland sem ég elsk-
aði var óðum að hverfa. Menn sletta
hér útlensku hægri vinstri í útvarpi,
sjónvarpi og blöðum. Íslenska tungan
er að berjast fyrir lífi sínu og flestum
virðist standa á sama. Það þykir ekki
fínt að tala um trúmál, það þykir ekki
smart að kenna kristinfræði og þannig
töpum við mikilli sagnfræðilegri þekk-
ingu. Mér finnst algjör firring komin í
landann. Ókurteisi og tillitleysi ríkja,
of mikið af börnum ganga sjálfala og
unglingum virðist mér oft ýtt of fljótt út
í það að verða fullorðin. Og í rauninni
er málfrelsi óðum að hverfa. Stund-
um dettur mér í hug hvort við séum
að hverfa til tímans fyrir endurreisn,
því ekkert má segja lengur eða hafa
skoðun vegna pólitísks rétttrúnaðar.
Spurningin er hvort þetta sé ekki far-
ið að hafa áhrif á frjálsa og gagnrýna
hugsun og hvað gerist þá? Orðið for-
dómar eru notaðir um allt ef fólk hef-
ur skoðun á einhverju. Ef fólk er ekki
sammála öllu sem hommar og lesbíur
segja, þá er fólk fordómafullt, það má
ekki tala um trúmál, þá er verið að
heilaþvo menn, það má ekki tala um
innflytjendur þá byggist það á fordóm-
um, en það er í lagi að kenna krökkum
að setja smokk á banana og þegar heil-
brigðisráðherra missir sig af hneyksl-
an yfir því að einhver leyfi sér að fara
fram á að athugað verði hvort útlend-
ingar sem hingað flytja geti mögulega
borið með sér sjúkdóma á borð við
berkla, ekki síst á tímum fjölónæmra
baktería, þá hrópa allir þetta er kyn-
þáttahatur! En það hefur bara ekk-
ert með fordóma að gera heldur það
að vera skynsamur og skoða hlutina
eins og þeir eru en ekki eins og manni
finnst þeir eigi að vera. Heilbrigðisráð-
herra ber að vernda íbúa þessa lands
og ef hún lætur svona út úr sér finnst
mér spurning hvort hún sé starfi sínu
vaxin. Ég held að hún og fleiri ættu
að kynna sér hvað orðið kynþáttahat-
ur þýðir. Stjórnmálamenn og ráðherr-
ar virðast vera í eilífri vinsældarkeppni
og gala einungis eftir því sem vindur-
inn blæs. Þeir eru einungis í vinnu hjá
okkur og ef þeir standa sig ekki eiga
þeir að fara...“ annakristne@dv.is
„Þegar ég var tólf ára ákvað ég að verða forn-
leifafræðingur en svo stýrir lífið manni oft í aðra
átt en maður hafði ætlað sér. Ég varð móðir ung,
giftist og svo tók lífsgæðakapphlaupið við eins og
gerist og gengur. En draumurinn dó aldrei.“
Áhugasamir nemendur
„Á málverkum er hægt að sjá við hvað fólk starfaði, hver tískan var,
hvernig ástand ríkti í samfélaginu og málverkin endurspegla
hugarástand þessa tíma. Krakkarnir sitja oft dolfallin, eru mjög
áhugasöm því þetta verður eins spennandi og da Vinci lykillinn.“Metnaðarfullur miðaldafræðingur