Læknablaðið - 15.02.1987, Side 10

40
LÆKNABLAÐIÐ
afsaka það. Ég skrifa flest án þess að gjöra neitt
uppkast á pappír, sem ekki leyfir neinar
breytingar.«
Tíminn er dýrmætur fyrir lækni í önnum.
Efni og skipulag
Niðurröðun efnis Lbl. er í föstum skorðum frá
upphafi. Hvert tölublað hefst á efnismikilli grein,
sem mætti nefna »aðalgrein«. Þar á eftir taka við
styttri greinar um breytileg efni, efni
augnabliksins. Nýjungar úr bókum eða starfi
G.H. og annarra. Nánari umræða eða framhald
efnis, sem þegar hefur verið hreyft, eða hluti af
greinaröð, sem hefur þótt of löng fyrir eitt
tölublað. Til dæmis ritar G.H. um algengustu
augnsjúkdóma í tvo síðustu árgangana, alls
tuttugu og þrjár blaðsíður, en þær skiptast á átta
tölublöð. Þess er vandlega gætt að efni hvers
tölublaðs verði sem fjölbreyttast.
Efni Lbl. er mjög, eða öllu heldur ótrúlega
fjölbreytt. Menn fá ekki glögga hugmynd um það
nema með því að lesa blaðið sjálft eða a.m.k. þau
efnisyfirlit, sem hverjum árgangi fylgja. í grófum
dráttum má skipta efni blaðsins í fjóra flokka:
1. Læknisfræði, greining og meðferð sjúkdóma,
gangur þeirra og tíðni.
2. Fyrirkomulag og framkvæmd
heilbrigðisþjónustu.
3. Staða lækna í samfélaginu, hlutverk þeirra,
réttindi og skyldur. Laun þeirra, gjaldskrá og
bókhald.
4. Menntun lækna, grunnmenntun,
endurmenntun, símenntun. Tillögur til úrbóta.
Þessi skipting í flokka er þó ekki nákvæm. Bæði
er að nokkur skörun á sér stað milli flokka og líka
hitt, að talsverðu af efninu verður ekki skipað í
neinn þeirra.
Þá skal nokkuð fjallað um þessa flokka, hvern
fyrir sig.
1. Lœknisfrœði fær stærsta hlutann svo sem
eðlilegt er. Þar skiptast á langar greinar eða
greinaraðir, sem virðast undirbúnar og samdar
sem aðalgreinar, og styttri ritsmíðar. Af löngum
greinum má nefna:
Garnastífla (ileus). Löng ritgerð, þar sem raktar
eru ástæður, greining og meðferð að þeirra tíðar
hætti. Þetta er einstaklega skipuleg og rökrétt
grein, sem hverri kennslubók væri sómi að svo
langt sem hún nær. En óvíða kemur munur á
rannsóknamöguleikum þá og nú skarpar fram en
í þessari ritsmíð.
Berklaveikin. Ritgerð þar sem rædd er smithætta,
smitgát, sótthreinsun, einangrun berklasjúklinga,
dagleg umhirða þeirra og viðurværi. Hæli fyrir
berklasjúklinga eru að sjálfsögðu engin á þessum
árum, en höfundur leggur mikla áherzlu á
nauðsyn þess að koma þeim upp. Grein þessi er
fyrst og fremst samin vegna laga um varnir gegn
berklaveiki, sem þá eru að ganga í gildi.
Algengustu augnsjúkdómar. Þetta er lengsta
greinaröð í Lbl., (tuttugu og þrjár blaðsíður, sem
fyrr segir) og ber vitni um áhuga G.H. á þessum
sjúkdómum og dvöl hans á augndeildum í
Kaupmannahöfn.
Þær greinar, sem hér hafa verið nefndar eru allar
ritaðar af Guðmundi Hannessyni.
Barnadauði á íslandi. Mjög efnismikil ritgerð
eftir Steingrím Matthíasson, sem kom í þrennu
lagi í 2. árgangi Lbl. Hún er nokkuð annars eðlis
og byggð á annan hátt en aðrar greinar í Lbl. Hér
er tekinn til athugunar barnadauði á íslandi árin
1841-1900, þ.e. fjöldi barna, sem hafa dáið innan
árs og innan fimm ára frá fœðingu. Höfundur
leitar heimilda um ungbarnadauða hér á landi
áður og í mörgum öðrum löndum á mismunandi
tímum. Tölur þessar eru síðan bornar saman og
sýndar með línuritum og stöpulritum. Reynt er að
sýna fram á samband milli barnadauða og
farsótta og loks ræddar leiðir til að lækka
dánartölu ungbarna hér.
Öll er þessi grein mjög merkileg, bæði um söfnun
heimilda og umfjöllun þeirra. Hún birtist í
blaðinu innan árs frá því Steingrímur lauk prófi
við Háskólann í Kaupmannahöfn og mér finnst
ekki ólíklegt að hún sé a.m.k. að einhverju leyti
samin þar. Það dregur á engan hátt úr mikilvægi
þessarar ritgerðar og hún er í fullu gildi enn í dag.
Enda fær hún heiðurssess sem aðalgrein í þrjú
blöð í röð, en annars virðist venjan sú að
framhald aðalgreinar kemur síðar í seinni
blöðum, ef um framhald er að ræða.
Margar smærri greinar spretta beint af daglegri
reynslu G.H., sem er honum hugstæð í
augnablikinu. Sem dæmi má nefna grein um
»Laryngitis submucosa (oedema glottidis)«. Hún
virðist koma af því tilefni að sjúklingur deyr
skyndilega af þessum sjúkdómi á sjúkrahúsinu á
Akureyri hjá G.H. Honum hefur að vonum orðið
mikið um þetta og hann hefur farið að kynna sér
sem flest um þennan sjúkdóm. Árangurinn
verður ágæt ritgerð um einkenni, greiningu og
meðferð á oedema glottidis acuta.