Læknablaðið - 15.03.1988, Blaðsíða 43

LÆKNABLAÐIÐ
105
Taugarglöp, taugarþröng, taugarkröm og
taugarrof.
Taugarglöp eru vægasti taugaskaðinn. Hann
kemur fram í taugarafriti, sem
rafleiðingarhindrun yfir skemmdina með eðlilegu
svari við ytri rafertingu. Meinafræðilega sést
afmýling símaliða. Horfur eru góðar og bati
skjótur (vikur-mánuðir), t.d. timburmannalömun
í sveifartaug. Taugarglöp geta verið hlutfallsleg,
það er að segja, að rafleiðing á sér stað í hluta af
taugaþráðum yfir skemmdina. Hér sést við innri
ertingu seinkun á leiðni, lækkun og/eða breikkun
á svari (mynd 3-B og C), eða taugarglöp geta
verið algjör (mynd 3-D). Svar frá ytri ertistað er
alltaf eðlilegt í taugarglöpum.
Taugarþröng er langtímaseinkun á
taugaleiðingarhraða yfir skemmd. Heitið er
hjálplegt, þótt hér sé alls ekki um vefræna
þrengingu á taug að ræða. Auk seinkunar sést oft
væg lækkun og breikkun á svari. Meinafræðilega
sést afmýling og endurmýling og oft væg
öxulhrörnun. Þetta veldur seinkun á leiðingu
vegna þynningar á mýlisslíðri, styttingar á milli
mýlisskora og tapi á stórum mýldum
taugaþráðum, sem eru næmastir fyrir þrýstingi.
Dæmi um taugarþröng er hægfara
fergitaugakvilli t.d. úlnliðarmiðtaugarþvingun.
í taugarkröm sést bæði við innri og ytri ertingu
veruleg lækkun og breikkun á svari ásamt seinkun
á rafleiðingu. Meinafræðilega eru flestir
taugaþræðir undirlagðir öxulhrörnun,
öxulendurmyndun, afmýlingu og endurmýlingu.
Taugarrof er vegna slits á taugaþráðum. Við þetta
leysast þeir upp fjær skemmdinni. Stuð á slíka
taug, hvort sem er innan eða utan við skemmd,
gefur ekkert svar eftir þrjá til fimm daga og
óeðlileg hvíldarvirkni í vöðvarafriti kemur í ljós
eftir 5 til 30 daga (sjá síðar). Nýmyndun
taugaþráða getur átt sér stað, en er hæg, u.þ.b.
einn mm á dag, en nauðsynlegt er að stoðvefur
taugarinnar sé heill. Rafleiðing er eðlileg í
taugaþráðum fyrstu þrjá til fimm dagana eftir að
þeir slitna frá frumu sinni. Vegna þessa getur
taugarafrit ekki greint á milli taugaglapa vegna
afmýlingar og taugarofs vegna taugarslits fyrstu
þrjá til fimm dagana eftir áverkann.
Ef slit hefur orðið, hættir rafleiðing nokkuð
skyndilega á fyrrgreindum tíma. Á mynd 5 sést
gott dæmi um þetta. Taugarafrit er gert innan
fimm daga frá áverka (mynd 5-A). Ekki er hægt
að dæma hvort fótarlömunin er vegna
taugarglapa eða taugarrofs. Rannsóknin er
Mynd 5. Áverki á dálkstaug efst áfótlegg með
fótarlömun (foot drop). Upptökuskaut á »m. extensor
digitorum brevis«. Ytri erting við ökkla og innri erting í
hnésbót. Til skýríngar sjá texta.
endurtekin eftir viku. í lið B er ytra svar óbreytt,
taugarglöp og horfur góðar hjá þessum sjúklingi.
í lið D hefur eyðilegging á taugaþráðum átt sér
stað, taugarrof. Ef bati verður, kemur hann seint.
Liður C sýnir sjúkling með sambland af þessu
tvennu.
VÖÐVARAFRIT (2, 4, 10, 11)
Vöðvarafritun er rannsókn, þar sem raffyrirbæri
þverrákóttra vöðva eru skoðuð og »hljóðin«, sem
rafvirknin gefur, eru greind. Vöðvarafritun er
framkvæmd með þar til gerðri nál, sem stungið er
inn í vöðvann.
Tvær tegundir vöðvarafnála eru mest notaðar:
Einsskautsnál, klædd teflon nema í bláendann og
tvískauta nál. Sú síðarnefnda er betri til að
rannsaka útlit hreyfieininga, en einsskautsnálin er
sársaukaminni og næmari á óeðlilega
hvíldarvirkni. Mikilvægt er, að sjúklingurinn sé
samvinnuþýður og geti hvílt eða sett álag á vöðva,
þegar óskað er.
Rannsókninni er skipt í þrjá þætti hvað viðkemur
framkvæmd og úrlestri:
1. ístunguvirkni.
2. Hvíldarvirkni.
3. Álagsvirkni.
A. Lítið álag. B. Fullt álag.
ístunguvöðvarafrit. Þegar nál er stungið í
heilbrigðan þverrákóttan vöðva, kemur fram viss
rafvirkni vegna skaða á vöðvafrumum í farvegi
nálarinnar. Eðlilega hættir hún um leið og nálin
stöðvast. Óeðlileg ístunguvirkni er aukin eða
minnkuð. Minnkuð ístunguvirkni sést á lokastigi
margra úttaugakerfissjúkdóma, þegar bandvefur
og fita hafa komið í stað dauðra vöðvafrumna.
Aukin ístunguvirkni sést í aftauguðum vöðvum, í