Læknablaðið - 15.11.1993, Blaðsíða 42

372
LÆKNABLAÐIÐ
ásigkomulag tanna stefndu. Verður því að
leggja til grundvallar, ... að tjón stefndu sé
að rekja til umræddrar vanrækslu, enda þótt
með öllu sé ósannað að tönn hafi verið dregin
úr stefndu á slysadeildinni.« I þessum dómi
leiddi ófullkomin sjúkraskrá til þess að dregið
var úr sönnunarkröfunum gagnvart tjónþola.
Það er þó vert að minnast á það sem vel er
gert og í áðurnefndum fjöltaugabólgudómi (8),
fékk Landspítalinn klapp á kollinn og hrós frá
Hæstarétti fyrir góða skráningu í sjúkraskrá.
I dómnum er tekið sérstaklega fram að af
hálfu Landspítalans skorti eigi sjúkraskýrslur
eða önnur sönnunargögn um sjúkrahúsvist og
meðferð konunnar.
SAMÞYKKI
1. Almennt. Því hefur stundum verið haldið
fram í dómum að þar sem ekki hafi verið
leitað eftir samþykki sjúklings fyrir ákveðnum
aðgerðum eða að sjúklingur hafi ekki verið
upplýstur um afleiðingar aðgerðar, þá sé
bótaskylda fyrir hendi. Þær spurningar hafa
því vaknað hvort ástæða sé fyrir íslensk
sjúkrahús að taka upp þá reglu að fá skriflegt
samþykki frá sjúklingum áður en þeir gangast
undir tiltekna meðferð eða aðgerð. Slíkt
skriflegt samþykki (informed consent) tíðkast
víða erlendis, einkum í Bandaíkjunum.
2. 10. gr. lœknalaga nr. 53/1988. Samkvæmt
10. gr. læknalaga nr. 53/1988 ber lækni
að jafnaði að upplýsa sjúkling um ástand,
meðferð og horfur.
I greinargerð með læknalögunum kemur
fram að læknar eigi að leita samþykkis fyrir
aðgerðum. Læknir eigi að fræða sjúklinginn
um hættur aðgerðarinnar. Skal sjúklingur
fræddur um allt sem málið snertir, til dæmis
hvernig hann sé andlega og líkamlega búinn
undir aðgerð. Einnig verður að leiðbeina
sjúklingi um það hvernig hann geti sjálfur sem
best búið sig undir aðgerðina, sé sjúklingur
á annað borð fær um það. I greinargerðinni
með læknalögunum kemur einnig fram að
í þeim tilvikum sem sjúklingur heldur því
fram að nauðsynlegar forsendur hafi skort
fyrir samþykki hans, til dæmis að skort hafi
á upplýsingar af hendi læknis, sé það almennt
viðurkennt að sjúklingur beri sjálfur halla af
skorti á sönnun, það er sönnunarbyrðinni er
snúið við (1). Læknirinn þarf ekki að sanna
að hann hafi gegnt þessari lögbundnu skyldu
sinni, heldur verður sjúklingurinn að sanna
að hann hafi ekki fengið allar nauðsynlegar
upplýsingar.
Það er allur gangur á því hér á landi hversu
vel sjúklingar eru upplýstir um áhættur af
aðgerðum. Það þykir væntanlega ekki góð
latína að hella yfir sjúkling, sem er í þann
veginn að leggjast undir hnífinn í einhverja
einfalda aðgerð, upplýsingum um að allar
aðgerðir séu hættulegar, hann geti fengið
blóðtappa og dáið, hann geti lent í hjartastoppi
og lamast vegna heilaskemmda, hann geti selt
upp í miðri svæfingu og dáið köfnunardauða.
Sjúklingurinn væri sjálfsagt orðinn svo
skelfingu lostinn að líkurnar á að hann lenti
í hjartastoppi myndu margfaldast.
3. Helsinkiyfirlýsingin. 1 svokallaðri
Helsinkiyfirlýsingu frá 1964 (endurskoðuð
síðast árið 1989), sem hefur að geyma
ráðleggingar og leiðbeiningar fyrir lækna
um læknisfræðilegar vísindarannsóknir, sem
gerðar eru á mönnum (13), kemur fram í
grein 1.9. að læknir eigi að afla sér skriflegs
samþykkis frá þeim sem taka þátt í slíkum
rannsóknum. í lok greinarinnar er tekið
fram að viðkomandi eigi að gefa samþykkið
af fúsum og frjálsum vilja. Af einhverjum
ástæðum hafa höfundar yfirlýsingarinnar séð
ástæðu til að tíunda það sérstaklega.
4. Gildi samþykkis í skaðabótarétti. í
skaðabótarétti er almennt talið að gilt
samþykki hafi þau áhrif að athöfn sú er leitt
hefur til tjóns telst lögmæt gagnvart þeim sem
bundinn er af samþykkinu. Tjónvaldur ber því
ekki bótaábyrgð.
Þýðir þá undirritun sjúklings undir svona
samþykki það að hann væri firrtur öllum
bótakröfum vegna tjóns sem hann yrði fyrir
og rekja mætti til aðgerðarinnar?
í greinargerð með læknalögum nr. 53/1988
kemur fram að fræðimenn séu almennt
sammála um það, að ekki megi leyfa lækni
að láta sjúkling skrifa undir yfirlýsingu
fyrirfram, þar sem læknir leysir sig undan
ábyrgð. Slíkt beri aðeins að taka gilt sé um
að ræða ólæknanlega sjúkdóma samkvæmt
viðurkenndum fræðum og læknirinn sé að
koma með einhverja nýja aðferð, sem hann
kynnir hinum sjúka og fyrirsjáanlegt er að
árangur sé óviss (1).