Búskapur hins opinbera 1990-1998 - 01.11.1999, Síða 11

1. Inngangur
Töfluhefti þetta gefur talnalegt yfirlit um búskap hins opinbera, þ.e. ríkis, sveitar-
félaga og almannatryggingakerfis. Heftið, sem er númer 18 í ritröð Þjóðhagsstofnunar
um þjóðhagsreikninga, er með sérstaka áherslu á nýtt uppgjörsár, 1998, og á samræmt
uppgjör aftur til ársins 1990. Heftið er að hluta framhald rits um sama efni, sem kom
út i mars 1999.
I heftinu er "hið opinbera" í meginatriðum notað sem heiti á starfsemi sem tekna er
aflað til með álagningu skatta en ekki með sölu á vöru og þjónustu á almennum
markaði. Af þessu leiðir að starfsemi fyrirtækja og sjóða í eigu ríkis og sveitarfélaga
fellur utan við efni ritsins, nema að því marki sem þessir aðilar eiga viðskipti við hið
opinbera. Að því er ríkissjóð varðar fellur þessi skilgreining að mestu að A-hluta
rikisreiknings og hvað sveitarfélög varðar að sveitarsjóðum.
I ritinu er fylgt þeirri breyttu skilgreiningu á umfangi hins opinbera sem kynnt var í
Búskap hins opinbera 1992-1993. Eldra uppgjör um ljármál hins opinbera hefur því
verið leiðrétt til samræmis við þessa nýju skilgreiningu. Hér er um að ræða ýmsar
viðbætur við tekjur og útgjöld hins opinbera, sem nú teljast að réttu með samkvæmt
þjóðhagsreikningakerfí Sameinuðu þjóðanna. Á sínum tima var ekki unnt að taka tillit
til allra þeirra breytinga sem nýjar fjárreiður ríkisreiknings hafa í för með sér. Við
uppgjör ársins 1998 er því tekið tillit til þeirra viðbótartekna og -útgjalda hins
opinbera sem ekki voru talin með við ofangreindu leiðréttingu. Nær þessi leiðrétting
nú, sem ekki er stór í sniðum, aftur til ársins 1990, þannig að um samræmt uppgjör er
að ræða fyrir tímabilið 1990-1998. Þá eru nú gerðar ýmsar lagfæringar sem ná til
þessa tímabils, s.s. að hækka afskriftir til samræmis við umfang eigna hins opinbera í
þjóðarauðsmati, lækkun samneyslu um þann hluta gjaldfærðra lífeyrissjóðs-
skuldbindinga sem telja má að séu vaxtagreiðslur en voru áður færður sem laun.
Nánari grein er gerð fyrir þessum breytingum í Viðauka 4 en vegna þeirra breytist
samneyslan nokkuð í þessu riti og ekki lengur í samræmi við áður birtar tölur um
samneyslu og þar með landsframleiðsluna í heild1.
Reikningakerfi opinbera búskaparins, eins og það birtist í þessu riti, er hluti af
stærra reikningakerfí fyrir þjóðarbúskapinn í heild og er unnið samkvæmt reglum
Sameinuðu þjóðanna um gerð þjóðhagsreikninga. Birt eru sérstök yfirlit um ríki,
sveitarfélögin í heild og almannatryggingakerfið hvert um sig og síðan eru dregnar
saman tölur fyrir hið opinbera í heild. Þessi yfirlit eru þrískipt. í fyrsta lagi er tekju-
og útgjaldareikningur, sem sýnir tekjur og rekstrargjöld á hverju ári. í öðru lagi er
yfirlit um fastafjárútgjöld, en þar færast meðal annars fjármunamyndun og Qármagns-
tilfærslur ársins. Að lokum er svo íjárstreymisreikningar, sem sýna kröfu- og
hlutafjárbreytingu hins opinbera og lána- og sjóðshreyfmgar þess á hverju ári.
Töfluheftið skiptist i níu flokka. Fyrst eru yfirlitstöflur, en síðan sundurliðanir á
tekjum og gjöldum, s.s. á samneyslu, framleiðslustyrkjum, fjármunamyndun o.fl. í
1 Frekari breytinga á samneyslunni er hins vegar að vænta í tengslum við nýja þjóðhags-
reikningastaðal, ESA 95, sem tekinn verður i notkun fyrir árslok 2000 og þá verða
samneyslutölumar að fullu samræmdar. Samkvæmt hinum nýja staðli á nú að afskrifa
samgöngumannvirki og mun samneyslan því hækka af þeim sökum. Jafnhliða upptöku nýja
staðalsins er áformað að meta lifeyrisskuldbindingar sveitarfélaga, líkt og þegar hefúr verið
gert fyrir ríkissjóð, og mun samneysla sveitarfélaganna hækka af þeim sökum.
9