Þjóðin: tímarit sjálfstæðismanna - 01.08.1941, Síða 11

Þ J Ó Ð I N
153

og erlent, gamalt og nýtt og skapa úr
þvi menningarlega og siðferðislega
heild. Það er elcki kunnugt, að Snorri
hafi á nokkurn hátt brotið i bága við
kenningar „almennilegrai' kristni“,
eins og það var orðað, en innan þeirra
takmarka, sem þær leyfðu honum,
sýndi hann frjálsan hug, sem er ekk-
ert i ætt við drottnandi stefnu mið-
aldanna. Andi Snorra hefur hlotið
örvun og viðsýni fyrir áhrif liðins
tima, en dæmi lians bendir þó fram,
til tíma, sem koma miklu siðar. Þó
að rit Snorra fjalli öll um fortiðina,
vita þau til framtíðarinnár. Vísinda-
andi Snorra gerir liann þáttaka í
frjálsri rannsókn nútiðarinnar.
Á ofanverðri 12. öld hafði marg-
víslega ofsatrú færzt i aukana erlend-
is, galdra- og djöflatrúin óx, en sain-
tímis fylltu frásagnir af jarteiknum
og undrum byggðir langt fram yfir
það, sem áður liafði verið. Nú átti
ekki lengur að liafa vettlingatök við
trúarvilluna, og meðan Snorri stóð
upp á sitt bezta, var farið með báli
og hrandi um liina fögru Provence,
til að uppræta villu Albigensa. Um
þetta leyti samdi Snorri Eddu. Hann
er ófáanlegur að trúa því, að Óðinn
og Þór hafi verið djöflar, eins og
klerkar lögðu allt kapp á að innræta
mönnum. Hann reyndi að skýra upp-
runa hinnar fornu trúar á skynsam-
legan hátt. Hann greip gamla út-
lenda skýringu, sem bann hefur án
efa numið i Odda: lieiðin goð voru
stórmenni fornaldarinnar, sem skör-
uðu fram úr samtíðinni og voru
haldnir fyrir guði. En Snorri lætur
ekki þar staðar numið. Hann reynir
að sýna, hvernig á þvi stóð, að menn
Jarðgöng í Reykholti.
höfðu trúað á jörðina og dýrkað
hana: Það studdist við athugun og
reynslu. „Þat er eitt eðli (jarðar), at
jörðin var grafin í hám fjalltindum,
ok spralt þar upp vatn, ok þurfti
þar eigi lengra að grafa til vatns en
í djúpum dölum; svá er ok dýr ok
fuglar, at jafnlangt er til hlóðs í höfði
ok fótum. Önnur náttúra er sú jarð-
ar, at á hverju ári vex á jörðunni gras
ok blóm, ok á sama ári fellr þat allt
ok fölnar; svá ok dýr og fuglar, at
vex hár ok f jaðrar ok fellr af á hverju
ári.“ Þannig heldur Snorri áfram að
telja upp þá lduti, er af mátti fá þá
hugmynd, að jörðin væri lifandi og
máttug að eðli. Síðan minnist hann
á himintunglin, með sinum ójafna
gangi. og heldur svo áfram: „Af þvi-
líkum hlutum grunaði þá, at nokk-
urr myndi vera stjórnari himintungl-
anna, sá er stilla myndi gang þeira