Sagnir - 01.06.2006, Page 60

noos
vrfo/tJtrar fttijfeíc) inj ar
iint stjorn - oy
samjefajsjerð
‘Irænfancfs á mtðöfcfum
JSirjir ýojisson
erýœcCdur /yó/oy
fieýur Íofíö
J3r6j~i { sajnjrieði.
TTann er nú nemi á
fennsfuréttincCafjraut
KMi
Leifar eftir norræna íbúa Grænlands.
Skömmu fyrir lok fyrsta árþúsundsins eftir Krists burð hófu norrænir menn að nema og byggja Grænland. Að sögn Ara fróða Þorgilssonar í
íslendingabók mun þetta hafa gerst íjórtán eða fimmtán vetrum fyrr en kristni komst hér á íslandi eða nánar tiltekið 985 eða 986 e. Kr.1 Hin
norræna byggð hélt velli að minnsta kosti fram til byrjunar 15. aldar.
Frá upphafi skiptist landnámið í tvær byggðir og var sú stærri kölluð Eystribyggð en sú minni Vestribyggð. Sú síðamefnda mun að líkindum
hafa farið í eyði um miðja 14. öld en ekki er enn vitað hvers vegna svo varð.2 Talið er að í þessum tveimur byggðum hafi búið allt frá 10.000 þúsund
manns niður í 3-4.000, en í rauninni veit enginn hversu fjölmennt var þama á meðan byggð stóð yfir.
í þessari grein er fjallað um samfélag þessara norrænu manna og þróun þess á meðan það var við lýði. Litið er á réttarstöðu Grænlands; var
Grænland sjálfstætt land fram til 1261? Hvers konar stjómkerfi var ríkjandi í landinu? Hvemig var félagsskipan landsins t.a.m. háttað? Var það ef
til vill lagskipt og urðu einhverjar félagslegar breytingar í landinu á tímabilinu? Svör við þessum spumingum munu gefa nokkuð góða heildarmynd
af samfélaginu og stjómskipan.
Heimildir um miðaldasögu Grænlands em fremur fátæklegar og mjög í brotum. Sumar þeirra teljast nú mjög ótraustar við sagnfræðirannsóknir.
Hér má nefna helstar Grœnlendinga sögu og Eiríks sögu rauða. Aðrar heimildir em fáar eða nokkuð rýrar, aðallega nokkur ákvæði í Grágás,
Islendingabók, Landnámu, nokkrar landfræðilegar lýsingar, Konungsskuggsjá, Grcenlandsannáll Björns á Skarðsá, Grœnlandslýsing Ivars
Bárðarsonar (Det gamle Gronlands beskrivelse/ af Ivar Bárðarson) og fáein fombréf. Fomleifarannsóknir hafa síðan aukið nokkuð við fróðleik.
Hafa þær í sumum tilfellum stutt skriflegar heimildir en í öðmm varpað ljósi á ýmis atriði sem þær hafa þagað um.
5"é ^Sajnir zooé