Sagnir - 01.06.2006, Síða 96

helgar á skemmtistöðum borgarinnar ... En miðborgin er ekki lengur
hvað hún var. Þegar Dómkirkjuklukkan slær þrjú og dansstaðimir loka
ægir saman við Austurvöll og Lækjartorg alls kyns lýð; dópistum,
þjófum, drykkjusjúklingum, kynvillingum...“ 18
Eins og ofangreind dæmi sýna var umfjöllun um samkynhneigð
oft á tiðum óvægin og þótt liðsmenn Samtakanna '78 hafi einnig
skrifað í blöðin og svarað ásökunum var ofangreind umfjöllun um
samkynhneigða meira áberandi.
Þótt engar tölur liggi fyrir um það er víst að nokkur íjöldi
samkynhneigðra fluttist af landi brott á 8. og 9. áratugnum, sumir
varanlega en aðrir tímabundið.19 íslenskt samfélag er það lítið að lítill
sem enginn vísir varð að hópamyndun samkynhneigðra fyrir umræddan
tíma og enn síður áttu samkynhneigðir samastað, það er að segja
einhvem stað þar sem þeir gátu hist og rætt við aðra samkynhneigða
um málefhi sín. Fyrir vikið hefur eflaust verið erfiðara fyrir marga að
koma út úr skápnum.
Minna fór fýrir lesbíum framan af í umfjöllun um samkynhneigð
og snerist umræðan aðallega um „kynvillta" karlmenn. í Mannlífi í
desember árið 1987 stigu þó sjö íslenskar lesbíur fram í sviðsljósið,
fimm þeirra undir nafni, og ræddu kynhnegið sína auk annars í viðtölum
undir yfirskriftinni „Konur sem elskast".20 Það virðist hafa verið svipað
ástatt fyrir lesbíum og hommum á íslandi á 9. áratug 20. aldarinnar þó
svo að minna hafi verið rætt um málefni lesbía og réttindi þeirra.
Enn þann dag í dag rata umræður um samkynhneigða og réttindi
þeirra inn á síður dagblaða og í umræðuþætti í fjölmiðlum og sýnist
sitt hverjum. Sú breyting hefur orðið á að þeir sem hvað hæst mæla
í mót auknum réttindum samkynhneigðra gera það í nafni kristinnar
trúar í auknum mæli. Hafa margir forsvarsmenn trúarsamtaka á borð við
Krossinn, Betel, Hvítasunnukirkjuna og Veginn verið hvað háværastir.
Talsmenn áðumefndra trúarsamtaka og safnaða, ásamt Aðventistum,
Hjálpræðishemum, Ungu fólki með hlutverk, Orði lífsins, Kristilegs
félags heilbrigðisstétta auk eins sóknarprests, sendu stjómvöldum
harðort bréf árið 1996 þegar fyrir Alþingi lá frumvarp um staðfesta
samvist samkynhneigðra þar sem þeir hvöttu stjómvöld til að samþykkja
ekki frumvarpið. I bréfinu segir meðal annars að samkynhneigðir ættu að
hafa sömu mannréttindi og aðrir einstaklingar í þjóðfélaginu en það að
meina þeim að gifta sig og ættleiða böm væri ekki brot á mannréttindum
heldur aðferð þjóðfélagsins við að setja siðferðislega ramma öllum til
góða. Taka þeir sem dæmi að ijölkvæni sé bannað á íslandi og teljist
það ekki til mannréttindabrota. I bréfinu kemur jafnframt fram að
kristnir menn geti ekki sætt sig við að samkynhneigð sé jafn eðlileg og
gagnkynhneigð enda boði Biblían það ekki og segja Guð geta aðstoðað
hvem þann sem losna vilji undan því „oki sem samkynhneigð vissulega
er.“21
Umræða um samkynhneigð breyttist mikið á síðustu áratugum
20. aldar. Minna bar á fyrstu ámm 21. aldarinnar á greinaskrifum og
rannsóknum um orsakir samkynhneigðar sem vom vinsælt þrætuefhi
á 9. áratugnum. Annað málefni sem snertir samkynhneigð em ýmsar
kannanir sem gerðar hafa verið víða um heim sem mæla fjölda
samkynhneigðra. Enn ein umræða sem hefur verið viðloðandi málefnið
em meintar lækningar á samkynhneigð en sumir em þeirrar skoðunar
að samkynhneigð sé meðfæddur erfðagalli eða smitist frá umhverfinu
og hægt sé að ráða á því bót með meðferð við samkynhneigð. Em það
gjaman talsmenn sértrúarsafnaða sem em helstu boðberar þeirra. I
þeirra augum er samkynhneigð synd en „syndararnir" þurfa þó ekki að
örvænta því með réttri leiðsögn eða námskeiðum er hægt að „lækna“
viðkomandi af syndinni.
Skoðanakannanir sem gerðar hafa verið í byrjun 21. aldarinnar
sýna viðhorfsbreytingar almennings til málefna samkynhneigðra.
í umfangsmikilli rannsókn sem Gallup í Evrópu gerði árið 2003 er
meirihluti Evrópubúa því hlynntur að hjónabönd samkynhneigðra
para verði lögleidd. Um 15 þúsund manns tóku þátt í könnuninni
sem náði til 30 ríkja. í niðurstöðu rannsóknarinnar kom fram að íbúar
innan landa Evrópusambandsins vom almennt jákvæðari hvað varðar
réttindi samkynhneigðra en íbúar utan þess. 57% íbúa ESB vom
hlynntir hjónaböndum samkynhneigðra á meðan aðeins 23% íbúa
annarra Evrópuríkja vom á sama máli. Danir og Hollendingar bám
höfúð og herðar yfir aðrar Evrópuþjóðir hvað þetta varðar en 82%
Dana vom hlynntir hjónaböndum samkynhneigðra. Holland fylgdi svo
rétt á eftir með 80% íbúa. Á Kýpur var mest andstaða við hjónabönd
samkynhneigðra en aðeins 9% íbúa þar lýstu sig hlynnt eða nokkuð
hlynnt þeim. Afstaða til þess hvort samkynhneigðir ættu að fá að
ættleiða böm var hinsvegar ekki eins afgerandi en 42% íbúa innan ESB
vora fylgjandi því en aðeins 17% íbúa í löndum utan ESB. Aðeins í
fjómm löndum í Evrópu var meirihluti íbúa fylgjandi ættleiðingarrétti
samkynhneigðra, en það var í Hollandi, Þýskalandi, á Spáni og i
Danmörku.22
Gallup gerði samskonar könnun hér á iandi árið 2004 þar sem fram
kom að 87% landsmanna væm hlynntir því að samkynhneigðir fái að
ganga í hjónaband. Þar af töldu 3% að samkynhneigðir ættu eingöngu
að fá að gifta sig í kirkju, 18% að þeir ættu eingöngu að fá að giftast
borgaralegri giftingu en 66% taldi að samkynhneigðir ættu að fá að
giftast hvort heldur væri í kirkju eða borgaralega. Með öðmm orðum
þótti tæplega 70% aðspurðra sjálfsagt að samkynhneigðir fengju að
gifta sig í kirkjum.22
Umfjöllun um samkynhneigð í gmnnskólum hefur verið talsvert
í umræðunni undanfarinn áratug og námsskrár gmnn- og
ffamhaldsskólanna þykja oftar en ekki koma lítið sem ekkert inn
á samkynhneigð. I erindi á ráðstefnu um drengjamenningu í skólum
snemma árs 2005 benti Þorvaldur Kristinsson á að orðið samkynhneigð
væri hvergi að finna í íslenskum námsskrám fýrr en kæmi á háskólastig
og taldi breytinga þörf.24 Steingrímur Sigurgeirsson, aðstoðarmaður
menntamálaráðherra, sagði i kjölfarið að verið væri (í mars 2005)
að vinna að endurskoðun á nýrri námsskrá og væri umfjöllun um
samkynhneigð meðal þeirra breytinga sem til stæðu. Hann gat þó ekki
sagt fyrir um hverjar breytingamar yrðu en breytinganna væri að vænta
árið 2006.25
1 júní árið 2005 var samþykkt stefna Háskóla Islands gegn mismunun
þar sem meðal annars kom fram að starfsfólk og stúdentar Háskólans
megi ekki ganga út lfá því í kennslu eða í óformlegri samskiptum að
allir séu gagnkynhneigðir. Þar kemur einnig fram að kennarar Háskóla
Islands eigi að leitast við að nota námsefni þar sem margbreytileiki
mannlífsins kemur fram.26
Orðanotkun í umijöllun um samkynhneigð tók breytingum á
síðustu áratugum 20. aldar. Eins og áður var getið voru orðin kynvilla
og sódómía mest notuð framan af þegar samkynhneigð bar á góma. I
byrjun 9. áratugarins lentu Samtökin '78 í deilum við Ríkisútvarpið
þegar það síðamefnda ákvað að ekki væri hægt að lesa upp tilkynningu
á vegum Samtakanna því þau innihéldu orðin lesbía og hommi?1
Þóra Björk Hjartardóttir rannsakar í grein sinni „Baráttan um orðin.
Orðanotkun tengd samkynhneigð“ hvers vegna orðin hommi og lesbía
þóttu ekki nothæf á þessum vettvangi á sínum tíma, hvað hafi breytt
notkunarsviði þeirra og hvað hafi valdið breytingunni. Hún kemst að
þeirri niðurstöðu að á meðan samkynhneigðir vildu að orðin hommi,
lesbia og samkynhneigð yrðu notað um þau í daglegu tali vom margir í
samfélaginu sem tengdu orðin, og þá sérstaklega þau tvö fýrstnefndu, við
eitthvað ógeðslegt, bannað og klúrt. Af þeirri ástæðu þótti talsmönnum
Ríkisútvarpsins ekki við hæfi að lesa orðin upp í auglýsingatíma
útvarpsins af ótta við að særa blygðunarkennd hlustenda. í kjölfarið
hófust mikil skoðanaskipti á síðum dagblaðanna en samkynhneigðum
fannst að sér vegið og mótmæltu skerðingu á tjáningarfrelsi sínu með
þessum hætti. Stungið var upp á að orðin hómi og lespa yrðu notuð í
staðinn, þar sem þau þóttu „kurteisari í viðmóti og miklu íslenskari á
svip.“28 Það var ekki fýrr en árið 1986, þegar leyfi til reksturs útvarps
á íslandi var gefið frjálst, að Ríkisútvarpið breytti afstöðu sinni enda
umræða um homma og lesbíur sífellt að aukast í samfélaginu og á
orðunum hvíldi minni bannhelgi.29 í tímans rás hafa svo orðin hommi,
lesbia og samkynhneigð fest sig í sessi í málnotkun íslendinga en orðin
kynvilla og kynvillingar notað í niðrandi merkingu. Athugasemdir og
breytingar við texta Biblíunnar em góð dæmi um viðhorfsbreytingu
hvað varðar orðanotkun um samkynhneigð.
Lengi hefur verið unnið að nýrri þýðingu á Bibliunni á vegum Hins
íslenska biblíufélags en áætlað er að ritið komi út árið 2006. Þar eru
nokkur atriði varðandi fýrri þýðingar tekin til endurskoðunar en meðal
þess sem breytt verður er að orðið kynvillingur mun ekki koma fýrir í
hinni nýju þýðingu. Ástæða þess er að þar sem orðið stendur í Biblíunni
í dag mun það vera notað um menn sem misnota böm kynferðislega og
víkur orðið kynvillingar því fyrir orðasambandinu „menn sem leita á
drengi“. Niðurstaða fræðimanna er nefnilega sú að sé textinn skoðaður
ytf ^ajnir 2.006