Nýtt Helgafell - 01.10.1959, Síða 28

98
HELGAFELL
áhættusöm og því aðeins framkvæmanleg til
lengdar, að hægt sé að koma í veg fyrir óeðli-
legar sveiflur mcð samræmdri stefnu í efna-
hagsmálum. Það er meginkostur svæðabanda-
laganna í þessu tilliti, að þau tryggja náið
samstarf þátttökuríkjanna í efnahagsmálum,
bæði í því skyni að viðhalda almennu jafn-
vægi og að veita hverju öðru aðstoð, ef á þarf
að halda. Svo náin samvinna er aðeins hugs-
anleg milli tiltölulega fárra þjóða, sem eru
sammála um helztu meginatriði varðandi
skipulag efnahagskerfisins.
IV.
Þróun undanfarinna ára og þær efnahags-
legu röksemdir, sem nú hafa verið ræddar,
bendir hvort tveggja til þess, að nýtt skipu-
lag í efnahagsmálum heimsins sé í uppsigl-
ingu. Megineinkenni þess virðist muni verða,
að heimurinn skiptist í allstór viðskipta-
bandalög með tollfrjálsum og haftalausum
viðskiptum milli þátttökuríkja, er hverju sé
stjórnað af einhvers konar samvinnustofnun,
sem samræmi stefnuna í efnahagsmálum og
leitist við að viðhalda jafnvægi í viðskipta-
og atvinnumálum.
Enn er óvíst, hvaða form þessi viðskipta-
bandalög muni endanlega fá, t. d. í Evrópu.
Tollabandalag sexveldanna er að vísu komið
til framkvæmda, og sjö ríkja fríverzlunar-
svæði verður að öllum líkindum myndað á
næsta ári. Um hitt er óvissa, hvort takast
muni samkomulag um víðtækara fríverzlunar-
svæði, cr nái til allra ríkja Vestur-Evrópu.
H ver verður staða Islands í þessu cfnahags-
kerfi framtíðarinnar? Geta íslendingar stað-
ið einir, umgirtir geysilega stórum efnahags-
heildum á allar hliðar: Bandaríkjunum í
vestri, einu eða tveimur viðskiptabandalög-
um í Vestur-Evrópu og Austur-Evrópuríkja-
samtökunum í austri? Líklega er engri þjóð
meiri nauðsyn á hagkvæmum utanríkisvið-
skiptum en íslendingum, svo að rökin fyrir
nánu samstarfi við aðrar þjóðir á grundvelli
frjálsra viðskipta ættu að vera sterkari á ís-
landi en nokkurs staðar annars staðar.
Það er skoðun mín, að ekkert vandamál
sé eins mikilvægt fyrir íslendinga nú í dag og
að marka stefnu sína gagnvart ]>essum nýju
viðskiptabandalögum. Menn verða því að
gefa sér tóm frá dægurþrasinu til þess að
hugsa um þessi vandamál og gera sér grein
fyrir því, hvernig við þeim megi bregðast.
Undanfarin ár hefur verið látið reka á reið-
anum í þessum efnum. Þrátt fyrir þátttöku
í alþjóðasamvinnu að forminu til liafa Is-
lendingar orðið viðskila við aðra og ein-
angrazt æ meir bak við haftamúra sína. En
ákvörðunum í svona málum verður ekki til
lengdar slegið á frest. Aðgerðarleysið er b'ka
svar, og ef íslendingar láta sig berast fyrir
straumi enn um nokkurra ára skeið, er ekki
víst, hvort þeir eiga afturkvæmt inn í frjáls
viðskiptasamtök vestrænna þjóða.
V.
Nú er svo komið í efnahagsmálum íslend-
inga, að alveg óbreytt stefna — cf hægt er að
telja hinar mótsagnakenndu ráðstafanir í
efnahagsmálum undanfarinna ára stefnu —
er óhugsanleg. Það jafnvægi, sem náðst hefur
milli framboðs og eftirspurnar í þjóðfélaginu
undanfarin ár, hefur byggzt á stórkostlegum
halla við útlönd, sem jafnaður hefur verið
með skuldasöfnun, er hleður æ þyngri byrð-
um vaxta og afborgana á framtíðina. Fyrr
eða síðar hlýtur að því að draga, að meiri
erlend lán verða ófáanlcg.
ÍTr þessum ógöngum virðist ekki vera nema
um tvær meginleiðir að ræða. Önnur er sú,
að þjóðin herði að sér ólina og treysti á höft
og vöruskiptaverzlun til að koma á jafnvægi
út á við. Þessi leið er auðsjáanlega í bein-
ustu framhaldi af þeirri stefnu, sem rekin
hefur verið að undanförnu. Það er vafalaust
hægt að koma á jafnvægi með þessu móti, ef
nægilegri hörku er beitt. Ilins vegar hlýtur
það að verða dýrkeypt, þar sem afleiðingin
verður óhjákvæmilega óhagstæðari erlend
viðskipti og vaxandi einangrun frá hinum
frjálsu mörkuðum heimsins. f skjóli haftanna
mun engin varanleg lausn fást á vandamálum
útflutningsframleiðslunnar, svo að hún geti