Alþýðuhelgin - 07.05.1949, Blaðsíða 4

132
ALÞÝÐUHELGIN
afraiöan á höfði. Sagt er, að hann
ÝÍiafi verið manna glaðværastur og
>*f-ábærlega skemmtilegur félagi.
£’í tarfsbræður lians við leikhúsið
?e tskuðu liann allir og dáðust að hon-
*'i;m. Samtíðarskáldin báru fyrir
1 onum mikla virðingu. Eitt þeirra
.Hr rðist þó á hann á prenti og bar
>-<1 onum ritþjófnað á brýn. Sú ásökun
«£f ;1I þó um sjálfa sig, og er ekki vit-
'að, að Shakespeare hafi erft þetta.
I inhver bezti vinur Shakespeares
■s ar hið snjalla skáld Ben Jonson.
I Ierkur félagi þeirra skáldanna
1 omst þannig að orði um samræður
jeirra og orðheppni: „Fyndni þeirra
a ar víðfræg. Marga háðu þeir glím-
i na á orðaþingi, og var unun á að
1 lýða. Standa þeir mér ljóslifandi
f yrir hugskotssjónum, og vil ég líkja
s ;nnum .þeirra við það, er stór,
s aönsk galeiða og brezkt herskip
c igast við. Jonson, — í líki galeið-
i nnar —, var langtum hábyrtari í
1 erdómi, saman rekinn og traustur,
c n seinfær nokkuð í vendingum.
f hakespeare líktist enska herskip-
<5 íu, léttari til siglingar, beitti fram
"ílg aftur, snerist við öllum föllum
sæiti öllum vindum, sakir eld-
’-^íjótrar hugsunar, snarprar hnyttni
Qg ógleymanlegrar fyndni.“
Ben Jonson hefur ritað nokkur
féflrð um Shakespeare, auk þess sem
"“1 ann orti fagurt ljóð að honum
■““iitnum. Er þetta að heita má hinn
V? ini ritaði samtíðardómur, sem til
£$r um skáldið, og þykir því merki-
'“í :gur. Jonson segir meðal annars:
„Ég minnist þess, að leikendur
j átu þess oft Sliakespeare til heið-
i rs, að hann hefði aldrei, þá er hann
i$taði, strikað yfir nokkra línu eða
tíreytt einu orði. Ég svaraði þeim:
Ifann hefði átt að strika yfir þús-
und. Þeir töldu það mælt af öfund
clg illvilja. En svo var ekki. Ég hefði
qkki sagt þetta nema því aðeins, að
mér blöskraði fávizka þeirra, sem
ýildu nota það til hróss vini mínum,
tíem var hans mesta yfirsjón. Þessi
arð eru í fullri hreinskilni sögð, því
4g dáði manninn og elskaði hann,
enda heiðra ég minningu hans eins
rtíikið og ég má, svo að ég geri hann
ejkki að afguði. Hann var vissulega
^óður maður, hreinlyndur og ör-
lyndur, gæddur miklu ímyndunar-
dfli og hugmyndaflugi. Málfæri
lians var ljúft og orðin lágu svo á
tíraðbergi hjá honum, að stundum
W!LL!AM SHAKESPEARE
GREFTRUNARLJÓÐ
YFIR IMÓ6EN
(Úr .sjónleiknum „Cymbeline“, IV.
þ. 2. atr.)'
Hræðstu ei sólar hita bál,
hríðar grimma vetrar raun;
hefur lokið heims við tál,
hinnig bíða verkalaun:
Sveinar ungir, fögur fljóð
fara líka á heljar slóð.
Hræðstu ei byrsta höfðings brá,
hans nú máttlaus reiðin er,
mikil eik og minnsta strá
má á einu standa þér:
ríki, frami, fræðin góð
fara líka á heljar slóð.
Hræðstu ei elding ár né síð,
eða bitran þrumutein,
hræðstu ei öfund, napurt níð,
nú er úti um sæld og mein:
ástin ung og æskan rjóð
allt fer loks á heljar slóð.
Ei þig særing særi!
sízt þig galdur hræri!
óhreinn andi fjær þér!
Illt ei komi nær þér.
Sé þér vært und grænni grund,
gröf þín víðfræg alla stund!
Gísli Brynjiílfsson þýddi.
var nauðsynlegt að stöðva hann.
Fyndni hans var stórkostleg, en
hann hafði ekki alltaf fulla stjórn á
henni. Hann var stundum eins og
stríðólmur gæðingur, sem þurfti að
spelcja. Oft varð honum það á, sem
maður gat ekki annað en hlegið að.
En hann friðþægði fyrir yfirsjónir
sínar með kostum sínum. Með hon-
um bjó miklu meira er lofa mátti en
fyrirgefa þurfti.“
Þessi lýsing Jonsons, þótt blandin
sé nokkurri gagnrýni, sýnir eigi
síður en margt annað, hvílíkur yfir-
burðamaður Shakespeare hefur ver-
ið. Sé það rétt, að hann hafi aldrei
strikað út eina línu í ritum sínum,
en látið það standa, sem fyrst kom
í hugann, er það ofurmannlegt,
þegar þess er gætt, hve örsjaldan
þess kennir að hann dottar! Eigi er
þó ástæoa til að ætla annað en að
Jonson segi hér í aðalatriðum satt
frá vinnubrögðum hans. Styrkja
það og þau orð, sem vinir Shakes-
peares tveir, Ileminge og Condell,
segja í formála að heildarútgáfu á
ritum hans frá 1623. Telja þeir út-
gáfuna trausta, þar sem farið sé
eftir eiginhandarritum skáldsins, og
miklu áreiðanlegri en hinar stolnu
útgáfur, sem ýmsir bókaútgefendur
höfðu þegar prentað af einstökum
leikritum. Og handrit Shakespeares
eru góð, segja þeir, „hönd lians og
hugur fóru jafnan saman, og það,
sem hann hugsaði, féll honum svo
létt að orða, að við höfum varla orð-
ið varir við eina yfirstrikun í ritum
hans.“
*
Eins og fyrr segir, liggja eftir
Shakespeare 35 leikrit, auk all-
margra ljóða. Hér er þess enginn
kostur, að gera grein fyrir þeirri
óhemju auðlegð, sem í leikritum
þessum er fólgin. Skal lesendum
þess í stað bent á fróðlega grein um
leikrit Shakespeares, er birtist í
Eimreiðinni 1928, bls. 270—282,
eftir prófessor Richard Beck. Þó
skal hér lauslega getið nokkurra
frægustu leilcrita skáldsins.
Með öruggri vissu verður nú eigi
úr því skorið, í hvaða röð leikritin
eru samin. Þó hefur reynzt kleift að
skipta bókmenntastarfsemi skáldsins
í fjögur tímabil, og er það til nokk-
urs hægðarauka er rekja skal
þroskasögu þess.
Fyrsta tímabilið, 1590—94, er
mótað af æsku skáldsins, og ber þar
nokkuð á því, að það sé enn leitandi
í list sinni. Áhrif frá eldri skáldum
eru auðsæ. í gamanleikjum ríkir
gáski og fyndni, skáldið hefur mikla
ánægju af orðaleikjum, skemmtir
sér við að bregða upp svipmyndum
af skoplegum og fáránlegum per-
sónum, leggur mikla áherzlu a
skringilega atburðarás. Beztu leik-
ritin frá þessu tímabili eru A Mid-
summers Night’s Dream, Romeo and
Juliet og King John. Hið fyrsta er
fallegt og gáskafullt ástarævintýri;
þar er ástinni lýst sem hvikulli og
flögrandi tilfinningu, sem bregður
þó á lífið fögru og heillandi glitn
líkt tunglsljósi á sumarnóttu. 1
Rómeó og Júlíu er ástin hins vegar
Frh. á 135. síðu.
Í