Morgunblaðið - 22.12.2011, Qupperneq 4

4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. DESEMBER 2011
„Við hittum til dæmis sjávarútvegs-
ráðherrann sem kom mér fyrir sjónir
sem þvermóðskufyllsta afturhald frá
fimmta áratugnum, nokkurn veginn
frá Stalínstímanum, sem ég hef nokk-
urn tímann rekist á í lýðræðisríki,“
sagði Robert Atkins, þingmaður
breska Íhaldsflokksins á þingi Evr-
ópusambandsins, á fundi í utanríkis-
málanefnd þess sem fram fór á sl.
þriðjudag þar sem umsókn Íslands
um inngöngu í sambandið var rædd
en upptaka frá fundinum hefur verið
birt á netinu.
Atkins kom til Íslands í september
síðastliðnum ásamt sendinefnd þing-
manna af þingi Evrópusambandsins
til þess að kynna sér aðstæður hér
vegna umsóknar Íslands um inn-
göngu í sambandið og ræddu þeir
meðal annars við Jón Bjarnason, sjáv-
arútvegs- og landbúnaðarráðherra.
Tilefni ummæla Atkins var and-
staða Jóns við inngöngu í Evrópu-
sambandið. Sagði Atkins að komið
hefði skýrt fram í máli Jóns að ekki
yrði af inngöngu Íslands í sambandið
á meðan hann drægi andann og lét
breski þingmaðurinn þess getið í
framhaldinu að nefndin hefði rætt við
fleiri íslenska stjórnmálamenn sem
hefðu verið af sömu manngerð og ráð-
herrann.
Þá lét Atkins þess ennfremur getið
að íslenskir stjórnmálamenn virtust
efins um inngöngu í Evrópusamband-
ið og hefði hann því lagt til að haldin
yrði þjóðaratkvæðagreiðsla hér á
landi um hvort halda ætti umsókninni
áfram.
Kom Jóni til varnar
Samlandi Atkins, William Dartmo-
uth sem situr á þingi Evrópusam-
bandsins fyrir Breska sjálfstæðis-
flokkinn, kom Jóni hins vegar til
varnar og sagði að það væri ómaklegt
að saka hann um stalínisma fyrir þá
einu sök að vera ekki sammála Atkins
um að Íslendingar ættu að ganga í
sambandið. hjorturjg@mbl.is
Sakaður um stalínisma
 Breskur þingmaður fór hörðum orðum um Jón Bjarnason
sjávarútvegsráðherra vegna andstöðu hans við inngöngu í ESB
Jón
Bjarnason
Robert
Atkins
Vetrarsólstöður voru í morgun
klukkan 05.30 en þá nær skamm-
degið hámarki sínu og víkur hægt
og rólega fyrir lengri sólargangi.
„Þetta getur leikið á fjórum dag-
setningum frá 20. til 23. desember
og er það vegna hlaupaára sem
þetta hleypur á þessum fjórum dög-
um,“ segir Þorsteinn Sæmundsson
stjörnufræðingur. Þó að sólargang-
urinn fari nú að lengjast gengur
breytingin hægt fyrst um sinn.
Að sögn Þorsteins lengist sól-
argangurinn einungis um 9 sek-
úndur að meðaltali fyrsta daginn
og 27 sekúndur þann næsta og 44
sekúndur þriðja dag eftir vetr-
arsólstöður í Reykjavík. Fyrir
norðan gengur þetta örlítið hraðar
fyrir sig því á Akureyri lengist sól-
argangurinn fyrst um 12 sekúndur
að meðaltali síðan um 37 og á
þriðja degi um rúma mínútu. „Þó
að þetta gangi hægt í upphafi er
það fljótt að vinda upp á sig og sól-
argangurinn lengist mest um rúm-
ar 7 mínútur á dag í Reykjavík rétt
fyrir jafndægur.“
Sólstöður eiga sér stað tvisvar
sinnum á ári þegar sólin er lengst
frá miðbaug himins annaðhvort til
norðurs eða suðurs. „Sólstöður
eiga sér líka stað á sumrin á tíma-
bilinu 20. til 22. júní en þá hverfur
sólin frá norðri til suðurs og sól-
argangurinn styttist. Síðan er líka
talað um jafndægur en þá er sólin
beint yfir miðbaug himins og það
eins og sólhvörfin á sér stað tvisvar
á ári 19. til 21. mars og síðan 21. til
24. september. Við jafndægur er
dagurinn og nóttin nærri því jafn
löng alls staðar á jörðinni,“ segir
Þorsteinn. vilhjalmur@mbl.is
Sólargangurinn í dag er 9 sekúndum lengri í Reykjavík en hann var í gær og svo lengist dagurinn um hænufet á hverjum degi
Stefnumót ljóss
og myrkurs
Morgunblaðið/Ómar
Sólstöður á Tjörninni Vinkonurnar Antonía og Salka eru grunnskólanemar. Antonía hefur mikinn ljósmynda-
áhuga og málar Sölku vinkonu sína fyrir myndatöku á ísi lagðri Reykjavíkurtjörn daginn fyrir vetrarsólstöður.
 Langþráðar vetrarsólstöður í dag
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
„Við höfum komist að því hvers
vegna mótefni af flokki 3 hverfa svo
fljótt úr líkamanum. Um leið hefur
okkur tekist að finna upp aðferð til
að viðhalda þessum flokki lengur í
líkamanum og kann það að leiða til
öflugri meðferða á sjúklingum,“ seg-
ir Gestur Viðarsson, vísindamaður
við Rannsóknastofnun hollenska
blóðbankans í Amsterdam. Hann tók
þátt í rannsókn sem gæti leitt til þró-
unar á öflugri krabbameinslyfjum.
Frá öllum heimshornum
Þrettán vísindamenn komu að
rannsókninni, þar með talið vísinda-
konurnar Stefanía P. Bjarnarson og
Ingileif Jónsdóttir, sem lögðu til
gögn með rannsóknum á Íslandi.
Eru niðurstöðurnar birtar í ritinu
Nature Communications, systurriti
hins virta vísindarists Nature.
Í sem stystu máli býður mótefna-
flokkurinn sem Gestur og félagar
rannsökuðu, flokkurinn IgG3 (þ.e.
flokkur 3) upp á öflugri meðferð
gegn til dæmis krabbameinsfrumum
en flokkurinn IgGg1 (hér eftir flokk-
ur 1) sem notaður hefur verið í mót-
efnalyf af hagkvæmnisástæðum.
„Við sýndum fram á aðferð til að
framlengja virkni mótefna af flokki 3
í mönnum. Við sýndum líka fram á að
aðferðin virkar betur í dýrum. Sem
sagt, við höfum lagt grunn að því að
lyfjafyrirtæki sem þróa mótefni geta
farið að hugsa um að nota mótefni úr
flokki 3 og þannig þróað lyf sem
virka betur en lyf í flokki 1.“
Nú hægt að þróa öflugri lyf
Gestur segir vísindamenn fyrst og
fremst hafa þróað lyf úr flokki 1.
„Sem kunnugt er myndar líkam-
inn mótefni gegn bakteríum og
veirum. Svo þekkjum við mótefni úr
bólusetningum. Á síðustu áratugum
hafa vísindamenn notfært sér þekk-
ingu á mótefnum til að framleiða ný
lyf gegn krabbameini. Þá eru búin til
mótefni sem eru mjög sérhæfð,
þekkja krabbameinsfrumur og geta
eytt þeim. Þetta er til dæmis vel
þekkt úr ýmsum B-frumu-krabba-
meinum. Öll þessi mótefni sem hafa
verið búin til og eru í þróun eru úr
flokki 1. Ástæðan er tvíþætt. Annars
vegar eru mótefni af þessari tegund
mjög virk í líkamanum. Þau virkja
ónæmiskerfið mjög vel sem veldur
því að krabbameinsfruman drepst.
Hin ástæðan er sú að mótefni úr
flokki 1 haldast lengur í líkamanum
en efni úr flokki 3. Ákveðinn viðtaki í
líkamanum tekur mótefni úr flokki 1
og endurvinnur hann. Helmingunar-
tími flestra mótefna í líkamanum, er
u.þ.b. vika en út af þessari endur-
vinnslu er hann þrjár vikur fyrir
flokk 1, en ekki fyrir flokk 3. Þess
vegna hefur þessi endurvinnsla verið
nýtt við gerð lyfja.“
Virkja ónæmiskerfið betur
Gestur tekur dæmi af hugsanleg-
um ávinningi þess að nota mótefni af
flokki 3 við gerð nýrra lyfja.
„Mótefni af flokki 3 virkja
ónæmiskerfið betur en mótefni úr
flokki 1 og kunna því að vera heppi-
legri til að drepa t.d. krabbameins-
frumur. Helmingunartími mótefna
úr flokki 3 er venjulega aðeins ein
vika. Þau hverfa því fljótt. Sökum
þess hversu dýr svona lyf eru hefur
engum dottið í hug að byrja að búa til
ný mótefnalyf úr flokki 3. Nú hefur
þeirri hindrun verið rutt úr vegi.“
Gæti opnað dyrnar að öflugri
meðferð gegn krabbameini
 Íslenskur vísindamaður kemur að brautryðjendarannsóknum á mótefnum
Ljósmynd/Michelle Pleiter
Í vísindum Gestur starfar við rann-
sóknir við hollenska blóðbankann.
Starfsmenn
Hafró luku mæl-
ingum á loðnu-
stofnunum 10.
desember en
ekki tókst að
mæla magn ung-
loðnu, að sögn
Jóhanns Sig-
urjónssonar, for-
stjóra stofnunarinnar. Það tókst
ekki að þessu sinni m.a. vegna þess
að ís við norðvesturhluta landsins
tálmaði för.
Jóhann segir að reynt verði aftur
eftir áramótin eftir því sem færi
gefist þótt menn séu ekki allt of
bjartsýnir á árangurinn, slíkar
mælingar verði alltaf erfiðari eftir
því sem lengra líði á veturinn. Hins
vegar hafi tekist að mæla nokkuð
af fullorðinni loðnu, rúmlega það
sem þurfi til að eiga fyrir opn-
unarheimild í vor. Miðað er við að
hrygningarstofn sé minnst 400 þús-
und tonn en það sem er fram yfir
má síðan veiða á vertíðinni haustið
2012. kjon@mbl.is
Nóg mæld-
ist af fullorð-
inni loðnu
 Ástand ungloðnu
kannað eftir áramót