SunnudagsMogginn - 05.02.2012, Page 30

30 29. janúar 2012
L
eiðtogar sex vinstriflokka á
Norðurlöndum skrifuðu grein í
Fréttablaðið sl. fimmtudag um
bankamál. Í hópi greinarhöf-
unda er Steingrímur J. Sigfússon, formað-
ur VG. Í upphafi greinarinnar segir:
„Við forsvarsmenn sex vinstriflokka á
Norðurlöndunum krefjumst þess, að regl-
ur verði settar um fjármálamarkaði til að
koma í veg fyrir að skattborgarar borgi
reikninginn, þegar bjarga á bönkum.“
Undir þetta skal tekið.
Þeir segja:
„Það þarf að gera greinarmun á þeirri
bankastarfsemi, sem er nauðsynleg í
hverju samfélagi annars vegar og spá-
kaupmennsku hins vegar og að auki að
tryggja að geta bankanna til að standa við
skuldbindingar sínar aukist til muna.“
Þetta er rétt.
Þeir segja:
„Áætlun okkar miðar að því að tryggja
efnahagslegt öryggi og felst m.a. í að sett
verði alþjóðlegt gjald á fjármagnsflutninga
milli landa.“
Þetta er skynsamlegt.
Þeir segja:
„Það eina, sem bjargaði kerfinu var að
ríkisstjórnir og seðlabankar dældu gríð-
arlega miklu magni af peningum skatt-
greiðenda inn í banka og aðrar fjár-
málastofnanir.“
Þetta er rétt.
Þeir segja:
„Í löndum þar sem fjárfestingarbankar á
einkamarkaði eru stór hluti af fjár-
málakerfinu ber að innleiða lög þar sem
gerður er greinarmunur á hefðbundinni
bankastarfsemi og spákaupmennsku í átt
við það, sem nýleg rannsókn á brezka
bankakerfinu leggur til.“
Þetta er rétt.
Þeir segja:
„Endurbætt samkeppnislöggjöf mundi
brjóta upp einokunarstöðu bankanna og
opna leið inn í kerfið fyrir minni leikmenn
án ófyrirleitinna hagnaðarsjónarmiða.“
Þetta er rétt og skynsamlegt.
Þeir segja:
„Samkvæmt Basel III reglunni eiga
bankarnir að eiga 7-9,5% grunneigiðfé
miðað við áhættumetnar eignir. Þessar
kröfur eru alltof lágar…“
Þetta er rétt.
Þeir segja:
„Alþjóðlegt gjald á fjármagnsflutninga
gæti unnið gegn þeim viðskiptamynztr-
um, sem færast í aukana á fjármálamörk-
uðum, til dæmis rafræn hátíðniviðskipti.“
Með þessum orðum taka þeir undir
sjónarmið Wolfgangs Schäuble, fjár-
málaráðherra Kristilegra demókrata í
Þýzkalandi, sem telur að slíkur skattur
mundi draga úr fjármálaviðskiptum, sem
byggjast á spákaupmennsku.
Þeir segja:
„Stór hluti fjármálaviðskipta fer ekki
fram á skipulögðum markaði. Það skapar
vandamál, þar sem markaðurinn hefur þá
ekki upplýsingar um hvaða stofnanir eigi
hvaða verðbréf. Þess vegna ættu öll við-
skipti með hvers kyns afleiður og samsetta
fjármálagerninga að eiga sér stað á löggilt-
um mörkuðum.“
Þetta er rétt.
Allt sem leiðtogar þessara sex vinstri-
flokka segja í þessari grein, sem gera má
ráð fyrir að hafi birtzt í einhverjum blöð-
um á öllum Norðurlöndum, er rétt og í
samræmi við þau sjónarmið sem uppi hafa
verið í flestum Evrópuríkjum og að hluta
til í Bandaríkjunum hjá flestum stjórn-
málaflokkum, þar á meðal Íhalds-
flokknum í Bretlandi að því undanskildu
að bæði Bretar og Bandaríkjamenn eru
andvígir skatti á fjármagnstilfærslur, sem
hins vegar bæði Angela Merkel og Nicho-
las Sarkozy, leiðtogar tveggja hægriflokka
í Evrópu, mæla með.
Grein leiðtoga hinna norrænu vinstri-
flokka sýnir að það er víðtæk samstaða
þvert yfir hið pólitíska svið um þær
grundvallarbreytingar sem þarf að gera til
þess að koma böndum á fjármálamark-
aðinn á Vesturlöndum og raunar um heim
allan.
Það sem vekur hins vegar sérstaka at-
hygli er þetta: Það var ríkisstjórn Geirs H.
Haarde, sem tók ákvörðun um að láta al-
þjóðlega lánardrottna íslenzku bankanna
sitja uppi með tapið af eigin lánveitingum
til bankanna hér. Þar með varð Ísland að
eins konar fyrirmynd annarra þjóða um
það hvernig taka ætti á hruni bankakerfa.
Þá voru það ekki ríkjandi viðhorf. Nú eru
þau alls staðar ráðandi.
Sú ríkisstjórn, sem tók við völdum á Ís-
landi 1. febrúar 2009, og Steingrímur J.
Sigfússon hefur verið mestur valdamaður
í, hefur hins vegar ekki litið á það sem for-
gangsverkefni sitt að setja nýja löggjöf um
starfsemi bankanna hér, þótt hrun þeirra
hafi verið kjarninn í hruninu mikla haust-
ið 2008. Sú ríkisstjórn hefur hvorki séð
ástæðu til að setja löggjöf um aðskilnað
viðskiptabankastarfsemi og fjárfesting-
arbankastarfsemi eins og leiðtogar
vinstriflokkanna á Norðurlöndum leggja
til, né hefur sú ríkisstjórn gert nokkrar
ráðstafanir til að koma böndum á banka-
kerfið, sem enn er alltof stórt og alltof dýrt
fyrir þetta litla samfélag.
En þar að auki hefur sú ríkisstjórn, sem
Steingrímur J. Sigfússon ræður mestu í,
selt tvo íslenzka banka af þremur til þeirra
erlendu spákaupmanna, sem réttilega eru
gagnrýndir í grein leiðtoganna sex, sem
hér hefur verið gerð að umtalsefni.
Hvernig er hægt að segja eitt á vettvangi
flokkasamstarfs á Norðurlöndum en gera
það þveröfuga heima fyrir?
Ef greinin sem Steingrímur J. Sigfússon
skrifar undir er hins vegar til marks um að
vænta megi viðamikillar löggjafar um
bankakerfið á Íslandi í anda þeirra hug-
mynda sem settar eru fram í greininni og
eru nú til umræðu í flestum Evr-
ópulöndum er það fagnaðarefni. Þótt
stjórnarandstaðan á Alþingi hafi heldur
ekki haft frumkvæði að slíkri tillögugerð –
því miður – er ekki ástæða til að ætla ann-
að en að hún mundi taka þátt í setningu
slíkrar löggjafar af heilum huga.
Pólitísk samstaða um róttækar breytingar á bankalöggjöf?
Af innlendum
vettvangi …
Styrmir Gunnarsson
styrmir@styrmir.is
Mikil gleði braust út á Íslandi á þessum degifyrir 24 árum þegar ungur skákmaður, Jó-hann Hjartarson, tryggði sér sigur gegnhinum heimskunna stórmeistara Victor
Kortsjnoj í undankeppni einvígis um réttinn til að skora
á heimsmeistarann í skák. Einvígið fór fram í St. John í
Kanada og fylgdist þjóðin grannt með gangi mála enda
skákvorið mikla í algleymingi á Íslandi. Líklega hefur
ekkert skákeinvígi vakið meiri athygli hér um slóðir, ef
undan er skilið einvígi aldarinnar milli Bobbys Fischers
og Borisar Spasskís í Reykjavík 1972.
Jóhann var að vonum í skýjunum þegar Guðmundur
Hermannsson, blaðamaður Morgunblaðsins, ræddi við
hann í St. John eftir áttundu og síðustu skákina sem
vannst. Hvorki datt þó né draup af hinum hógværa stór-
meistara. „Mér fannst þessi skák ekki svo erfið, mér
fannst fjórða skákin miklu erfiðari,“ sagði Jóhann. „Það
var líka erfitt að tefla 5. skákina. Ég vissi ekki almenni-
lega hvernig ég átti að tefla hana. Ég var fyrst hræddur
um að vera of varkár og svo um að sækja of mikið. Og
loks lék ég af mér í stöðu sem var í jafnvægi. Það var
óskiljanlegur afleikur, hreinlega skákblinda, því ég sá
ekki millileik sem Kortsjnoj átti.“
Jóhann var einnig spurður hvernig það hefði verið að
tefla með „þjóðina á bakinu“. „Ég hef ekki orðið svo var
við það. Ég hef verið „friðaður“ fyrir utanaðkomandi
áhrifum og menn verða auðvitað að hafa mjög gott næði
þegar teflt er á skákmótum.“
Spurður hvort erfitt væri að tefla svona einvígi svaraði
Jóhann: „Það var mjög erfitt. Ég hefði ekki trúað því
fyrirfram hvað það er mikill munur á að tefla einvígi og
tefla í móti, sérstaklega þegar andstæðingurinn er svona
og svona. En það unnu aðrir fyrir mig sálfræðistríðið,
aðallega Friðrik [Ólafsson] sem meðhöndlaði þetta mjög
glæsilega að koma okkar sjónarmiðum á framfæri þann-
ig að ég fengi að tefla ótruflaður.“
Taldi Íslendinga hafa beitt bolabrögðum
Þarna vísaði Jóhann til þess að andstæðingur hans við
skákborðið hafði vanið sig á ýmsa (ó)siði svo sem að
reykja eins og strompur og ganga fram og aftur um gólf.
Gerði hann þetta í fyrstu sex skákunum, Jóhanni til
ama. Þá rituðu Friðrik Ólafsson, formaður íslensku
sendinefndarinnar í St. John, og Jóhann sjálfur Svetozar
Gligoric, yfirdómara áskorendaeinvígjanna í skák, bréf
þar sem þeir fóru fram á þrennt: Að keppendur gengju
ekki á sviðinu á meðan andstæðingur þeirra væri að
hugsa næsta leik; að keppendur stæðu ekki eða gengju
fram og til baka í sjónlínu andstæðings síns meðan hann
hugsaði; og að keppendur reyktu ekki við skákborðið
þegar andstæðingur þeirra ætti leik. Þótti Gligoric þess-
ar kröfur sanngjarnar og böndum var komið á Kortsjnoj
– honum til mikils óyndis. Raunar kenndi hann þessum
skorðum alfarið um ósigur sinn.
Eftir tapið í síðustu skákinni neitaði hann að svara
spurningum en lýsti eftirfarandi yfir: „Ég vil fá að segja
það, að herra Ólafsson, sem er fyrir íslensku sendi-
nefndinni, vann þetta einvígi. Ekki herra Hjartarson
sem lék – ja – eins og styrkleiki hans gefur tilefni til,
ekki betur. En herra Ólafsson, sem gaf út rætnar yfirlýs-
ingar um hegðun mína við skákborðið; hann vann ein-
vígið. Hann neyddi mig til að tefla við óþolandi að-
stæður, leyfði mér ekki að reykja og ekki að ganga um.
Það er allt sem er um þetta að segja. Það var þetta sem
herra Ólafssyni tókst. Þetta er allt sem ég get sagt.“
Friðrik viðurkenndi í Morgunblaðinu að ýmislegt
hefði gerst sem ekki ætti að gerast í sambandi við skák.
„En það er allsstaðar svartur sauður og ekkert við því að
gera. Það urðu leiðindi út úr þessu en það varð að taka á
þessu máli með festu og gera sökudólgnum það skýrt og
greinilega ljóst að slíkt gengi ekki.“
Þetta var þó Friðriki Ólafssyni efst í huga: „Ég er
stoltur, ánægður og glaður og ég held að allir Íslendingar
hljóti að vera það. Þetta er glæsilegur áfangi í íslenskri
skáksögu.“
Í næstu umferð tapaði Jóhann fyrir Anatolí Karpov.
Kortsjnoj er enn að tefla á mótum, orðinn áttræður.
orri@mbl.is
Jóhann
leggur
Kortsjnoj
Jóhann Hjartarson ásamt Garrí Kasparov árið 1988.
Morgunblaðið/Sverrir Vilhelmsson
’
En herra Ólafsson,
sem gaf út rætnar yfirlýsingar
um hegðun mína við
skákborðið; hann vann einvígið.
Victor Kortsjnoj var og er ólíkindatól við skákborðið.
Morgunblaðið/Einar Falur
Á þessum degi
5. febrúar 1988