Morgunblaðið - 17.04.2012, Qupperneq 19

19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 17. APRÍL 2012
Hjól Nú þegar vorið virðist loks gengið í garð hafa bifhjólamenn tekið út hjólin sín. Það er ekki óalgengt að fólk virði fyrir sér stór og vel bónuð hjól sem þetta og jafnvel láti sig dreyma.
Golli
Iðnaðarráðherra
boðaði nýlega á að-
alfundi Samorku,
samtaka orkufyr-
irtækja á Íslandi, að
hann hefði nýlega
lagt fram á Alþingi
skýrslu um heild-
stæða orkustefnu
fyrir Ísland. Yrði
skýrslan gefin út í
vor.
Þetta er vissulega fagnaðar-
efni, enda tími til kominn. Ráð-
herrann boðaði einnig að hann,
í samráði við umhverfis-
ráðherra, myndi leggja fram
þingsályktunartillögu um
„rammaáætlun um verndun og
nýtingu náttúrusvæða með
áherslu á vatnsafl og jarð-
hitasvæði“. Hún hefur verið í
undirbúningi árum saman og
það er því vissulega fagnaðar-
efni að hún verður nú lögð
fram, því að eins og ráðherrann
kemst að orði er orkufram-
leiðsla og verður „ein af grunn-
stoðunum undir samfélagi okk-
ar“. Vinna við þá áætlun hófst
1999.
Ráðherra boðaði á fundinum
að í væntanlegri heildstæðri
orkustefnu stjórnvalda verði
gert ráð fyrir „að við aukum
stórkostlega hlut endurnýj-
anlegrar orku þegar kemur að
samgöngum“. Þessa hugmynd
er ég vantrúaður á. Ástæðan er
sú, að meginnotkun raforku í
samgöngum í öðrum löndum, að
knýja rafknúnar járnbrautir, er
mikið til útilokuð á Íslandi sök-
um strjálbýlis og fámennis þjóð-
arinnar.
Í flestum Evrópulöndum eru
rafknúnar jármbrautarlestir og
rafknúnir sporvagnar, neðan-
jarðar í stórborgum en ofan-
jarðar utan þeirra,
meginsamgöngu-
leiðir almennings.
Tilvist þeirra dreg-
ur mjög úr notkun
einkabílsins borið
saman við það sem
vera mundi án járn-
brauta, þ.e. borið
saman við „ís-
lenskar aðstæður“.
Hitt er svo annað
mál að í mörgum
Evrópulöndum er
eldsneyti úr jörðu eftir sem áð-
ur aðalorkugjafinn í sam-
göngum því að rafmagnið er
þar að mestu unnið úr elds-
neyti. Undantekningar eru lönd
eins og Frakkland þar sem
meginhluti raforkunnar kemur
úr kjarnorku, Sviss, þar sem
vatnsorkunnnar nýtur við, og
lönd eins og Ítalía og Aust-
urríki, þar sem vatnsorkan á
stóran hlut og raunar kjarnorka
líka, innflutt frá Frakklandi, því
að þessi lönd vilja ekki kjarn-
orkustöðvar hjá sér þótt þau
nýti kjarnorkurafmagn frá
Frakklandi með bestu lyst.
Það er vissulega vel að von er
á heildstæðri orkustefnu fyrir
Ísland. Hún er löngu orðin
tímabær. Við mótun hennar er
rétt að hafa hliðsjón af Sviss,
sem eins og Ísland er ríkt af
vatnsorku. Við höfun svo jarð-
hitann, sem einnig má nýta til
raforkuvinnslu.
Eftir Jakob
Björnsson
» Það er vissulega vel
að von er á heild-
stæðri orkustefnu fyr-
ir Ísland. Hún er löngu
orðin tímabær.
Jakob Björnsson
Höfundur er fyrrverandi
orkumálastjóri
Heildstæð orku-
stefna fyrir Ísland
er löngu tímabær
Loksins hefir sjáv-
arútvegsráðherra lagt
fram tvö lagafrumvörp
til breytinga á fisk-
veiðistjórnunarkerfinu.
Þessi frumvörp eru
pólitískt möndl og
breyta engu í grundvall-
aratriðum. Hér er verr
af stað farið en heima
setið. Frumvörpin upp-
ræta ekki þau mann-
réttindabrot, sem felast í núverandi
kerfi, svo sem mannréttindanefnd
Sameinuðu þjóðanna sló föstu með úr-
skurði sínum í kærumáli þeirra Arnar
Snævars Sveinssonar og Erlings
Sveins Haraldssonar frá 24. október
2007. Í þessum úrskurði taldi mann-
réttindanefndin kvótakerfið brjóta
gegn mannréttindaákvæðinu í 26. gr.
Alþjóðasamningsins um borgaraleg
og stjórnmálaleg réttindi (nr.10, 28.
ágúst 1979), er kveður á um jafnrétti
allra manna. Mælti Mannréttinda-
nefndin svo fyrir, að ríkisstjórn Ís-
lands breytti kvótakerfinu á þann veg,
að það uppfyllti þetta mannréttinda-
ákvæði og greiddi kærendum skaða-
bætur. Skyldi þetta gert innan sex
mánaða. Nú eru liðin fjögur og hálft
ár. Ekkert hefir verið gert af hálfu
ríkisstjórna í þessum efnum, annað en
það, að bæði ríkisstjórnir og dóm-
stólar hafa níðst á kærendum, neitað
að greiða þeim skaðabætur og komið í
veg fyrir, að þeir nái rétti sínum fyrir
dómstólum landsins, andstætt 3. mgr.
2. gr. nefnds alþjóðasamnings, sem
skuldbindur aðildarríki sáttmála
þessa til þess að tryggja það, að menn,
sem brotið er á, nái rétti sínum.
Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnar-
innar var því lofað að fyrna kvótann á
20 árum. Það hefðu þó verið spor í
rétta átt, þótt í hænufetum væri. En
nú á, með þessum lagafrumvörpum,
akkúrat að gera hið gagnstæða. Það á
að festa kvótann í sessi næstu 20 árin
a.m.k. (í stað eins árs nú) og svo til
sömu aðiljarnir fá að halda kvótanum
gegn greiðslu hærra veiðigjalds, með
örlítilli glufu á nýliðun, sem engum úr-
slitum ræður til bóta á
þessu mannréttinda-
brotakerfi.
Til þess að reka fisk-
veiðar hér við land þann-
ig, að fullnægt sé ákvæð-
um mannréttinda um
atvinnufrelsi og jafnrétti
allra manna, eru aðeins
tvær leiðir færar:
1. Leggja niður kvóta-
kerfið og leyfa öllum að
veiða, eins og var fyrir
tilkomu kerfisins, eða 2.
Setja allar aflaheimildir
á uppboð á frjálsum markaði. Ef síðari
leiðin yrði valin (sem mér sýnist lík-
legra), mætti skipta aflaheimildunum
í fjóra jafna flokka:
Einn fjórði yrði boðinn upp til tog-
ara, einn fjórði til trillubáta, einn
fjórði til skipa þar í milli og síðasta
fjórðungnum yrði skipt niður á lands-
fjórðungana til strandveiða og lönd-
unar í viðkomandi landsfjórðungi.
Með þessu fyrirkomulagi byðu menn
það verð í aflaheimildirnar, sem þeir
teldu sig geta gert út á með hagnaði.
Þeir, sem bezt geta gert út, byðu eig-
andanum, þjóðinni, hæst verð. Hér
yrði það útgerðarmanna sjálfra að
ákveða, hvað þeir ráða við, en ekki
stjórnvalda. Jafnframt opnast sjávar-
útvegurinn fyrir nauðsynlegri og eðli-
legri nýliðun, en inngangan væri ekki
skömmtuð af ráðherra eða pólitískum
nefndum eða ráðum. Takmörkuðum
auðlindum verður aldrei úthlutað rétt
eftir pólitískum leiðum. Slíkt er æv-
inlega beini, breiði vegurinn til spill-
ingar. Við Íslendingar ættum að vita
það eftir reynsluna af haftakerfinu, er
ríkti hér á landi frá 1930 til 1991. Hví-
lík spilling! Nei, í þessum málum fyr-
irfinnst aðeins einn réttlátur dómari:
Það er buddan.
Til þess að skapa stöðugleika í sjáv-
arútveginum þyrfti leigutíminn að
vera til allmargra ára, t.d. 15-20. Með
slíku fyrirkomulagi greiddist fullt
verð fyrir aflaheimildirnar, andstætt
því, sem nú gildir. Þess vegna ætti
ekkert að vera því til fyrirstöðu, að
menn hefðu framsalsheimildir á afla-
leyfunum, enda færi slíkt framsal inn-
an viðkomandi skipaflokks og leiddi
ekki til þess að löndunarskyldan í
strandveiðunum færðist milli lands-
fjórðunga. Rétt væri að endurskoða
uppboðsverð aflaheimilda ár hvert, til
hækkunar eða lækkunar, eftir hag-
vísitölum útgerðarinnar.
Þá væri rétt að leggja á þá skyldu,
að allur afli, sem landað er, fari á fisk-
markað til þess að tryggja jafna stöðu
fiskverkenda og þeirra, sem stunda
bæði útgerð og fiskvinnslu, svo og til
að tryggja sjómönnum réttan hlut.
Framangreind lagafrumvörp sjáv-
arútvegsráðherra breyta engu um
eignarrétt þjóðarinnar á fiskimið-
unum. Hann er þegar lögbundinn í 1.
gr. laganna um stjórn fiskveiða. Hitt
er annað mál, að sjálfsagt er að
tryggja þennan rétt þjóðarinnar enn
betur með því að skrá hann í sjálfa
stjórnarskrána.
Þessi lagafrumvörp sjávarútvegs-
ráðherra ollu mér miklum von-
brigðum. Krumla sérhagsmunanna
teygir anga sína víða og nær alla leið
inn á hið háa Alþingi, þar sem al-
mannaheill á að ráða gerðum manna
og orðum.
Hvers vegna í ósköpunum þarf að
pakka þessu einfalda máli inn í allar
þessar lagaumbúðir? Málið er í sjálfu
sér einfalt. Það snýst aðeins um þetta:
Viljum við Íslendingar festa í sessi
forréttindastétt í þessu þjóðfélagi eða
ætlum við að hafa hér þjóðfélag, þar
sem ríkir jafnrétti milli allra manna?
Rétt er að vernda rétt alþjóðar og
tryggja mannréttindi á sviði fiskveiða.
Nú er eftir að sjá, hvaða alþingismenn
vilja tryggja þjóðarhag og mannrétt-
indi – og hverjir ekki.
Eftir Magnús
Thoroddsen » Þessi frumvörp eru
pólitískt möndl og
breyta engu í grundvall-
aratriðum … Frum-
vörpin uppræta ekki þau
mannréttindabrot, sem
felast í núverandi kerfi
Magnús Thoroddsen
Höfundur er fyrrv.
hæstaréttarlögmaður.
Miklar umbúðir
um mannréttindabrot