SunnudagsMogginn - 29.07.2012, Síða 34

U m helgina verður haldið upp á100 ára vígsluafmæli kirkj-unnar á Breiðabólstað. Kirkj-an, sem vígð var í febrúar árið
1912, hefur gegnt mikilvægu hlutverki í
sveitinni síðustu hundrað árin og margur
merkismaðurinn lagt leið sína að kirkju-
staðnum.
Gríðarlegar breytingar í sveitinni
Séra Önundur S. Björnsson er sókn-
arprestur í Breiðabólstaðarprestakalli og
hefur verið þjónandi þar síðastliðin 14 ár.
„Ég var kosinn hingað sóknarprestur
15. júlí 1998. Þá tók ég við af séra Sváfni
Sveinbjarnarsyni sem hafði verið hér
sóknarprestur í 36 ár auk þess að vera
uppalinn hérna á Breiðabólstað. Það sama
haust tók ég síðan við embættinu og hef
búið hér síðan og þjónað. Hér hefur mér
liðið afar vel. Breiðabólstaður er fagur og
merkur staður í sögu lands, þjóðar og
kirkju. Það er sagt um presta sem þjónað
hafa Breiðabólstað að héðan fari þeir ekki
nema þá til þess að sinna biskupsembætti,
samanber Jón helga Ögmundsson og Ög-
mund Pálsson, fari á eftirlaun eða deyi.
Breiðabólstaður hefur frá örófi verið mikil
hlunnindajörð, ýmsar fjörur suður af
staðnum eru í hans eigu. Á árum áður
hafði Breiðabólstaður umtalsverðar tekjur
af því,“ segir Önundur. Hann segir tals-
verðar breytingar hafa orðið í sveitinni að
undanförnu, búskapur hafi heldur vikið
fyrir ferðaþjónsutu og annarri afþreyingu.
„Það á einnig við um Breiðabólstað.
Séra Sváfnir var mikill bóndi og rak hér
stórt mjólkurbú ásamt því að halda ein-
hvern sauðfénað. Aftur á móti þegar ég
kom hingað þá tók ég aðeins við fáeinum
kindum. Það hafa einnig orðið umtals-
verðar breytingar á samsetningu presta-
kallsins. Stórólfshvolssókn á Hvolsvelli
var tekin út úr Oddaprestakalli árið 1996
og lögð undir Breiðabólstaðarprestakall,
en við þá sameiningu fjölgaði um það bil
fjórfalt í prestakallinu. Fyrir tveimur árum
var síðan gamla Bergþórshvolsprestakall
fellt undir Breiðabólsprestakall. Þannig að
mitt gamla prestakall stækkaði um tvo
þriðju af landflæmi og fjölgaði um tvær
sóknarkirkjur og eina kapellu,“ bætir
sóknarpresturinn við. Önundur segir bú-
skapinn og prestsstörfin hafa annars farið
vel saman.
„Þótt ég komi ekki mikið að búskapn-
um þá er hann bara þjónusta við náttúr-
una eins og hún leggur sig, svo eru þær nú
ekki kröfuharðar kindurnar á þessum bæ.
Þær ganga náttúrlega bara sína haga en
góður nágranni minn, vinur og meðhjálp-
ari, Kristinn Jónsson bóndi á Stað-
arbakka, ber mestan þunga af um-
hirðunni. Hann er með stórt bú og nýtir
túnin hérna á Breiðabólstað og sér um
mínar kindur í staðinn,“ segir Önundur.
Fallega í sveit settur
„Yfir vetrarmánuðina messa ég þriðja
hvern sunnudag á fjórum stöðum að jafn-
aði nema náttúrlega yfir stórhátíðir, þá
eru messur á hverjum helgum degi. Yfir
hábjargræðistíma til sveita er helgihald
mun strjálla. Á sumrin hafa vinsældir
hjónavígslna við Seljalandsfoss og inni í
Þórsmörk farið gríðarlega vaxandi og má
geta þess að fólk kemur um langan veg til
að ganga í hjónaband á þessum stöðum.
Til gamans má geta þess að fólk frá Texas í
Bandaríkjunum lét pússa sig saman við
Seljalandsfoss í apríl síðastliðinn. Kannski
má segja að fyrrgreindir staðir séu ekki
síður vinsælir en kirkjurnar til slíkra at-
hafna,“ segir Önundur. Kirkjan á Breiða-
bólstað er ein fegursta kirkja landsins og
að sögn Önundar fer þaðan enginn
ósnortinn.
„Þetta er algjör drottning. Kirkjan hef-
ur fengið mjög gott viðhald í alla staði.
Hún er teiknuð af Rögnvaldi Ólafssyni,
eins og Húsavíkurkirkja og litla kirkjan í
Hjarðarholti í Dölum. Ég held að ég fari
rétt með að það eru um það bil 30 ár frá
því að hún var tekin í gegn. Til dæmis var
turninn tekinn algerlega í gegn og skipt
um fúna viði. Síðan hefur hún fengið jafnt
og öruggt viðhald í alla staði. Þess má geta
að þeir miklu heiðursmenn Jón, Guð-
mundur og Elías, bræður sem bjuggu
hérna á Uppsölum í Fljótshlíð, arfleiddu
kirkjuna að talsverðum fjármunum og
það hefur hjálpað mikið til við að viðhalda
henni,“ segir Önundur og bætir við að
Óskar Magnússon, sem tók við starfi
sóknarnefndarformanns af Jóni Krist-
inssyni í Lambey, hafi verið mikill hval-
reki fyrir kirkjustarfið í Breiðabólstaðar-
sókn.
„Staðurinn er afar vel og fallega í sveit
settur, stendur hátt, fagurt heim að líta og
sömuleiðis frá að horfa. Hér blasa beint við
okkur í hásuðri Vestmannaeyjar í allri
sinni tign og fegurð, og „byggðarbýlin
smáu, dreifð yfir blómguð tún og grænar
grundir“ eins og segir í Gunnarshólma
Jónasar Hallgrímssonar. Þessi staður er
paradís og óskaplega góður andi yfir hon-
um öllum,“ segir Önundur.
Helsta heimilisfang Fjölnismanna
Margir þjóðþekktir einstaklingar hafa lagt
leið sína um Breiðabólstað og nefnir Ön-
undur sérstaklega þá Fjölnismenn í því
samhengi.
„Það má auðvitað geta þess að mér
finnst Breiðabólstaður vera helsta heim-
ilisfang Fjölnismanna. Hér var séra Tómas
Sæmundsson prestur um sex ára skeið og
hér dvaldi Jónas, vinur hans, Hall-
grímsson hjá honum. Ekki er ósennilegt
að hér hafi hann ort kvæðið Gunn-
arshólma. Séra Tómas lést ungur
af brjóstveiki eins og kallað var,
líklegast af berklum, 1841 en
hann tók við staðnum 1835. Hér í
kirkjugarðinum er minnisvarði
um séra Tómas sem er gerður úr
brúnsteini úr Borgundarhólms-
námum. Fjölnismenn efndu til söfnunar
til þess að láta gera þennan stein og fengu
svo danska myndhöggvarann Herman
Vilhelm Bissen til að gera fjórar lágmyndir
úr marmara sem felldar voru inn í stein-
inn. Steinninn lá til fjölda ára á kajanum í
Kaupmannahöfn þar til Jóni Sigurðssyni
forseta fannst tími til kominn að koma
honum heim þannig að hann borgaði
flutninginn til landsins úr eigin vasa. Hann
lá svo á Eyrarbakka í nokkur ár þar til einn
frostaveturinn að Tómas bóndi á Bark-
arstöðum og frændi séra Tómasar fór
þangað við nokkra menn og flutti
minnisvarðann hingað
heim,“ segir Önundur.
Hundrað ára vígsluafmæli
„Við notum nú bara árið og sumarið
til að halda upp á vígsluafmælið, kirkjan
var í raun vígð 18. febrúar 1912 og er því
orðin hundrað ára nú þegar. Hátíðin heitir
Kirkjan og fólkið og við munum aðeins
rétta úr okkur og horfa til himins og til
víðari átta. Hér munum við efna til mikilla
tónleika með öflugu listafólki og hingað
eru allir velkomnir. Það verður stórt og
mikið svið hérna niðri á túni og svo verður
setið í brekkunum og horft og hlustað. Við
eigum von á fjölmenni en við rennum svo
sem algjörlega blint í sjóinn með fjöldann.
Ég tel þó víst að fólkið í sveitinni mun
væntanlega láta sjá sig. Ég held að
menn sitji ekki af sér svona góða tón-
leika og öflugt listafólk,“ segir Önundur
en þess má til gamans geta að meðal þeirra
sem munu stíga á svið eru Bubbi Mort-
hens, Reiðmenn vindanna og Dóri DNA.
Spurður út í framtíðina segir Önundur
ekkert brottfararsnið á sér.
„Hér má ætla að liggi grafnir í kirkju-
garðinum átta til tíu þúsund manns.
Garðurinn er nú ekki stór en á þessari
torfu hefur verið jarðsett í gegnum ald-
irnar, væntanlega aftur og aftur í sömu
Fögur er hlíðin,
kirkjan ekki síðri
Kirkjan á Breiðabólstað er fögur að innan sem og að utan.
Ljósmynd/Hrafn Óskarsson
Kirkjan á Breiða-
bólstað á sér merka
sögu en hún fagnar
100 ára vígsluafmæli
sínu um þessar
mundir. Efnt verður
til mikillar hátíðar
í Fljótshlíðinni um
helgina af því tilefni.
Davíð Már Stefánsson davidmar@mbl.is
Hinn merki
kaleikur
á Breiða-
bólstað.
Ljósmynd/Ívar Brynjólfsson
34 29. júlí 2012