Morgunblaðið - Sunnudagur - 17.03.2013, Blaðsíða 51

Morgunblaðið/Ómar
en aðrir en ég held að fólk hafi svolítið ranga mynd af mér
sem gribbu, ég er misskilin, alls ekki eins slæm og einhverjir
halda kannski,“ segir Linda og hlær. „Ég er ekki ósanngjörn
og þegar krakkarnir hafa kynnst mér er enginn hræddur við
mig lengur. En það tekur tíma að venjast gagnrýnni kennslu
og ég gef ekki geðþóttasvör, ég get rökstutt og það er það
sem skiptir máli.“
Til marks um þær breytingar sem eru að verða á viðhorfi til
fagurfræði nefnir Linda styrkjakerfið. „Lengi vel var það
þannig að ef þú vildir hanna hjólastól þá fékkstu frekar styrk
ef hjólastóllinn gat keyrt upp veggi og var þá ný tækni heldur
en ef hjólastóllinn átti einfaldlega að vera fallegur í útliti. Af
því að fagurfræðin hefur ekki verið álitin eiginlegt hugverk á
Íslandi og ekki þörf.“
Linda er hrifin af klæðaburði Íslendinga. Hún segir skort á
langri sögu borgaralegra hefða gera það að verkum að við erum
afskaplega nýjungagjörn. Annars staðar á Norðurlöndum passi
íbúar sig að vera ekki flottari í tauinu en náunginn því annars
skyggirðu á hina. „Yngra fólk sérstaklega er óhrætt við að
klæða sig eins og það lystir en það vantar ákveðinn skilning á
gæðum. Við erum voða fljót að hlaupa til og kaupa nýjasta
draslið. En við leyfum okkur upp að vissu marki að vera karakt-
erar í útliti þótt við séum það kannski ekki alltaf í tali. Ég
kynntist karakterdýrkun í Frakklandi, ekki síst á eldra fólki. En
eldra fólk er því miður hrætt við að stinga í stúf hérlendis. Ís-
lenskar eldri konur missa svolítið sjálfstraustið með aldrinum,
auðvitað með undantekningum, en eldri konur bera sig vel í
Frakklandi og eru sjálfsöruggar. Fólk þar er ekki jafnmikið að
horfa á sig utan frá og hafa áhyggjur af því hvað öðrum finnst,
er ekki eins meðvirkt. Kannski er þetta líka að á Íslandi stendur
eldri kona ekki fyrir nein sérstök völd, það er enginn æðislega
mikið að hlusta á eldri konur og það er ekki gott. Ég held að
það sé leiðinlegt að verða gamall á Íslandi.“
Kynþokkinn er valdatæki
En tíska er þó ekki á móti konum. Hún vinnur með þeim og
konur á öllum aldri ættu að nýta sér það. Þetta er blákalt mat
Lindu og á öndverðum meiði við það sem oft heyrist. „Tísku-
umfjöllun er oft afgreidd sem óæðra efni. Það er alger mis-
skilningur að tíska vinni gegn konum. Tíska getur í raun og
veru hjálpað jafnréttisbaráttunni. Fyrirbæri eins og UNICEF
er fundið upp af tískuhönnuðum. Það var alveg stórkostlega
mikilvæg hugmynd að bæði kyn gætu gengið í sömu fötum og
notað sama ilmvatn. Tíska hefur verið tæki sem hefur hjálpað
okkur að breytast og þróast.“ Linda bætir við að með klæðn-
aði sé hægt að falsa ýmislegt – jafnvel kyn. Þetta sé mjög at-
hyglisvert hjálpartæki.
„Ég er femínisti dauðans. Og ég hlakka til þegar konur geta
látið kynþokkann leka af sér án þess að allt verði vitlaust. Það
fer svolítið fyrir brjóstið á mér þegar fólk talar um kynþokka
sem klám. Það að kona skuli líta út fyrir að vera að tæla mann
eða konu til einhvers líkamlegs er stimplað sem klám. Þetta er
orðið svo óendanlega leiðinleg umræða. Hefurðu farið á herra-
fatakvöld Kormáks og Skjaldar? Þar er karlmennskulegur
kynþokki slíkur að það yrði allt vitlaust ef þessu yrði snúið við
og sams konar kvennakvöld búið til. Það er búið að gera svo
lítið úr þessum kvenlegu gildum og því sem konur standa fyr-
ir. Í nafni jafnréttis þurfum við að eyða kyninu. Slíkt jafnrétti
hlýtur að vera gervijafnrétti.“
Hönnuðurinn telur að konur muni ekki fá að vera konur óá-
reittar fyrr en þær öðlist völd. Það er að segja stjórnmála- og
peningavöld. „Völdin sem við höfum felast aðallega í útlitinu og
barneignum enn sem komið er. Við eigum ekki að láta það
tromp af hendi með því að gefa það frá okkur – það er ástæða
fyrir því að við erum að því að setja eitthvað framan í okkur.
Þar til við eignumst peningana verðum við að líta svo á að enn
sem komið er séu öll völd góð. Við eigum ekki nema örfá pró-
sent af peningum heimsins. Við erum nú þegar búnar að gefa
frá okkur barnauppeldið og ég veit ekki hvort við höfum feng-
ið nokkur völd að viti í staðinn. Í kynþokkanum felast völd.“
En er það ofskynjun að karlmannstíska breytist lítið? „Nei,
það er þannig. Karlmenn þurfa að líta út fyrir að vera íhalds-
samir og staðfastir til að sýna að peningarnir séu í réttum
höndum. Við getum ekki verið með valdhafa sem eru alltaf að
breyta öllu. Karlmannstískan mun lítið breytast meðan þeir
hafa völdin. En það er gaman að sjá að kvenmannstíska verð-
ur karlmannleg þegar konur taka stór skref inn í heim karla.
Það má sjá skýrt. Á stríðstímum til dæmis var tískan okkar
herðabreið og brjóst og mjaðmir voru alveg úti.“
Franska byltingin er Lindu hugleikin en um tíðarandann í
kringum hana hefur hún þó nokkuð skrifað, sérstaklega út frá
karlmannstískunni. „Fyrir byltinguna klæddust karlmenn
blúndufatnaði, gengu í háhæluðum skóm og voru í gullfatnaði.
Þá var hugmyndin sú að valdið kæmi frá guði og allir vildu líta
út fyrir að vera nýkomnir úr anddyri himnaríkis. Eftir bylt-
ingu snérist valdahugmyndin um að valdið kæmi frá mönn-
unum. Þá vildi enginn klæða á sig vald og peninga og til varð
einkennisbúningur karlmanna sem tákna átti jafnrétti sem svo
þróast í jakkaföt sem eru í raun dulbúningur valdsins. Eftir
þetta urðu blúndur og prjál eign kvennanna en þær voru ekki
með í þessari hugmynd Frakka um jafnrétti, frelsi og bræðra-
lag og þurftu ekki að klæða af sér neitt vald, þær höfðu aldrei
átt neitt.“
Á sama hátt segir Linda að í samfélagi dagsins í dag sé
kerfi þar sem fólk þarf að klæða sig á ákveðinn hátt til að vera
gjaldgengt. Sá sem vilji slá lán þurfi að vera traustvekjandi,
líta út fyrir að hann taki ekki slæmar skyndiákvarðanir. Mað-
urinn í bankanum megi svo ekki líta út fyrir að hafa persónu-
legar skoðanir um hvernig á að fara með peningana þar. „Á
spítalanum viljum við þá að maðurinn sem kemur og ætlar að
skera okkur upp sé ekki í rósóttum buxum með hanakamb.
Við viljum að fólkið sem tilheyrir þessum tilteknu kerfum líti
almennt ekki út fyrir að hafa persónulegar hugmyndir um
hlutina. Kerfið á að sjá um okkur. Þetta er auðvitað blekking.
Það eru einstaklingar sem taka allar ákvarðanir að lokum.
Fólk er alltaf með útliti sínu að taka þátt í samfélagi mann-
anna. Það er ekki nema maður hafi svo mikil völd að þú þurfir
ekki á neinum að halda. Ef fólk
segir sig einfaldlega úr samfélagi
mannanna getur það klætt sig
hvernig sem því sýnist.“
Linda leiðir talið að því að
tísku sé ekki þröngvað upp á
okkur, hún lúti ákveðnum lög-
málum. Í kreppu verði hún
íhaldssöm og öfugt. Í þenslu
komi fram skrýtin form og fólk
geri tilraunir. „Það er alltaf hægt
að sjá efnahagsástandið út frá
tískunni og nota hana til að
skoða þróun tíðarandans. Það er enginn fatahönnuður sem
hannar föt sem eru gersamlega úr takti við tíðarandann. Tök-
um matarmenningu sem dæmi sem er stórkostlegt fyrirbæri.
Við getum auðvitað borðað bara soðinn fisk og kartöflum en
viljum við gera það? Það sama á við um tísku, útlit og listir.
Gera hlutina skemmtilegri og fallegri. Þetta er tungumál, við
tölum saman með þessum hætti.“
Persónulega segist Linda vera mjög hrifin af þenslu-
tímabilum í hagkerfinu hvað hönnun varðar. Þá verði til pláss
fyrir nýjar hugmyndir og hugrekki skapist til að taka áhættu.
Þetta séu tímabilin þar sem raunverulegar breytingar verði í
samfélaginu. Annar og verri flötur sé hins vegar á þenslunni
sem hún sá birtast hér á Íslandi í því að nemendur sóttu sér
síður framhaldsmenntun erlendis. „Vandamálið fyrir hrun var
að enginn hafði áhuga á reynslu og virðingu fyrir henni vant-
aði. Það var mest töff að hanga heima og ekkert sérstaklega
töff að vera í útlöndum. Það er í raun ótrúlegt hvað margt
breyttist. Áður hafði enginn áhuga á að reyna að búa til við-
skiptamódel úr hönnun þegar það var hægt að græða milljarð
á tveimur dögum í bankanum. Ég sjálf er mjög fegin að hafa
ekki farið í gang með fyrirtæki mitt Scintillu fyrr en eftir
hrun. Í dag nennir fólk að bíða eftir að hlutirnir geri sig.“
Eurovision batnar ekki
Við vindum okkur aftur að meðvirkni því Linda staðhæfði í
byrjun viðtals að Íslendingar væru meðvirk þjóð. Þegar fata-
hönnuðurinn fór til Frakklands í nám uppgötvaði hún að
Frakkar væru algerlega í hina áttina. Ómeðvirkir með ein-
dæmum. „Mér finnst meðvirkt fólk ofboðslega leiðinlegt. Ef
fólk þarf endilega alltaf að segja nákvæmlega það sem ég held
að það ætli að segja þá þarf það ekki einu sinni að segja það.
Ef hlutir koma ekki á óvart þá eru þeir vitsmunalega ekki
skemmtilegir og fagurfræðilega ekki fallegir. Maður þarf að
geta upplifað eitthvað sem manni hefði sjálfum ekki dottið í
hug. En auðvitað er sumt klassískt, eins og sólarupprásin.
Fyrirbæri sem er svo fallegt að það kemur fólki á óvart í
hvert einasta skipti sem það upplifir það.“
Með Lindu fyrir framan sig langar mann að fara skipulega í
gegnum ýmis mál. Það er ekki hægt að hemja spurningar á
borð við þá hvað Lindu fannst um Eurovision í ár. Linda tjáir
sig um keppnina út frá öðru en klæðaburði. „Þú segir nokkuð.
Samstarfsfélagar mínir úti, þegar allt keyrði um koll þegar ég
tjáði um kjólana hér um árið, dóu úr hlátri þegar ég sagði
þeim frá viðbrögðunum við því að mér hefðu fundist einhverjir
kjólar ljótir. En í ár. Sko. Snúum þessu við. Eurovision hefur
snarversnað eftir að almenningur fór að velja með símakosn-
ingu en ekki fagaðilar. Hvað ef við færum að velja í landsliðið í
handbolta með símakosningu? Fagfólkið tekur ekki lengur þátt
í Eurovision og það er sorgleg þróun. Það var metnaður fyrir
Söngvakeppninni fyrir 25 árum. Mér fannst keppnin, sér-
staklega hallærislegt upphafsatriðið með söngkonuna í smá-
stelpukjól og berfætta, og lögin með allra versta móti í ár.“
Annað mál sem tengist klæðaburði hefur verið í umræðunni
en það er Alþingi og lopapeysa menningar- og mennta-
málaráðherra. Hefði Katrín Jakobsdóttir til dæmis ekki átt að
vera í peysunni í pontu? „Það mál var mjög áhugavert. Oftast
nær liggja einhverjar skynsamlegar ástæður að baki því að
hlutirnir eru upphaflega einhvern veginn. Aðstæður geta svo
breyst en skipulagið er áfram við það sama. Þannig verða úr-
eltar hefðir til. Einhvern tímann var það þannig að fjölskylda
nokkur skar hangikjötslærið alltaf í tvennt á jólunum og setti í
tvo potta. Fjórum ættliðum síðar fór einhver að spá af hverju
þetta væri gert svona. Þá kom í ljós að langamma hafði aldrei
átt einn stóran pott heldur aðeins tvo litla potta. Og þá var
þetta auðvitað gersamlega úr samhengi. Ég held að það sama
eigi við um þessa hefð á þingi. Það var örugglega fullt af fólki
í salnum sem var í fatnaði framleiddum í Kambódíu þar sem
fólk vinnur nær ókeypis. Lopapeysan fór ekki fyrir brjóstið á
mér enda eru hefðirnar þarna úreltar. Fólk heldur áfram að
hafa hlutina einhvern veginn bara af því að þeir hafa „alltaf“
verið þannig.“
Er einhver gagnrýni á tískuheiminn sem Lindu finnst út í
hött og hún vill taka hanskann upp fyrir? „Mér finnst að fólk
verði að átta sig á því að tíska er fantasía og að þar er ým-
islegt gert sem ekki er gert ráð fyrir að fólk reyni að apa eftir.
Nú og gagnrýnin á „fótósjoppaðar“ myndir. Það er í góðu lagi
að gera það. Einfaldlega teikniaðferð. Hver er annars mun-
urinn á förðun og myndvinnslu? Og það hafa allir verið fegr-
aðir í gegnum tíðina, bæði menn og mannkynssagan. Til dæm-
is myndin sem við þekkjum af Jesú á málverkum og
höggmyndum í gegnum aldirnar, hún er stórkostlega fótó-
sjoppuð. Ég leyfi mér að fullyrða
hér með að hann var ekki svona
sætur.“
Að lokum. Hver er rjóminn af
því sem er að gerast í dag? „Mörg
áhugaverð fyrirtæki eru að skjóta
upp kollinum sem bjóða upp á
gæði, þá á ég við góð efni og
gæðahönnun. Ég get nefnt Andreu
Maack, Tulipop, JÖR og Kronk-
ron, þó ég taki fram að þar er
Hugrún systir mín í fararbroddi.
Þá er ELLA með áhugaverða fag-
urfræði. Og það er bara svo mikill uppgangur. Á útskriftarsýn-
ingar okkar í LHÍ mæta um 600-800 manns. Fyrir nokkrum
árum vissi enginn hvað tískubloggari né tískuljósmyndari var.
Það eru að verða til verðmæti úr þessu og kreðsa. Nemendur
okkar eru að fá tækifæri erlendis og fatarisinn H&M er búinn
að ráða nemendur frá okkur tvö ár í röð. Fólk er að fara út í
nám og það er frábært og mun skila sér. Ég sjálf? Það eru
mjög fjölbreytt verkefni sem detta alltaf inn á borðið og ein-
hvern veginn tekst mér að finna tíma til að sinna flestu, bæði
Scintillu, starfinu í skólanum og svo alls kyns öðru. Þetta er
bara svo gaman.“
* „Það var örugglega fulltaf fólki í salnum sem varí fatnaði framleiddum í
Kambódíu þar sem fólk vinnur
nær ókeypis. Lopapeysan fór
ekki fyrir brjóstið á mér enda
eru hefðirnar þarna úreltar“
17.3. 2013 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 51