Morgunblaðið - 23.05.2013, Blaðsíða 12

Réttarríkið Þóroddur Bjarnason
Á umliðnum mánuðum hafa grein-
endur – og helstu stefnusmiðir
Evrópska seðlabankans – reynt að
vekja athygli á þeirri var-
hugaverðu þróun að algjört rof
virðist hafa myndast milli fjár-
málamarkaða og raunhagkerfisins.
Fáir virðast hafa veitt þessu sér-
staka eftirtekt. Verðhækkanir á
hlutabréfamörkuðum hafa haldist í
hendur við væntingar fjárfesta um
áframhaldandi aðgerðir seðla-
bankayfirvalda til að tryggja nægt
lánsfé á lágum vöxtum. Á sama
tíma er hins vegar ekkert lát á
hagtíðindum sem endurspegla hið
skelfilega efnahagsástand sem rík-
ir á evrópska myntsvæðinu.
Sumir bjartsýnismenn álíta að
sá lúðrablástur sem hefur verið á
hlutabréfamörkuðum muni, sam-
tímis minkandi verðbólgu á evru-
svæðinu, ýta undir vaxandi eft-
irspurn sökum aukinna
ráðstöfunartekna heimilanna. Þá
skoðun má draga mjög svo í efa.
Þvert á móti má leiða að því líkur
að einkaneysla – ekki síst í jaðar-
ríkjunum – muni óhjákvæmilega
dragast enn frekar saman á næstu
misserum þrátt fyrir verðhækk-
anir á hlutabréfamörkuðum.
Á aðeins einum mánuði hefur
gengi evrópskra hlutabréfa-
vísitalna hækkað um 10%. Það er
nokkuð meiri verðhækkun en hef-
ur orðið á breskum og bandarísk-
um mörkuðum yfir sama tímabil.
Sé litið lengra aftur í tímann – allt
aftur til maímánaðar 2012 – þá
nemur gengishækkunin meira en
30%. Hvað þýðir þessi verðhækk-
un fyrir heimilin? Í nýrri grein-
ingu breska ráðgjafafyrirtækisins
Capital Economics er bent á að í
sumum evruríkjum nemi eign
heimila í skráðum hlutabréfum um
25% af ráðstöfunartekjum þeirra.
Við slíkar aðstæður er ljóst að
miklar hækkanir á gengi hluta-
bréfa síðustu mánuði ættu að
óbreyttu að hafa jákvæð áhrif á
efnahagsreikning sumra heimila.
Ekki upphafið að viðspyrnu
Staðreyndin er hins vegar sú að
auðsáhrifin af verðhækkunum á
hlutabréfamörkuðum munu hafa
lítil sem engin áhrif þau heimili
sem mest þurfa á þeim að halda –
einmitt í verst stöddu evruríkj-
unum. Einkaneysla dróst mest
saman á liðnu ári í Grikklandi,
Portúgal og Ítalíu en hlutabréfa-
eign heimila í þeim ríkjum er að
sama skapi minnst á evrusvæðinu.
Annað er uppi á teningnum í
mörgum kjarnaríkjunum þar sem
meiri líkur eru á því – vegna tals-
verðrar hlutabréfaeignar heimila –
að gengishækkanir á verð-
bréfamörkuðum eigi eftir að auka
innlenda eftirspurn.
Ekki er þó sjálfgefið að svo
verði þegar litið er til þess að
hækkun á væntingavísitölu þýskra
neytenda helst ekki lengur í hend-
ur við verðhækkanir á hlutabréfa-
vísitölum. Það er í fyrsta skipti
sem slíkt rof hefur orðið í langan
tíma. Sumir greinendur hafa
væntingar um að til viðbótar við
hlutabréfaverðhækkanir muni
hratt lækkandi verðbólga á evru-
svæðinu – hún hefur lækkað úr
2,6% í september 2012 í 1,2% í
apríl á þessu ári – styðja við
aukna neyslu heimilanna. Það er
hins vegar hætt við því að mikið
atvinnuleysi og fasteignaverðs-
lækkanir muni vega þyngra og
aftra því að slíkar spár verði að
veruleika.
Sögulega séð hefur verið sterk
fylgni milli þróunar á verð-
bréfamörkuðum og innlendrar eft-
irspurnar. Að einhverju marki er
ljóst að miklar hækkanir á gengi
hlutabréfavísitalna muni skila sér
í vaxandi einkaneyslu heimilanna
– og slíkt gæti þá orðið drifkraftur
aukins hagvaxtar í kjarnaríkjum á
borð við Þýskaland þar sem at-
vinnuleysi mælist lítið og heimilin
glíma við lítinn skuldavanda.
Það væri þó mikil skammsýni að
draga þá ályktun að þessi þróun á
mörkuðum marki upphafið að öfl-
ugri viðspyrnu í aukinni einka-
neyslu fyrir evrusvæðið í heild.
Svo er ekki. Miklu meira þarf að
koma til áður en útlitið mun fær-
ast til betri vegar.
Takmörkuð auðsáhrif
Sokkinn
kostnaður
Hörður Ægisson
hordur@mbl.is
Hækkanir á markaði gagnast
skuldsettum heimilum lítið
Eign heimila í skráðum hlutabréfum
(árið 2011 sem prósentuhlutfall af ráðstöfunartekjum)
Heimild: Capital Economics og Thomson Datastream.
Port. Grikkl. Ítalía Frakkl. Aust. Írland Þýsk. Spánn Belg. Finnl. Holl.
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
Það verður að segjast alveg eins og
er að Útherji hefur fullan skilning á
því að eigendur og stjórnendur Act-
avis skuli hafa ákveðið að flytja höf-
uðstöðvar sínar frá Bandaríkjunum
til Írlands, eins og greint er frá í frétt
hér í Viðskiptablaði Morgunblaðsins í
dag, á bls. 2. Fréttin birtist upp-
haflega í gærmorgun í CNN Money.
Vitanlega er Actavis að flýja háan
tekjuskatt á hagnað fyrirtækja í
Bandaríkjunum, en þar er hann 28%.
Á Írlandi er tekjuskattsprósentan á
hagnað fyrirtækja hins vegar 12,5%
og munar nú um minna en 15,5 pró-
sentustig í skattlagningu, þegar um
arðbært stórfyrirtæki er að ræða –
vitanlega munar um minna hjá hvaða
skattgreiðanda sem er.
Tekjuskattur, sem lagður er á
hagnað fyrirtækja á Íslandi, var 18%
frá árinu 2002 en var lækkaður í 15%
árið 2008. Sú lækkun stóð aðeins í
eitt ár. Hlutfallið var hækkað aftur í
18% árið 2009 og í 20% ári síðar, af
fráfarandi „Norrænu velferðarstjórn-
inni“. Í riti Samtaka atvinnulífsins,
„Ræktun eða rányrkja?“, frá því í
nóvember í fyrra, eru stjórnvöld hvött
til þess að lækka tekjuskattshlutfall
fyrirtækja í 15% á komandi árum og
það telur Útherji að sé afar skyn-
samleg tillaga, enda augljóst mál að
með slíkri skattheimtu yrði Ísland
miklu fýsilegri kostur fyrir höf-
uðstöðvar stórfyrirtækja.
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Skattmann Steingrímur J. Sigfússon hafði
ekki vermt stól fjármálaráðherra lengi,
þegar hann fékk nafnbótina Skattmann
 Útherji
Skiljanlegir flutningar
á höfuðstöðvum Actavis
Á Krúsku færðu:
heilsusamlegan mat,
kjúklingarétti, grænmetisrétti,
fersk salöt, heilsudrykki,
súkkulaðiköku,
gæðakaffi frá
Kaffitár og
fallega
stemningu.
Suðurlandsbraut 12 l 108 Reykjavík l S. 557-5880 l kruska@kruska.is l kruska.is
OPIÐ VIRKA DAGA FRÁ 11-20 SENDUM Í FYRIRTÆKI
Næring fyrir líkama og sál
Fjölstillanlegir gæðastólar
X
E
IN
N
IX
13
05
003
Ný sending komin af þessum
vinsælu skrifstofustólum!
Einnig mikið og gott úrval
skrifstofuhúsgagna, eins og
hæðastiillanleg skrifborð,
muna- og skjalaskápar,
borð og stólar í
fundarherbergið
og margt fleira.
Veldu það besta fyrir þig
Það kostar minna
en þú heldur
Goal 322G&152G