Morgunblaðið - 10.10.2013, Qupperneq 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. OKTÓBER 2013
SVIÐSLJÓS
Ingveldur Geirsdóttir
ingveldur@mbl.is
Fyrirhugað er að setja í gang hér á landi nýja
tilraunameðferð við augnsjúkdómnum Ret-
initis Pigmentosa (RP). Alþjóðlegi sjón-
verndardagurinn er í dag. Af því tilefni mun
Blindrafélagið færa augndeild Landspítalans
að gjöf tæki til þessarar meðferðar auk þess
að standa fyrir fræðslufundi um meðferðina.
RP er ólæknandi hrörnunarsjúkdómur í
sjónhimnu og algengasta orsök sjónskerðing-
ar og blindu hjá ungu fólki. Á Íslandi eru um
hundrað einstaklingar með þennan sjúkdóm.
Einn þeirra er Helgi Hjörvar alþingismaður
en hann hefur verið þátttakandi í tilrauna-
meðferð við RP í Þýskalandi.
Meðferðin felur í sér rafertingu í gegnum
hornhimnuna og er tilgangurinn að erta ljós-
næmar frumur í sjónhimnunni í þeirri von að
þær vakni úr dvala. Standa vonir til þess að
þannig megi draga úr eða jafnvel stöðva
hrörnunarferli þessara ljósnæmu fruma.
„Ég hef fylgst með fréttum af rannsóknum
á þessum sjúkdómi í meira en aldarfjórðung.
Lítið hefur verið um jákvæðar fréttir en fyrir
þremur árum hófst tilraun á 25 einstakling-
um í Þýskalandi, henni er lokið og vísbend-
ingar fengust um að hægt væri að draga úr
hraða hrörnunarinnar með þessu tæki,“ segir
Helgi. Síðasta hálfa árið hefur hann verið
þátttakandi í samevrópskri tilraun sem nær
til hundrað einstaklinga. Helgi segir sjónina
ekki hafa versnað á þessu tímabili en nið-
urstaðan teljist ekki marktæk ennþá. Hann
ætlar að klára rannsóknina úti og halda svo
áfram í meðferð hér heima. Auk Þýskalands
er boðið upp á meðferð með tækinu í Kaup-
mannahöfn, Ósló, London og bráðlega í
Reykjavík.
Helgi segir að meðferðin sé enn á tilrauna-
stigi en allt bendi til þess að hún geti hægt á
hrörnuninni hjá hluta þeirra sem eru með
sjúkdóminn.
„Þetta endurnýjar ekki frumurnar sem eru
dauðar en vonir rannsakenda standa til þess
að meðferðin seinki því að þær frumur sem
eru enn virkar deyi. Þessi tækni getur því
haft jákvæð áhrif fyrir þá sem greinast
snemma,“ segir Helgi.
Eftir miklu að slægjast
Kristinn Halldór Einarsson, formaður
Blindrafélagsins, segir að félagið hafi
viljað stuðla að því að þessi meðferð væri
í boði hér heima og því ákveðið að færa
Landspítalanum meðferðartæki að gjöf.
Eftir miklu sé að slægjast; með tækinu sé
reynt að finna meðferð við RP sem
sé meginorsakavaldur blindu hjá
ungu fólki og komið verði á
tengslaneti á milli íslenskra vís-
indamanna og þeirra sem eru nú
að vinna að rannsókninni úti.
Dregur úr hrörnun í sjónhimnu
 Blindrafélagið gefur Landspítalanum tæki til tilraunameðferðar við augnsjúkdómnum RP  Algeng-
asta orsök sjónskerðingar og blindu hjá ungu fólki  Helgi Hjörvar er þátttakandi í tilraunameðferð
Tækið Meðferðin felur í sér rafertingu í gegn-
um hornhimnuna. Slíkt tæki er nú til á Íslandi.
Litlu mátti muna að illa færi þegar 22 tonna beltagrafa sökk
nánast á kaf í svonefndum Húsabakkaflóa við Vestari-
Héraðsvötn í Skagafirði í síðustu viku. Verið var að leggja
hitaveitulögn yfir flóann þegar óhappið varð. „Mér var nú
ekki orðið sama og hugsaði bara um að koma mér út,“ segir
Friðrik S. Pálmason, verktaki á Sauðárkróki, sem var að
vinna á beltagröfunni þegar hún tók skyndilega að sökkva í
feninu. „Við vorum að draga út rör og lentum í algjörum
pytti. Ég var búinn að fara þarna um einu sinni áður þegar
grafan síðan datt á hliðina ofan í pyttinn og sökk dýpra og
dýpra. Ég reyndi að krafla tækið upp með skóflunni en það
gekk ekki. Það fylltist allt af vatni og drullu og ég komst út
um framgluggann fyrir rest,“ segir Friðrik en vatnið í stýr-
ishúsinu var farið að ná honum upp í handarkrika.
Þurfti Friðrik að svamla upp úr mesta pyttinum en mikið
yfirborðsvatn var þarna í kring. Fljótlega hófust aðgerðir við
að ná tækinu upp og til verksins voru fengnar þrjár aðrar
beltagröfur og tvær jarðýtur, auk þess sem gamall snjóbíll
var fenginn til að ferja mannskap og búnað yfir flóann, eða
Glaumbæjareyjar eins og það er einnig kallað á þessum slóð-
um. Tóku þessar aðgerðir vel á þriðja sólarhring. Friðrik seg-
ir aðspurður að mikið tjón hafi orðið á gröfunni. Stjórntölvan
í henni skemmdist og hreinsa þurfti stýrishúsið, vélina og alla
tanka. Fyrirtæki Friðriks og bróður hans, Ásmundar; Steypu-
stöð Skagafjarðar, er langt komið við að leggja hitaveitulögn
frá Marbæli í gamla Seyluhreppnum, yfir vötnin og í Hegra-
nes, alla leið að bænum Keflavík. bjb@mbl.is
Umfangsmikill björgunarleiðangur við að ná 22 tonna beltagröfu upp úr Húsabakkaflóa í Skagafirði
Ljósmyndir/Brynjar Logi og Einar Valur Valgarðsson
Gröfumaður slapp naumlega út áður en vélin fór á kaf
Þór Eysteinsson, prófessor í lífeðlisfræði,
aðstoðar Helga Hjörvar í tilraunameðferð-
inni í Þýskalandi og hefur það hlutverk að
fylgjast með honum hér heima. Þór mun
sjá um framkvæmdina á tilraunameðferð-
inni hér á landi. „Það er erfitt að segja á
þessu stigi hvað við tökum marga inn í
tilraunina. Við höfum þennan ákveðna
fjölda sjúklinga á Íslandi og þeir eru
komnir mislangt í sjúkdómsferlinu.
Það verður að skoða ýmsa þætti. Þeir
sem taka þátt þurfa t.d. að fara í
ákveðið mat og það þarf að skoða sjón-
skynjun þeirra til að hafa við-
miðun áður en meðferð byrj-
ar.“
Rannsóknin hér yrði hluti
af evrópsku rannsókninni.
Framkvæmdin á
tilrauninni
TILRAUNAMEÐFERÐ
Helgi
Hjörvar
BAKSVIÐ
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Þótt kvóti myndgreiningarstofa utan
sjúkrahúsa klárist hjá Sjúkratrygg-
ingum mega þær ekki rukka sjúkra-
tryggða einstaklinga um meira en
sem nemur hlut sjúklinga. Skýrt er
kveðið á um það í lögum um Sjúkra-
tryggingar, að sögn Birnu Jónsdótt-
ur, röntgenlæknis hjá Röntgen Do-
mus (Læknisfræðilegri myndgrein-
ingu ehf.). Hún sagði ekki enn orðið
ljóst hvernig þau munu bregðast við
þegar kvótinn klárast.
„Hreint siðferðilega finnst mér
erfitt að hugsa til þess að maður geti
ekki myndað fólk. Þess vegna höfum
við farið mjög ákveðið fram á það við
Sjúkratryggingar að þær taki þátt í
þessum kostnaði fólks en þær þver-
neita. Við fylgjumst grannt með því
hver staðan er og ég veit að Sjúkra-
tryggingar gera það líka. Þær eru
beintengdar okkur og geta fylgst
með þessu frá degi til dags.“
En hvernig verður brugðist við því
þegar kvótinn klárast hjá Röntgen
Orkuhúsinu (Íslenskri myndgrein-
ingu ehf.)?
„Við höldum okkar striki, við lok-
um ekki heldur gerum það sem þarf
til að halda uppi þessari þjónustu,“
sagði Arnþór Guðjónsson röntgen-
læknir. Þegar kvótinn klárast fá þeir
bara hlut sjúklingsins greiddan en
ekkert frá Sjúkratryggingum. „Við
reynum þá bara að gera gott úr því.“
Biðtíminn verði lengdur
Í skriflegu svari Steingríms Ara
Arasonar, forstjóra Sjúkratrygginga
Íslands, sagði m.a. að samningarnir
við læknisfræðilegu myndgreining-
arstofurnar gerðu ráð fyrir ákveðnu
þjónustumagni (ákveðnum fjölda
eininga) og að félögin dreifðu þjón-
ustunni jafnt yfir árið. „Þannig á
aldrei að koma til lokunar. Möguleg
umframeftirspurn á að koma fram í
lengingu meðalbiðtíma eftir rann-
sókn, sem aftur á að gefa stjórnvöld-
um svigrúm til að bregðast við ef bið-
tíminn stefnir í að verða óásættan-
lega langur.
Farið var sérstaklega yfir stöðu
þessara mála með fulltrúum félag-
anna í júlí sl. og þá ekki talin ástæða
til aðgerða þó að ljóst þætti að reynt
gæti á hámark umsaminnar þjón-
ustu í fyrsta skipti í langan tíma.“
Bæði myndgreiningarfyrirtækin
hafa fengið fólk frá Landspítala í
myndgreiningu. Þær greiningar
reiknast með í kvóta fyrirtækjanna.
Opið þótt kvótinn klárist
 Ekki má rukka sjúklinga um meira en þeirra hlut þótt kvóti Sjúkratrygginga
varðandi læknisfræðilega myndgreiningu á árinu klárist áður en árið er liðið
Morgunblaðið/ÞÖK
Myndgreining Tvö fyrirtæki annast
myndgreiningu utan sjúkrahúsa.
Sjúkratryggingar Íslands eru
með samninga við tvö fyr-
irtæki um læknisfræðilega
myndgreiningu fyrir sjúkra-
tryggða utan sjúkrahúsanna.
Fyrirtækin eru Læknisfræðileg
myndgreining ehf., sem margir
þekkja betur sem Röntgen Do-
mus, og Íslensk myndgreining
ehf., sem margir þekkja sem
Röntgen Orkuhúsið.
Með læknisfræðilegri mynd-
greiningu er fyrst og fremst
átt við röntgenrannsóknir,
tölvusneiðmyndarannsóknir,
ísótóparannsóknir, ómskoðanir,
segulómskoðanir og hvers kon-
ar æðarannsóknir, samkvæmt
upplýsingum Sjúkratrygginga.
Margvíslegar
rannsóknir
SAMIÐ VIÐ TVÖ FYRIRTÆKI
UM MYNDGREININGU