Morgunblaðið - 28.11.2014, Page 22

BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Garnaveiki hefur valdiðsauðfjárbændum ómæld-um óþægindum og tjóni í80 ár, frá því að veikin
barst hingað til lands með karakúlfé
árið 1933. Fjöldi bænda þarf að bólu-
setja fé sitt en veikin er lífseig og
kemur alltaf upp á nýjum stöðum.
Garnaveiki greindist á sauð-
fjárbúi í Hróarstungu á Fljótsdals-
héraði 3. nóvember sl. Dýralæknir
uppgötvaði sjúkdóminn við eftirlit í
sláturhúsi og sendi sýni til grein-
ingar. Í framhaldinu greindist
garnaveiki á öðrum bæ á sama
svæði, í svonefndu Héraðshólfi.
Sjúkdómurinn hefur ekki greinst á
þessu svæði síðan fyrir fjárskipti
sem voru fyrir 24 árum.
Matvælastofnun hefur óskað
eftir því við atvinnuvegaráðuneytið
að reglugerð verði breytt þannig að
þessu hólfi verði bætt á lista yfir þau
svæði landsins þar sem skylt er að
bólusetja öll ásetningslömb. Jafn-
framt var mælt með því við bændur
að þeir hæfu bólusetningu.
Mikil samstaða er meðal bænda
um að verjast þessum vágesti og er
nú verið að ljúka við að bólusetja öll
ásetningslömb og veturgamalt fé í
Hróarstungu. Nokkrir dýralæknar
hafa unnið að því verki fyrir héraðs-
dýralækninn.
Auður L. Arnþórsdóttir, stað-
gengill yfirdýralæknis, segir að
bólusetning virki vel. Hún verji
yngra féð fyrir smiti frá því eldra og
veiti ævilanga vörn. Hins vegar get-
ur veikin grasserað áfram í eldra
fénu.
Ólæknandi sjúkdómur
Garnaveiki veldur ólæknandi
bólgu í slímhúð garna. Kindin fær
skituköst og þrífst illa. Það tekur
hana þó nokkurn tíma að veslast upp
og drepast.
Garnaveiki og mæðuveiki bár-
ust til landsins með karakúlfé sem
flutt var inn frá Þýskalandi til
lambaskinnsframleiðslu. Í það sinn
voru fluttar inn 20 kindur og aðeins
hafðar í sóttkví í Þerney í tvo mánuði
áður en þeim var dreift til notkunar
hjá bændum um allt land.
Ollu mæðiveikin og garnaveikin
bændum miklu tjóni og ógnaði sauð-
fjárrækt á stórum svæðum. Þannig
er talið að upp undir 100 þúsund
kindur hafi drepist á þeim árum sem
veikin var í hámarki. Gripið var til
víðtækra aðgerða til að verja ósýkt
svæði, meðal annars með miklum
sauðfjárveikivarnagirðingum og nið-
urskurði fjárstofna. Með þessu móti
tókst að ráða niðurlögum mæðiveik-
innar og draga úr afleiðingum
garnaveikinnar.
Bólusett á stórum svæðum
Skimað er fyrir garnaveiki í
sláturhúsum á haustin og koma þá
yfirleitt í ljós einhver tilfelli, oft á
bilinu 5 til 10 á ári. Á árunum 2009
og 2012 fundust þó engar sýktar
kindur og í fyrra var aðeins eitt sýkt
bú.
Aðal-útbreiðslusvæði garna-
veiki er á Suðvesturlandi, frá Mark-
arfljóti og vestur á Snæfellsnes og á
Norðurlandi frá Húnaflóa að Skjálf-
andaflóa. Á þessum svæðum er bólu-
sett og einnig á minni afmörkuðum
svæðum á Austurlandi og Suðaust-
urlandi. Talið hefur verið
að garnaveiki hafi ver-
ið upprætt á Norð-
austurlandi og
suðurfjörðum Vest-
fjarða. Veikin hefur hins
vegar aldrei komið upp
á Ströndum og norður-
hluta Dalasýslu og á svæð-
inu frá Mýrdal í Öræfi.
Fjárpestir ógnuðu
búskap víða um land
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Réttir Skimað er fyrir einkennum garnaveiki í sláturhúsum á haustin.
Sífellt færri garnaveikitilfelli koma upp enda bólusett á stórum svæðum.
22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 28. NÓVEMBER 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Íhaust var þessminnst aðaldar-
fjórðungur er lið-
inn frá því að þjóð-
ir Austur-Evrópu
vörpuðu oki komm-
únismans af höndum sér og
brutust undan ægivaldi Sov-
étríkjanna. Þrátt fyrir að svo
skammt sé liðið frá þeim tíma
eru engu að síður komin merki
þess að sum þau ríki, sem áður
tilheyrðu austurblokkinni, séu
að færast nær Rússum, nú þeg-
ar Úkraínudeilan hefur aftur
magnað upp ríginn á milli aust-
urs og vesturs.
Hér má nefna sem dæmi
Tékkland, en Zeman Tékk-
landsforseti hefur verið afar
tregur til þess að fordæma þátt
Rússa í Úkraínudeilunni og
hefur raunar viljað láta eins og
um venjulegt borgarastríð
væri að ræða. Hefur ríkisstjórn
Tékka einnig streist mjög á
móti hugmyndum um að auka
beri herstyrk Atlantshafs-
bandalagsins í austri. Eru sum-
ir stjórnmálaskýrendur í Tékk-
landi farnir að spyrja hvers
vegna ríkið sé innan banda-
lagsins, þegar stefna stjórn-
valda sé í raun sú að fjarlægja
sig frá ákvörðunum þess. Hafa
einnig heyrst vangaveltur þess
efnis að viðskiptahagsmunir
Tékka í Rússlandi séu það
miklir að ekki borgi sig fyrir
stjórnvöld að reita þá um of til
reiði.
En það eru fleiri en Tékkar
sem vilja forðast að styggja
Kremlverja. Í nokkrum fyrr-
verandi austantjaldslöndum er
vestræni draumurinn búinn að
glata ljóma sínum að vissu
leyti. Þó að kommúnisminn hafi
haldið löndunum í
heljargreipum í
marga áratugi hafa
umskiptin yfir í
kapítalismann ekki
gengið sem skyldi
og má tala um
brostnar vonir í þeim efnum.
Þess sjást til dæmis merki að
Ungverjar, sem lengi voru í
fararbroddi í umskiptunum yf-
ir í kapítalismann, séu nú
varari um sig. Hin hægri-
sinnaða ríkisstjórn landsins,
sem búist var við að myndi for-
dæma framferði Rússa hvað
mest, hefur haft sig hæga, og
svipaða sögu má segja um önn-
ur ríki, eins og Búlgaríu og
Serbíu, sem bæði hafa verið ná-
tengd Rússum um langa hríð.
Eitt helsta vopn Rússa í bar-
áttunni um áhrif og völd í þess-
um heimshluta hefur verið
framleiðsla þeirra og sala á
jarðgasi og öðrum orkugjöfum
til húshitunar og rafmagns-
framleiðslu. Sá útflutningur
hefur skapað Rússum sterka
vígstöðu, og mátti greina í upp-
hafi deilunnar mikla tregðu
innan Evrópusambandsins til
þess að beita Rússa hörðum
refsiaðgerðum.
Vert er að taka fram, að þó
að viss ríki Austur-Evrópu
finni nú aftur fyrir segulmagni
Moskvuvaldsins er enn langt í
að járntjaldið verði dregið fyrir
á ný. Hins vegar gætu Vest-
urveldin komist að því með tíð
og tíma, að reyni þau ekki að
koma betur til móts við áhyggj-
ur þessara ríkja og blása í
glæðurnar á vestræna draumn-
um gætu þau vaknað upp við
þann vonda draum að ítök Pút-
íns þar verði meiri en þeirra
eigin.
Nýfrjálsu ríkin í
Austur-Evrópu
færast nær Rússum
á nýjan leik}
Segulmagnið
Stjórnarand-stæðingar
gripu til stóryrð-
anna í gær þegar
meirihluti at-
vinnuveganefndar
Alþingis lagði til
að nokkrir virkjanakostir yrðu
færðir úr biðflokki í nýting-
arflokk.
Árni Páll Árnason sagði
gengið fram með „fruntaskap“
og „valdníðslu“, Birgitta Jóns-
dóttir sagði að verið væri að
„rjúfa friðinn“ og hótaði því að
þetta hefði áhrif á afgreiðslu
annarra mála á þinginu, Guð-
mundur Steingrímsson talaði
um „stríðshanska“, Lilja Raf-
ney Magnúsdóttir talaði um
„ruddaleg vinnubrögð“ og svo
mætti áfram telja.
Í stað þess að tala með þess-
um hætti mættu núverandi
stjórnarandstæð-
ingar velta því fyr-
ir sér hvers vegna
svo er komið að
ákveðið er að gera
tillögu um að flytja
nokkra virkjana-
kosti í nýtingarflokk.
Staðreyndin er sú að að-
gerðin er afleiðing þess að
þetta sama fólk tók á síðasta
kjörtímabili ekkert tillit til
þeirrar vinnu sem unnin hafði
verið að rammaáætlun en tók
þess í stað pólitíska ákvörðun
um að taka út af borðinu virkj-
anakosti sem áttu heima í nýt-
ingarflokki. Ákvörðun meiri-
hlutans nú er aðeins til þess
gerð að leiðrétta mistök fyrri
meirihluta og ef ástæða er til
að gagnrýna breytinguna er
það helst fyrir það hve seint
hún er fram komin.
Vonandi kemur að
því að undið verður
ofan af fleiri mistök-
um fyrri meirihluta}
Sjálfsögð lagfæring
V
iðskiptaráðherrar níu ríkja Evr-
ópusambandsins rituðu grein í
brezka viðskiptablaðið Financial
Times 16. febrúar síðastliðinn
þar sem þeir kölluðu eftir því að
fleiri ríkjum yrði veitt aðild að fyrirhuguðum
fríverzlunarsamningi sambandsins og Banda-
ríkjanna. Var þar einkum skírskotað til
helztu viðskiptaríkja þeirra en Ísland er eitt
þeirra.
Hliðstæð sjónarmið hafa heyrzt bæði í
Bandaríkjunum og innan Evrópusambands-
ins við önnur tækifæri. Bandarísk stjórnvöld
hafa þannig lýst yfir vilja og áhuga á því að
efla viðskiptatengsl við aðildarríki Fríverzl-
unarsamtaka Evrópu (EFTA) en Ísland er
þar á meðal. Þar hefur til að mynda ekki verið
gert að skilyrði að um umsóknarríki að sam-
bandinu væri að ræða þótt einn fyrrverandi utanrík-
isráðherra landsins hafi á dögunum hvatt til þess að slík
krafa yrði gerð til Íslands.
Þannig má ljóst vera að Íslandi standa allar dyr opnar
í þessum efnum. Þvert á það sem sumir hafa viljað halda
fram af pólitískum ástæðum. Það er að segja ef áhugi er
á annað borð á því að gerast aðili að fyrrnefndum frí-
verzlunarsamningi Evrópusambandsins og Bandaríkj-
anna fremur en að gera sjálfstæðan fríverzlunarsamning
við Bandaríkjamenn sem væri ekki aðeins gerður með
fullri aðkomu Íslendinga heldur tæki sérstaklega til ís-
lenzkra hagsmuna. Þá ekki sízt útflutnings sjávarafurða
okkar líkt og þeir fríverzlunarsamningar sem við höfum
gert í gegnum EFTA gera. Þess utan er afar
líklegt að mögulegur fríverzlunarsamningur
Bandaríkjanna og EFTA yrði um margt
straumlínulagaðri og fyrir vikið jafnvel hag-
stæðari vegna einfaldari hagsmuna.
Fyrir vikið tel ég þannig persónulega bæði
skynsamlegt og eðlilegt að aðild að fyrirhug-
uðum fríverzlunarsamningi Evrópusam-
bandsins og Bandaríkjanna yrði hugsuð fyrst
og fremst sem varaáætlun ef svo ólíklega færi
að útilokað reyndist að gera sjálfstæðan
samning við Bandaríkjamenn. Kosturinn við
sjálfstæðan samning væri einnig sá að hann
væri í samræmi við hið sígilda heilræði að
hafa ekki öll eggin í einni körfu sem ég tel að
ætti að vera ákveðið grunnstef í utanríkis-
stefnu Íslands. Eða í þessu tilfelli að við-
skiptahagsmunir landsins væru ekki að of
miklu leyti háðir einum aðila. Ísland þarf bæði að hafa
fjölbreyttan útflutning og hafa greiðan aðgang að fjöl-
breyttum mörkuðum.
Evrópusambandið hefur þegar sýnt að það er reiðubú-
ið að beita hótunum um viðskiptaþvinganir til þess að
reyna að fá vilja sínum framgengt gagnvart okkur Ís-
lendingum og notfæra sér þannig þá hagsmuni sem við
höfum af viðskiptum við sambandið. Það mætti því í
raun segja að farið yrði úr öskunni í eldinn ef Evrópu-
sambandið yrði ekki aðeins í aðstöðu til þess að reyna að
koma höggi á Ísland vegna viðskipta okkar við sam-
bandið sjálft heldur einnig vegna viðskipta okkar við
Bandaríkin. hjortur@mbl.is
Hjörtur J.
Guðmundsson
Pistill
Fjölbreytni í fyrirrúmi
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Bárust með
karakúlfénu
SKÆÐAR FJÁRPESTIR
Fimm fjárpestir bárust til lands-
ins með karakúlfénu sem flutt
var hingað til lands í júlí 1933.
Ollu þær bændum miklu tjóni
og þegar verst lét ógnuðu pest-
irnar búskap á stórum svæðum.
Karakúlféð var flutt inn til
þess að hreinrækta það til
framleiðslu á lambaskinnum,
svonefndum persaskinnum, en
þorra kindanna var þó dreift um
landið til að kynbæta íslenska
fjárstofninn.
Pestirnar sem féð bar með
sér eru votamæði sem nefnd
hefur verið borgfirska mæðu-
veikin vegna þess að hún kom
upp í Borgarfirði, þurramæði
eða þingeyska mæðiveikin,
visna, garnaveiki
og kýlapest.
Tekist hefur
að útrýma
mæðiveikinni
en garnaveik-
in er enn land-
læg.