Fréttir - Eyjafréttir - 17.11.1994, Blaðsíða 12

1 2 70 ARA PrIlÍunarafmæli Einars SiglrðssonaR Fimmtudagurinn 17. nóvember i 994
Ævintýrið um Einar ríka hófst fyrir
70 árum í Boston við Heimatorg:
B yrj aði með
500 krónur í
vasanum
-en mjór er mikils vísir.
Stiklað á stóru í verslunarsögu
Einars Sigurðssonar.
Einar Sigurðsson á verslunarskoiaarum sinum. Myndin er tekin
árið 1922, en tveimur árum síöar útskrifaðist hann frá skólanum.
„I>að var í mér óyndi fyrstu dagana
eftir heimkomuna, kannski mest
fyrir það, að ég hafði ekkert fyrir
stafni. Ég gat að sjálfsögðu gcngið í
að vaska fisk og þurrka, setja niður
í garðana og fara í landsferðir og
róðra. En mér fannst til lítils barist,
ef ég ætti nú að taka til við það, sem
fyrr var frá horfið. Það var ekki af
því að mér féllu þessi störf illa.
Mér þótti gaman að vinna og bcita
mér við vinnu, þar sem þess þurfti
við, og ég hafði alltaf gert ráð fyrir
að verða sjómaður. En nú hafði
skólagangan breytt viðhorfi mínu
til þcssara hluta og ég kinokaði
mér við að hverfa aftur að hinum
fyrri verkum. Það var heldur
enginn, sem skipaði. Látið var af-
skiptalaust þó að nóg væri að gera,
að ég rölti einförum út um eyju,
lægi í bókum og færi mínu fram að
eigin geðþótta."
Teningunum kastað
Þannig lýsir Einar Sigurðsson
fyrstu dögunum í Eyjum eftir að hann
kemur heim til Eyja nýútskrifaður úr
Verslunarskólanum. Hann hafði
leitað fyrir sér um atvinnu í Reykja-
vík án árangurs og ekki var útlitið
bjartara í Eyjum ef menn vildu ekki
fara í fisk eða á sjó. Þetta er vorið
1924 og 18 ára unglingurinn varekki
meó á hreinu hvað hann ætlaði sér að
námi loknu. En þann 27. maí er
teningunum kastað en þá skrifaði
Einar í dagbók sína eftir heimsókn
með móður sinni til Páls Bjamasonar,
skólastjóra bamaskólans. „Vomm við
þar lengi og spjölluöum margt saman.
Eggjaði Páll mig mjög að fara að
braska eitthvað upp á mínar eigin
spýtur og það sem allra fyrst.“
Ahrifunum af þessu spjalli lýsir
hann á eftirfarandi hátt: „Þetta var
fyrsta fræið, mér vitanlega, sem sáð
var í minn sálarakur og síðar átti eftir
að bera ávöxt í braski mínu í lífinu,"
og í dagbókina skrifar hann: „Eg var
léttur og glaður og miklu hug-
hraustari, þegar ég fór frá Páli, og var
honum þakklátur fyrir hans góðu
ráð.“
Einar lét ekki þar við sitja og 30.
maí sótti hann um borgarabréf sem
veitti honum leyfi til verslunar-
reksturs. Bréfið var reyndar gefið út á
nafn móður Einars, hann hafði ekki
aldur til að fá borgarabréf á eigið
nafn. Hann átti eftir að kaupa mörg
borgarabréfin og áður en yfir lauk
hafði Einar Sigurðsson stofnað átta
verslanir í Vestmannaeyjum þannig
aó fræið sem sáð var vorkvöld í maí
1924 átti eftir að bera ríkulegan á-
vöxt.
í samkeppni
við hina stóru
Eftir hálfgerða Bjarmalandsferð til
Noregs um sumarið, hefur Einar ekki
enn fengið vinnu, en var farinn að
flytja inn ýmsan smávaming meðal
annars saum. Ekki ætlaði hann að
selja sauminn og fór til Einars Jóns-
sonar í Garðhúsum. „Hann verslaði
þá í Einarshöfn í Eyjum. Eg bað
Einar um að selja fyrir mig naglana.
En hann sagðist vera í þann veginn að
hætta að versla og vildi leigja búöina.
Við töluðum ekki meira um þetta, en
þó lét ég þau orð falla, að gaman væri
að fá holuna.“
Ekkert varð þó úr því að Einar hæfi
verslunarrekstur í Einarshöfn því
Einari í Garðhúsum snerist hugur og
hélt áfram að reka sína verslun. Einar
Sigurðsson gafst þó ekki upp. Fékk
hann augastað á Gömlu brauðsölu-
búðinni sem stóð viö Heimatorg sem
var aðalverslunarsvæði bæjarins.
„Þar versluðu auk Helga Benedikts-
sonar Valdimar Ottesen í Vísi og
Magnús Jónsson í vesturendanum.
Innanbúðar hjá honum og með-
eigandi var Magnús Stefánsson skáld,
öðru nafni Öm Amarson. Anton
Bjamasen verslaði í Dagsbrún, Páll
Oddgeirsson í Þingholti, Jóhann
Reykdal bakari í Tungu, Ami Sigfús-
son austan við Krossgöturnar
(Heimatorgi) og Georg Gíslason í
Vinaminni, en Bensi skóaði í kjall-
aranum. Feðgamir Þorsteinn Johnson
og Jón Sighvatsson höndl-uðu í Jóns-
borg, og síðast en ekki síst Gísli J.
Johnsen í Miðbúðinni, öðm nafni
Edinborg.“
Hrörlegt
verslunarhúsnæði
Þessi upptalning sýnir að nóg var um
verslanir í Eyjum þegar Einar
Sigurðsson er að hugsa sér til hreyf-
ings í verslun. Gamla brauðsölubúóin
var hrörleg en Einar áleit að hún væri
á góðum stað. „Brauðsölubúðin var
einn geimur, með smákompu í suð-
vesturhominu. Yfir henni var lágt
timburloft og kjallari undir, hvorugt
manngengt. Hillur voru í búðinni og
búðarborð, kolaofn og skorsteinn,
sem gekk niður úr miðju búðar-
borðinu. Gluggar vom þrír með sex
rúðum eins og í íbúðarhúsi. Dyr vom
á austurhliðinni og þrjár trétröppur
upp. Búðin var klædd bárujámi. Það
var rautt af ryði. Húsinu hafði lengi
verið lítill sómi sýndur."
Þannig lýsir Einar húsinu en hann
lét ástand þess ekki aftra sér frá því
að taka það á leigu undir verslun.
„Leigan var til eins árs, 60 krónur á
mánuði, og varó móðir mín að á-
byrgjast greiðsluna, því ég var ekki
nema 18 ára, vantaði þrjú ár til að
vera orðinn myndugur. Eg var feginn,
þegar þetta var allt klappað og klárt
og ég hafði fengið afhenta lyklana að
búðinni. Nú beið ég ekki boðanna. Eg
dreif mig til Reykjavíkur með Esju,
sem fór klukkan átta sama kvöld.“
Naut aðstoðar
Eldeyjar-Hjalta
í Reykjavík setti Einar sig í samband
við Hjalta Jónsson, Eldeyjar-Hjalta,
en hjá honum var Einar á meðan hann
var í Verslunarskólanum. Hjalti hitti
að máli Ólaf Johnson, meðeiganda í
Johnson og Kaaber. „Ólafur vildi
selja mér vömr og leyfa mér að
skulda alltaf 500 krónur á reikn-
ingnum. Það, sem þar var yfir, varð
ég að borga. Hann sagðist einnig geta
útvegað mér vörur beint frá Leith frá
firmanu John James & Tod. Fyrstu
árin voru þetta fyrirtæki, sem ég
skipti aðallega við, Reykjavíkurfyrir-
tækið með smávöm, en frá
fyrirtækinu í Leith fékk ég aðallega
matvömna og hana flutta beint til
Eyja.“
Með 500 krónur í
vasanum
Fjárhæðin sem lagði grunninn að
verslunarveldi Einar Sigurðssonar í
Vestmannaeyjum var ekki há. „Faðir
minn hafði íagt 500 krónur í spari-
sjóösbók, sem hann gaf mér rétt áður
en hann lést. Þetta voru einu
peningamir, sem ég byrjaði minn
kaupskap með. í fyrstu verslunarferð
minni til Reykjavíkur, sem áður er
getið, keypti ég vörur, sem komust
fyrir í einu kofforti. Aðal-
vamingurinn var tóbak, sælgæti og
ýmiss konar bökunarefni. Þar fyrir
utan var mér sent í fragt frá Ó.
Johnson og Kaaber kaffi, export og
smjörlíki. Auk þess átti ég von á mat-
vömm frá Tod í Leith."
Þegar þama var komið var Einari
ekkert að vanbúnaði að opna verslun
sína. Einar réð til sín Jón Stefánsson á
Fagurhóli. „Jón var fyrsti starfs-
maður, sem ég réð í þjónustu mína.
Ekki datt mér í hug þá, að ég ætti eftir
að ráða annan eins fjölda til marg-
háttaðra verka sem síðar varð.
Ætt
°g .
upprum
Einar er borinri og bamfæddur að
Heiði í Vestmannaeyjum 7. febrúar
1906. Að sögn móður hans vó hann
22 merkur við fæðingu. „Ég mun
snemma viljað hafa mat minn og
engar refjar, því að mér þurfti strax
að gefa spónamat með brjóstinu.
Fóstra mín hálfvegis sagði, að ég
hefði étið hálfan fýl um haustið,
þegar fuglinn kom,“ segir Einar í
bók Þórbergs Þórðarsonar um fyrstu
mánuðina eftir að hann fæddist.
Einar átti einn albróður, Baldur
sem fæddist árið 1908 og einn hálf-
bróður, Högna Sigurðsson í
Vatnsdal sem var nokkuð eldri.
Foreldrar Einars voru Sigurður
Sigurfinnsson hreppstjóri og Guð-
ríður Jónsdóttir. Sigurður var fæddur
á Leirum undir Austur-Eyjafjöllum
Sigurður Sigurfinnsson,
hreppstjóri, faðir Einars.
6. nóvember 1851. Hann var sonur
Sigurfinns Runólfssonar, hrepp-
stjóra og skálds í Skaganesi, prests
Sigurðssonar, Ögmundssonar prests
á Krossi í Reynisþingum og á Krossi
í Landeyjum, Högnasonar prófasts á
Breiðabólsstað í Fljótshlíð, sem
nefndur var prestafaðir. Hann
eignaðist átta sonu, sem allir urðu
prestar. Sigurður lést úr hjartaslagi
1916 en þá var Einar 10 ára.
Guðríður fæddist í Káragerði í
Vestur-Landeyjum, 10. júlí 1871.
Guðríður var dóttir hjónanna Jóns
Einarssonar bónda í Káragerði og
Guðríður Jónsúóttir,
móðir Einars
Ástríöar Pétursdóttur. Faðir Jóns
var Einar Jónsson, bóndi í Kára-
gerði. Kona hans var Guðrún
Isleifsdóttir, Jónssonar gamla, Is-
leifssonar lögréttumanns í Selkoti
undir Eyjafjöllum. Faðir Ástríðar
var Pétur Magnússon, bóndi á
Búðarhólshjáleigu í Landeyjum,
Magnússonar, Jónssonar á Búðar-
hóli. Kona Péturs var Oddný
Eyjólfsdóttir, bónda í Austur-Búðar-
hólshjáleigu.
Guðríður lést árið 1946 en hún
hafði þjáðst lengi af asthma.